Hljómlistin - 01.06.1913, Blaðsíða 9

HLJÓMLISTIN
Allraörg lög hefir síra Stefán valið úr dönsk-
uin kirkjusöng, sem hér hafa orðið alkunn
og sum þeirra eru enn í vorum nýustu kirkju-
söngsbókum. Nokkur af lögum þessum eru
þó þýzlc að uppruna, t. d. »Hjartað, þankar,
hugur, sinni«, sem er eftir Joh. Schop, fiðlu-
meistara i Hamborg, er uppi var um sama
leyti og Schútz og eins og hann um hríð við
dönsku hirðina, en þó nokkrum árum áður
(1615 —1619). Schop andaðist 1665 og eru
cftir hann nokkur alþekt sálmalög, sem engu
síður liafa orðið eign Dana en Þjóðverja.
Frá 1569 til 1700 liöfðu Danir eigi aðra
sálmasöngsbólc staðfesta af konunginum en
Thomissöns sálmabók og kom hún í mörgum
útgáfum og með nokkrum viðaukum og höfðu
því Danir ekki önnur kirkjusöngslög en þau,
sem voru í þeirri bók. Messubók, er fyrir-
skipuð var i dönskum kirkjum, var allan
þann líma Jespersens Graduale, er fyrst kom
út 1573. Árið 1699 kom svo eftir 16 ára
undirbúning sálmabók sú, sem kend er við
Thomas Kingo, biskup á Fjóni, og með henni
breyttist kirkjusöngurinn allmikið, þvíþarvar
fjöldi af nýjum og gömlum lögum, er ekki
voru þar til í kirkjusöng áður. Th. Ivingo
(1634 —1703) var sálmaskáld hið mesta og
jafnframt hið bezta, er Danir þá höfðu átt.
Við sálma sína valdi hann fegurstu lögin, er
hann þekti, og var því ekki að undra þótt
þeim væri vel tekið. Urn nýár 1674 kom út
sálmasafn hans: »Aandelige Sjunge-koors
Försle Part«, sem síðar kom út í fjölda-
mörgum úlgáfum og fyrir næstu aldamót var
búið að prenta 6 sinnum; síðari parturinn
lcom út 1681 og var honum tekið jafn vel.* 1)
í fvrra parli þessa safns voru vikusálmar
talinn þeirra lang-fremstur og enda einn af þeim
ódauðlegu guðum sönglistarinnar.
1) Pann sálmaflokk þýddi sira Árni Porvarös-
son á Pingvöllum, og kom út ásamt nokkrum lög-
um í Skálholti 1693. Pað kver hefir ekki verið
prentað siðan, og er nú orðið atar-fágætt. Titill-
inn er: „Thomæ Iíingos Andlega Saung-kórs Annar
Partur. Iiður Salarennar Uppvakning til allskins
Guðrækne I allra Handa Tilterlum Allt Til Guðs
Dýrðar".
71
kvöld og morgun og sjö iðrunarsálmar Da-
víðs. Þessa sálma þýddi síra Stefán undir
sömu lög og Ivingo hafði valið við þá, og
voru þeir prentaðir aftan við Paradisar Lykil
1686, fyrstu bók, sem prentuð var i Skálholti.
Lögin voru sjö, og urðu morgunsálmarnir
allir lagboðar hjá seinni tíma skáldum, er
ortu undir sömu bragarháttum. Þessir sálm-
ar eru:
1 Jesú nafni upp stá,
Hjarlað, þankar, hugur, sinni,
Sæll dagur sá,
Kom sæl, mæl morguntíð,
Upp, upp stall í nafni Jesú,
Sólin upp runnin er, — og
Rís upp, mín sál, og bregð nú blundi.
Fljótt urðu lög þessi vinsæl og voru sálm-
arnir með nótunum teknir í Hólasálmabókina
1751, en það var sú fyrsta sálmabók, sem
prentuð var á Hólum eftir að sálmarnir voru
þýddir.1) Síðan voru þeir í Höfuðgreinabók-
inni, er prentuð var á Hólum 1772 og eins
og áður með lögunum. Ekki komust þó
lögin inn í kirkjusönginn í'yrri en með sálma-
bókinni 1801, en þar eru þau líka öll nema
»Ivom sæl, mæt morguntíð«, og stendur það
þó ekki að baki sumum hinum lögunum; en
það var ekki heldur í dönsku sálmabókun-
um, sem út komu þá fyrir aldamótin (Högh-
Guldbergs 1780 og Evangel. Psalmebog 1798),
en eftir þeim var aldamóta-sálmabók vor
sniðin.
Hljómleikar.
Hér i höfuðstaðnum hefir verið óvenju
mikið um hljómleika og söng nú fyrirfarandi.
Söngfélagið »17. júni« byrjaði júnímánuð
með samsöng. Var á söngskránni úrval úr
lögum þeim, er félaginu einkum hafði tekizt
1) Næsta sálmabók á undan var prentuð á
Hóluiii 1671, en í Kaupmannahöfn voru prentaðar
tvær sálmahækur: Jóns Árnasonar 1742 og Bræðra-
bók (Sigurðar og Péturs Porsteinssona) 17'6.