Heimir - 01.09.1907, Qupperneq 22

94
H E I M I R
hring, sem maður vandist viö fyrir svo og svo löngu síöan, er
hér starað á í eina átt, en sýnitega ekkert um hitt hirt, þó ný-
ir heimar opnist í öðrum áttum. Þetta fjjálslyndi er nóg, og
það á ekki við það að bæta fyr en maður á á hættu að fara að
verða of þröngur fyrir fjöldann.
Svona er riú hugsunarháttur sumra hinna leiðandi íslenzka
guðfræðinga, eftir því að dæma, sem eftir þá birtist á prenti.
Og ekki skortir þá fylgi, því þessi hálfleiki á bezt við hugsunar
hátt þann, sem er ríkjandi hjá fjölda fólks. Það er verið að
halda því frarn að svona sé ástandið víða annarsstaðar t. d. á
Þýzkalandi og þá sé engin minkunn fyrir oss Islendinga að vera
eins. En þetta er einmitt ástand sem allir rétthugsandi menn
sjá að er óeðlilegt og skaðlegt hvar sem það er. Ef frjálslyndi
á annað borð er æskilegt, þá er oss bezt að hafa sem mest af
því. Það þarf enginn að óttast að oflangt verði gengið í því
að aðhyllast nýjar stefnur og yflrgefa gamlar, þó nrenn verði
sannfrjálslyndir; það er ekki í því innifalið að gleypa við öllu
nýju, og hafna öllu gömlu, heldur í því að geta fundið hvað er
sannleikur, og hvað er sannleikanum gagrstætt í hverju sem er.
Önnur tegund hins ósanna frjálslyndis, sem á hefir verið
minst, og sem lýsir sér f því að vera alstaðar með og hvergi,
svo breiður og brjóstgóður að maður geti ekki fengið af sér að
vera beint á móti skoðunum nokkurs manns, ber meiri vott
um ósjálfstæði og skoðanaleysi en nokkuð annað. Þeir sem
svo hugsa, eru ekki neitt, þeir eru hvorki frjálslyndir né þröng-
sýnir, heldur bara þaö sem einn vill láta þá vera í dag og ann-
ar á morgun.
Hið eina frjálslyndi, sem hefir það afl í sér fólgið, sem
þarf til þess að lyfta oss upp og gera oss að hugsandi og rétt-
sýnu fólki, er það frjálslyndi, sem menn öðlast í gegnum á-
kveðna hluttöku í hverju því málefni, sem snertir þá og aðra,
er með þeim lifa. En sú hluttaka verður að hafa það aðal-
einkenni, að tilgangur mannsins sé að læra að skilja hvað sé
réttast og sannast. Vér tökum við skoðunum og stefnum frá
þeim, sem hafa lifað á undan oss, en það má aldrei gleymast,
að þessar skoðanir og stefnur eru til orðnar á sama hátt og vor-