Heima er bezt - 01.04.1967, Page 20

A
Uppdráttur af umhverfi Lauga.
en flest bendir til, að þar sé átt við hina fornu baðlaug.
Fyrir nokkrum árum síðan var gerð nokkur rannsókn
á vegum fornminjavarðar til að finna hina fornu bað-
iaug. Fljótlega var komið niður á hlaðna stokkaleiðslu
og var hún lögð höggnum hellum yfir. Sú forna bað-
laug, sem Eggert Ólafsson getur um í Ferðabók Eggerts
og Bjarna, fannst ekki.
Sr. Jón Gíslason, prófastur í Hvammi segir í sóknar-
lýsingu árin 1840-1850: „Sú einasta laug í sóknum
þessum er fyrir ofan samnefndan bæ, hvar vatni úr
hver af brennheitu, en ekki sjóðandi vatni, var í hana
veitt, og hefur hún verið vel tilbúin og sökum aldurs
merkileg. Þó er hún nú fyrir löngu vegna vanhirðingar
óbrúkanleg af sandskriðu, sem í hana er fallin.“
Hagnýting heita vatnsins frá söguöld hefur því í
stórum dráttum verið á þessa leið: Á söguöld hefur
verið synt í allstórri torflaug við bakkana ofan áreyr-
innar, — þ. e. við Köldulaugareyri. Laug þessi hefur lík-
lega verið allköld. íþróttaáhuginn smá-minnkar, og
þegar nálgast myrkara tímabil sögunnar, blasa við
grænir garðar sundpollsins, sem gaf Islandi frægasta
sundmann sögualdar. Þá snúa menn sér að baðlauginni.
Andi hinna djörfu sögualdar-íþrótta er horfinn, en
andi líkamsmenningarinnar úr gömlu gufubaðstofunum
lifir. Síðan gerist hvort tveggja. Fólkið hverfur frá holl-
um feðravenjum, og landið afklæðist fornu skógar-
skrúði, blæs upp, og grjótrennslið, — skriðan, hylur
baðlaugina og steinrennuna til hennar.“
Laugar og Hjarðarholt eru þeir bæir, sem örlaga-
þræðir Laxdælu tengja saman. Áð Laugum býr Ósvíf-
ur ásamt sonum sínum og Guðrúnu dóttur sinni, sem er
glæsilegasti kvenkostur héraðsins. Er Guðrúnu Ósvíf-
ursdóttur þannig lýst í Laxdælu:
„Hún var kvenna vænst, er upp uxu á íslandi, bæði
að ásjónu og vitsmunum. Guðrún var kurteis kona, svo
að í þann tíma þóttu allt barnavipnr*, það er aðrar kon-
ur höfðu í skarti hjá henni. Allra kvenna var hún
kænst og bezt orði farin. Hún var örlynd kona.“
í Hjarðarholti bjó við mikla rausn, Ólafur pá Hösk-
uldsson. Móðir hans var Melkorka, hernumin ambátt,
dóttir Mýrkjartans írakonungs. í Hjarðarholti var
heimili fjölmennt. Voru þar heima mörg systkini á
æskuskeiði, böm Ólafs og Þorgerðar Egilsdóttur frá
Borg á Mýrum. Kjartan hét elzti sonur Ólafs og var
hann mjög fyrir þeim bræðrum. Bolli Þorleiksson ólst
og upp í Hjarðarholti. Voru þeir Bolli og Kjartan fóst-
bræður og mjög jafnaldra. Þeir voru bræðrasynir, því
að Þorleikur og Ölafur voru hálfbræður.
Kjartani er þannig lýst í Laxdælu: „Hann var allra
manna fríðastur þeirra, er fæðst hafa á íslandi. Hann
var mikilleitur og vel farinn í andliti. Manna bezt eygð-
ur og ljóslitaður. Mikið hár hafði hann og fagurt sem
silki og féll með lokkum. Mikill maður og sterkur eftir
sem verið hafði Egill móðurfaðir hans, eða Þórólfur.
Kjartan var hverjum manni betur á sig kominn, svo að
* Barnavipur — barnaleikur, smámunir.
Seelingsdablaug, gömul mynd.
132 Heima er bezt