Heima er bezt - 01.07.1965, Side 15

hann eignarhaldi á Reykholti og fór þá búi sínu þangað.
Ekki segir frá því hvort kona hans fór þangað með hon-
um, en líklegast hefur hún verið kyr á Borg og staðið
þar fyrir búi. Herdís kona Snorra dó 1233. Árið 1224
tók Snorri til sín Hallveigu Ormsdóttur ekkju Björns
Þorvaldssonar á Breiðabólsstað og gerði við hana helm-
ingafélag. Með Hallveigu voru synir hennar Klængur
og Ormur.
Þessi hjúskaparmál þeirra bræðra Þórðar og Snorra
lýsa þeim allvel. Þeir hafa báðir verið kaldir gagnvart
konum sínum en því heilhugaðri í garð eigna þeirra.
Þórður fær Stað á Snæfellsnesi með Helgu og manna-
forráð Ara auk þess sem hann nældi sér í hundrað
hundraða af arfhluta Hróðnýjar eftir Bersa. Snorri fær
með Herdísi allan arfshluta hennar frá Borg og yfir-
gefur hana svo til þess að ná í auð Björns Þorvaldssonar
í samningum við Hallveigu. Sturla Þórðarson fær því
eigi orða bundist og segir: „Snorri var hinn mesti fjár-
gæslumaður, fjöllyndur ok átti börn með fleirum kon-
um en Herdísi.“ En Sturla segir færra um föður sinn,
sem þó virðist hafa verið gæddur í ríkum mæli sömu
eiginleikum og Snorri. Við nútímamenn stöndum höll-
um fæti með að kveða upp dóma um siðferði manna á
þeim tímum, sem hér er fjallað um. Augljóst er að
Sturla hefur þó ekki verið vel ánægður með siðferði
sinna nánustu.
Meðan Snorri var hjá Sæmundi í Odda fylgdi hann
Sæmundi til mála þeirra Oddaverja, enda var hann einn
af þeim þangað til hann flutti að Borg. Þó þess sé ekki
getið hefur Bersi prestur á Borg tengdafaðir Snorra að
Hkindum farið með goðorð þeirra Mýramanna og það
svo færst í hendur Snorra með konunni. Þórður Böðv-
arsson móðurbróðir Snorra bjó á Görðum á Akranesi
og átti þar þingmenn og upp um hérað. Honum þótti
Þórður Sturluson systursonur sinn sælast eftir þing-
mönnum frá sér. Hann gaf því Snorra hálft Lundar-
mannagoðorð móti sér og átti Snorri að halda þing-
mönnum fyrir Þórði bróður sínum og öðrum sem ásæld-
ust þá frá Þórði í Görðum. En Snorri hugsaði meira um
sinn hag og þótti Þórði Böðvarssyni hann draga enn
meir til sín en Þórður bróðir hans hafði gjört. Eftir að
Snorri settist að í Reykholti hefur hagur hans staðið með
miklum blóma sérstaklega eftir að hann náði tangarhaldi
á auðæfum Hallveigar.
Snorri fór tvisvar utan fyrst 1218 þá um fertugt og
aftur 1237. En 1241 er hann svo myrtur heima í Reyk-
holti, 62 ára gamall.
Aðalheimild um Snorra er íslendingasaga Sturlu
Þórðarsonar bróðursonar hans. Hér á undan er getið
lýsingar Sturlu á honum og er hún stutt og laggóð. Á
öðrum stað getur hann um ritstörf Snorra og aðrar frá-
sagnir um hann eru á víð og dreif. Sturla Þórðarson get-
ur þess, að er vel fór á með þeim Snorra og Sturlu Sig-
hvatssyni, dvaldi Sturla löngum í Reykholti „ok lagði
mikinn hug á að láta rita sögubækur eftir bókum þeim
er Snorri setti saman.“
Fræðimenn innlendir og erlendir hafa haft mikið dá-
læti á Snorra Sturlusyni sem rithöfundi. Talið er að
hann hafi ritað Snorra-Eddu, Heimskringlu og Egils-
sögu Skallagrímssonar. Sumir vilja jafnvel eigna hon-
um fleiri rit. Allir telja hann mikinn snilling og lista-
mann. Snilldin í þessum ritum leynir sér ekki og hafi
Snorri verið höfundur þeirra á hann lofið fyllilega skil-
ið. Eins og áður segir ólst Snorri upp í Odda og dvaldi
þar fram til 23 eða 24 ára aldurs. Hann hefur vafalaust
notið þar kennslu og komizt í kynni við þær bókmennt-
ir sem voru á þeim stað. Auk þess hefur hann haft sam-
band við alla þá fræðimenn, sem þar áttu leið um eða
dvöldu þar. Ekki er kunnugt að Snorri hafi lagt stund
á líkamlegar íþróttir eða vopnaburð. Röksemdir þær
sem færðar eru fyrir því að Snorri hafi samið rit þau
sem honum eru eignuð eru allgóðar. Þó er enn ekki víst
að hann hafi samið neitt af þeim nema Eddu. Það er
fyrst á sextándu öld að erlendur maður hefur handrit
af Heimskringlu undir höndum, sem nafn Snorra var
ritað á. Þessvegna hefur það verið talið víst að hann hafi
verið höfundurinn.
I formála fyrir Heimskringlu gerir höfundurinn
grein fyrir því hvernig ritið varð til með þessari klausu
meðal annars: „Á bók þessa lét ek rita frásagnir (o. s.
frv.), sem ek hef heyrt fróða menn segja“ o. s. frv. Og
enn segir hann: „Hann (þ. e. Ari fróði) ritaði sem hann
sjálfur segir, <evi Noregskonunga eftir sögu Odds Kols-
sonar Hallssonar af Síðu, en Oddur nam af Þorgeiri af-
ráðskoll“ o. s. frv. Hér er ekki um neitt að villast. Höf-
undur segist hafa látið rita frásagnirnar. Hann hefur
því ekki ritað þær sjálfur. Hann hefur fyrir sér ýmsar
heimildir sem ritið er samið eftir. Þessar heimildir eru
að sögn höfundar ýmist munnlegar frásagnir fróðra
manna eða kvæði en síðast en ekki sízt ritaðar heimildir,
sem Ari fróði hafði fjallað um eftir sér eldri höfundi,
sem hann hafði ritað eftir frásögn gamals manns og
viturs.
Mér sýnist því seilzt helzt til langt til lokunnar þegar
því er haldið fram að Snorri Sturluson hafi verið að
semja skáldrit, hvað þá heldur áróðursrit þegar hann
hefur dregið saman úr þessum heimildum, sem talað er
um í formálanum, sagnfræðirit og látið færa til sam-
ræmis og fagurs máls þann efnivið sem fyrir hendi var.
Skal svo ekki rætt frekar um bókmenntaferil Snorra hér.
Þeim þætti í lífi Snorra hafa verið gerð þau skil áður
að ástæðulaust er að spinna þar lengri lopa. Það er
stjórnmálamaðurinn og höfðinginn Snorri Sturluson,
sem er forvitnilegur og lýsir manninum betur en öll
rit hans.
Á þjóðveldisöld var stjórnskipun íslands í aðaldrátt-
um sú að Alþing hafði löggjafarvald og dómsvald en
goðarnir framkvæmdavaldið. En í raun og veru hvíldu
aðalþættir Alþingis á goðavaldinu. Meðan hinni upp-
haflegu skipan goðorðanna var fylgt, var þessi skipan
hagkvæm og leiddi til þess þroska sem íslenzkt þjóðlíf
náði og skapaði þau menningarverðmæti sem reynzt
Heima er bezt 251