Nýjar kvöldvökur - 01.10.1942, Blaðsíða 9

JNÍ. Kv.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum:
Landkönnuðurinn Vitus Bering.
INNGANGUR.
Fáar eða engar þjóðir hafa átt jafn marga
stórbrotna landkönnuði og norrænu þjóð-
irnar. Það er engu líkara en þeim hafi öld-
Uffi saman verið í blóð borin útþrá og ferða-
löngun. Allt frá því á víkingaöld hafa
norrænir menn verið ótrauðir að leita nýrra
landa og hvorki sparað til þess fólk né fé.
Seinni alda menn liafa reynzt verðugir arf-
takar þeirra norrænu manna, er fundu og
námu ísland á 9,—10. öld og íslendinganna
Eiríks rauða, Leifs heppna og Þorfinns
karlsefnis. Nöfn margra hinna frægustu
landkönnuða af norrænu kyni eru kunnug
hverju mannsbarni hér á landi að kalla má.
Æfintýralegur hetjuljómi leiknr um nöfn
þeirra Norðmannanna Friðþjófs Nansens
og Roalds Amundsens, Svíans Svens Fledins,
sænsk-Finnans Adolfs Nordenskjölds og
Danans Knuds Rasmussens, að ógleymdum
Vestur-íslendingnum Vilhjálmi Stefáns-
syni, sem nú mun vera einna kunnastur
landkönnuður fyrir vestan haf. Afrek þess-
ara manna eru og svo nýlega unnin, að svo
tná heita, að þau séu enn í fersku minni
fjölda manna. Einn er þó sá landkönnuður
danskur, sem hér mun fáum kunnur, og er
hann þó fullkomlega hlutgengur í hópi
þeirra manna, sem nú hafa taldir verið. Er
það Vitus Bering. En til þessa liggja þau
tök, að tvær aldir eru liðnar síðan hann féll
í valinn í miðju starfi sínu, og rannsóknar-
svið hans harla fjarlægt, ennfremur mun
það hafa valdið um, að hann starfaði í rúss-
tieskri þjónustu, og því hefir mönnum
gleymst það, að hér er um norrænan mann
að ræða. Síðastliðið ár voru liðin 200 ár frá
andláti hans. Á friðartímum mundu oss
vafalaust hafa borizt einhverjar fregnir um
hátíðahöld í tilefni þess afmælis frá föður-
landi hans. Mér er ókunnugt um, hvort þau
hafa nokkur verið, en dálítill bæklingur
um æfi hans og störf kom út í Danmörku í
fyrra eftir A. Falk. Það sem hér segir um
hann, er að mestu endursögn úr bæklingi
þessum, enda þótt önnur rit séu höfð til
hliðsjónar, og þá einkum hið mikla rit
Berings Voyages, sem út er gefið af F. A.
Golder, og hefir inni að halda skipsdagbók
Berings ásamt fleiri heimildarskjölum um
leiðangra hans.
FRÁ YNGRI ÁRUM BERINGS.
Vitus Jonassen Bering fæddist árið 1681
í Horsens á Jótlandi. Hann var af góðu
fólki kominn einkum í móðurætt, og hét
hann eftir afabróður sinum, sem var kunn-
ur sagnaritari, latínuskáld og prófessor við
háskólann í Kaupmannahöfn. Faðir hans
var vel metinn tollembættismaður, og átti
hann margt barna og var félítill. Sagt er, að
Vitus hafi ungur hneigst til sjómennsku og
æfintýra, og því hafi hann á ungum aldri
stokkið úr foreldrahtisum og gerzt sjómað-
ur. Árið 1703 kom hann til Amsterdam í
Hollandi með Austur-Indíafari. Hafði
hann þá um alllangt skeið verið í langferð-
um og var fulllærður í siglingalist og vanur
hvers kyns sjóvolki. Þar kyntist hann einum
af flotaforingjum Péturs mikla Rússakeis-
ara, hét sá Cruys og var af norsku kyni.
Kynni þessi leiddú, til þess, að Bering réðst