Heima er bezt - 01.03.1969, Qupperneq 18

Guðmundur Sigurðsson, Höfn.
nema fuglinn fljúgandi.“ Bóndi bætti þá við: „Og eitt
hlið á“. „Nei, ekkert hlið á,“ sagði Valgerður hús-
freyja.
Hér hefur verið stiklað á stóru um frumbyggja Eski-
fells, en er þessi landnámshjón fluttust út í sveitina,
urðu aðrir að taka við búskap og smölun í Eskifjöllum.
Minni ævintýraljómi er yfir því, sem þá gerðist, þótt
margir röskir menn væru þar til á þeim árum og fallegt
fé gengi í Stafafellsfjöllum.
Séra Bjarni Sveinsson kom að Stafafelli 1862, en séra
Björn Þorvaldsson fór að Holti undir Eyjafjöllum.
Bjarni prestur var búmaður góður og gekk að störfum
með piltum sínum, kom með fé sitt frá Þingmúla í
Skriðdal og varð fjárríkur vel. Fé hans var talið fallegt.
Sonur hans, Sveinn, síðar bóndi í Volaseli, talinn svo
fjárglöggur að hann tíndi unglömbin út úr stekknum
undir hverja á eftir fjárbragði. Hann varð annar fjár-
ríkasti bóndi í Lóni. Hinn var Eiríkur Jónsson, Hlíð.
Fóstursonur séra Bjarna var Guðmundur Sigurðsson
síðar söðlasmiður á Papós og Höfn, mikill áhugamaður
og léttleika á yngri árum. Varð vel 90 ára gamall og
lét eftir sig margt mannvænlegra barna. Hann sagði
mér tvær sögur úr göngum, sem hann var með í á
uppvaxtarárum sínurn á Stafafelli — þá yngstur
gangnamanna. í fyrstu göngu fór hann með gangna-
stjóranum, Guðmundi Guðmundssyni, síðar bónda í
Svínhólum, en hann var þá vinnumaður hjá séra Bjama.
Harðduglegur fjallaforingi. Þeir fóru á hestum inn í
Eskifell og heftu þá innan við Ásvatn. Fóra inn í kof-
ann undir Illakambi á Víðibrekku, áttu að byrja að
smala Kollumúla og Tungurnar. Snemma var farið úr
kofa og þá byrjað á að vaða Jökulsá yfir í Kollumúla.
Gangnastjóri óð á undan og hinir fylgdu fast á eftir,
allir studdust við broddstangir sínar. Ekki er langt út í
ána komið er elzti maðurinn kallar upp: „Guð hjálpi
mér, ég er að farast.“ Herðir þá gangnastjóri á honum,
en hann heldur áfram að biðja Guð sér til hjálpar.
Kallar þá foringinn til hans að snúa við og ganga
Tungurnar um daginn. Aðrir komust yfir í Múlann,
einnig hinn ungi Guðmundur. Gengur þeim nú vel
smölun um daginn og koma með féð niður í Kollu-
múlasporð, en þá telur foringinn, Guðmundur Guð-
mundsson, ána of mikla til þess að reka féð í hana. Seg-
ist ætla að vaka með piltunum yfir fénu um nóttina.
Áin muni minnka í nótt og þeir reka féð yfir með
morgninum. Hart lögmál Hallur minn, hugsar sá yngsti
göngumaðurinn, því enginn þeirra hafði nesti með sér
í Kollumúlagöngunni. Gangnaforinginn snýr sér nú að
unga manninum, nafna sínum, og segir: „Við getum
staðið yfir fénu í nótt án þín. Ef þú treystir þér til að
vaða ána yfir í kofann, mátt þú vitja um nesti þitt og
sofa þar í nótt.“
Pilturinn tók þann kostinn að vaða ána einn og ó-
studdur þó ekki væri hún árennileg. Hann náði til kof-
ans og varð mat sínum feginn. Fann hann þar gamla
manninn, Sigurð Magnússon, bónda á Smiðjunesi, hafði
hann þá srnalað Tungurnar, var seigur þótt deigur væri
við straumhörð vötn. Sváfu þeir nú vel í kofanum til
nrorguns, þá voru hinir komnir með féð yfir og upp á
Kamba. Það erfiðasta við gönguna var unnið og veðrið
var gott.
Aðra sögu um smölun að hausti sagði Guðmundur
mér, sem hann tók þátt í. Það var seinni ganga og
mönnum skipt í Eskifelli. Stafafell var í þjóðleið, sem
kallað er, þótt önnur leið ferðamanna lægi ytra yfir
Lónið um Byggðarholt og Bæ. Flestir ferðamenn voru
á hestum, en einnig gangandi menn, og fylgdi þeim oft
hundur. Langferðamaður einn gisti á Stafafelli og var
hundur með honum, sem hann sagði að hefði elt sig
alla leiðina, en taldi sig ekki eiga hann. Þegar maðurinn
fór varð hundurinn eftir — viljandi eða óviljandi. Guð-
mundur Sigurðsson vildi eigna sér hann, en aðrir piltar
gerðu grín að þeirn og kölluðu hundinn Bjána. Þegar
Guðmundur fer í Fellsgönguna hafði hann Bjána með
sér, og var þeim sagt að smala Skyndidalinn. Það var
löng ganga en Guðmundur léttur á fæti, og taka þeir
félagar nú til fótanna röskan gang lengst inn á dalinn,
sem er fullra þriggja klst. gangur þangað, sem venja
var að snúa við og fara að smala út eftir eða fram, eins
og við segjum fram til sjávar, eins og árnar renna.
Þarna var djúpt gil innan við og ófært fyrr en langt
90 Heima er bezt