Framtíðin - 01.05.1909, Blaðsíða 7

Framtíðin - 01.05.1909, Blaðsíða 7
F R A M T I Ð I N 39 tekist þaö af íslensku skáldununi, í sög- unni “Örðugasti hjallinn”. En þegar hver businn fer að fást við þessháttar, verður það ekki til annars en þess að f!agga með viðbjóð og sora frammi fyrir almenningi. Sá maður, sem það gerir, svo vel fari, þarf auk þess að vera skáld, að hafa sem heil- brigðasta siðferðislega stefnu; annars má reiða sig á, að hann lendir í ógöngur. Dæmi eitt er til upp á það í sögunni “Höllu” eftir Guðmund MagnúíSDn. Bók- in hefur sína kosti, og er höf. auðsjáanlega talsvert skáld; en þó getur engurn dulist, að hann er að halda að manni óhci'brigðri skoðun um hjúskapinn. Vill ví.t helst gera hann að bráðabirgðasamningi, sem að taka enda, þegar ástin fer að kólna. Enda er þetta einkenni margra þeirra höf- unda, sem hugfangnir eru af ást í meinum sem söguefni. T'eir taka lítið mark á öðru eins og því, að það, sem guð hefur sam- tengt, eigi maðurinn ekki að sundurskilja. I’að er orðin markleysa fyrir þe'.m frá liðnurn öldum. Þeir vilja engar hömlur leggja á list sina. Hún á að vera alfrjáls, sem þó i raun og veru merkir ekki annað en það, að hún er á bandi nýrrar siðfræði eða siðleysis, og gerir sitt til að innræti hana í tíma og ótínia. En í raun og veru er það mjög ótímabært, aö innræta slíkt nú, ef svo mætti að orði komast, því tíð- arandinn er nógu spiltur í þessu ti'liti án þess, eins tiður og hjónaskilnaður er nú að gerast. Og varla er unt að hugsa sér ó- holiaii andlega fæðu fyrir ungt fólk, sein á það fyrir liendi að stofna hjúskap, en sið- ferðislega ruglaðar skáldsögur, sem hampa ást í meinum, og draga upp óheilbrigða og ósanna mynd af ástalifi manns og konu. Veit jeg það vel, að þessi stefna, sem jeg held fram, er kend við þröngsýni, ófrelsi, ofstæki, Ijósfælni, skilningsleysi og ótal fleira. En jeg skeyti ])ví ekki. Held- l'r miklu fremur bæti jeg því við, að jeg M't, að lioll stefna i bókmentum þurfi ' réttum skilningi að vera kristileg. Rétt ski'ið álít jeg, að áhrif kristindómsins eigi :'ð ná út yfir alt mannlífið, út yfir alt 'uannlegt. Sé hann sannur, má ekkert svæði mannlegs lifs útiloka frá áhrifum hans. Allra síst það svæöi, sem eins . mikXu varðar og bókmentirnar. Því er það, að jeg tel kristindóminn svo áríðandi fyrir æfistarf rthöfunda og ská!da engu síður en annara. Vel veit jeg það, að sumir telja það vott um ofsóknar-anda kirkjunnar að lialdi því fram, að holl bókennitaleg stefna þurfi i lættum skilningi að vcra kristileg. rjað sé tilraun frá hennar hálfu til að gera lítið úr öllu því, sem ekki er af henn- ar toga spunnið, leggja það í e!nelti og láta það ekki njóta sannmælis. Þessari aðdróttun er erfitt að svara, því þeir, sem. gefnir eru fyrir að eigna kirkjunni slíkar hvatii, eru sjaldnast mjög fúsir á að sann- færast um hið gagnstæða. I’eim er í nöp. við kirkjuna ,og þeir gera henni svo upp- þær hvatir, sem best eru í samræmi við þi hugmynd um hana, er þeir hafa gert sér sjálfir. Undantekningar gera þeir a5 reglu, og dæma heildina eftir því. Við þessu finst mér ekkert þurfa að segja annað en það, að óréttlátt virðist að eigna það ofsóknaranda, þótt einhver maður kirkjunnar haldi fram mikilvægi kristia- dómsins á svæði bókmentanna, eöa eitt- livað annað, nerna hið sarna sé borið á hvern rnann, sem heldtir fram málstað, cr lionum er hjartfólginn. Jeg álít því, að jeg og hver annar hafi fullkominn rétt til ]>ess að benda á það, hve miklu máli krist- indómurinn skifti fyrir liolla stefnu í bók- mentunum, án þess að vera sakaður um ofsóknar-anda. Mér dettur ekk í hug að halda því fram, aö rniklir hæfileikar til að rita með list eða leiða fram skáldskap birtist að eins hjá þeim mönnum, sem andi kristindóms- ins er rikjandi hjá. En hitt vil jeg segjar að gáfur slíkra manna sé best notaðar, þegar þær eru notaðar samkvæmt anda kristindómsins. Jeg álít san(ngjarnt, að alveg sama siðferðiskrafa sé gerð til þeirra og annara nianna. Þeir ættu að vera hvorki rétthærri né lægri í því tilliti. Að líta á það sem hömlur á list þeirra er hin mesta fjarstæða. Setji andi kristin- dómsins rétt skilinn engar skaðlegar hömt- ur á líf manna yfirleitt, þá leggur hann

x

Framtíðin

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Framtíðin
https://timarit.is/publication/460

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.