Kirkjuritið - 01.06.1940, Blaðsíða 13

Klrkjuritið.
Við orf og aliari.
211
iri'n varð lifantli, heimspekin að guðfræði, orðlistin ódauð-
leg, það var frammi fyrir Lykabettds-tindinum, með
Pindos og Parnassos í baksýn, sem Feidias meitlaði, Platon
mælti goðmálum og Sofokles kvað. Því þar voru menn
nógu óraunsæir til þess að „liorfa á bið ósýnilega“, og ]tað
var þar, sem menn voru nógu barnslegir til þess að undr-
ast, spyrja með lotningu, jafnvel að því, sem enginn getur
vitað, og þar var ])að, sem sá var mestur, sem vissi að
hann vissi ekki neitt, var ekki neitt. Því sá, sem vissi, að
liann var ekki neitt, liann hafði gengið til lilýðni við boð-
orð ljósgoðsins í Delfoi: Gnóþi sauton, þektu sjálfan þig.
Þessi frægu orð eru oftast nær misskilin. Menn lialda, að
þau eigi við sjálfskönnun og sjálfsíhugun, að bætti t. d.
sumra dulspekinga. Þella er ekki rjett. Það sem binn del-
fiski Appollon álti við var þetta: Minstu þess, að þú ert
maður — ekkert meira. Mundu eftir þvi, að þér eru tak-
mörk sett, það er ýmislegt til fyrir ofan þig, sem þú ekki
þekkir, öfl, sem skapa þér örlög, rtiáttur, sem markar
þér braut. Þú erl maður, ekkert meira, en lieldur ekkert
minna! Vittu þetta — þektu sjálfan þig!
Þetta er undiraldan í grískri lífsskoðun. Hófsemin
sofrosyne, meginhugtakið í lífsafstöðu þeirra, þessarar
djörfu þjóðar. Þessvegna var þeim óskiljanlegt, já, glæp-
samlegt, hvernig Austurlanda-konungarnir litu á sjálfa
sig sem guði, og létu dýrka sig samkvæmt því. í sam-
ræmi við þetta er sögutúlkun þeirra Herodotoss og Aisky-
loss, þegar þeir, sagnfræðingurinn og skáldið, fara að
skýra, hvernig á því stóð, að stórkonungurinn í Persíu,
skyldi fara ófarir slíkar, sem raun varð á, fyrir smárikj-
unum i Hellas. Hann hafði gert sig sekan í því, að vita
ekki takmörk sín eða að ætla.sér að seilast út fyrir þau,
hann liafði ofmetnast, gerl sig sekan um hybris.
En ekki meira um þetta núna. Hill kannast allir við, að
uti í löndum eru risnir upp þjóðhöfðingjar, sem gera eins
miklar kröfur til dýrkunar, og þó meiri, en Dareios og