Ægir - 01.06.1933, Blaðsíða 8

150
ÆGIR
ið. Gerlinum var sprautað i marsvín,
án þess að nokkur sjúkdómseinkenni
kæmu í ljós. 3°/o innihald ætisins af
bórsýru nægðu til þess að stöðva vöxt
hans.
Miklu ítarlegri rannsóknir liggja eftir
Frakkan Le Dautec1. Hann aðgreinir
tvö stig af skemmdunum á saltfiskinum.
Á fyrra stiginu verður fiskurinn ofurlítið
slímkendur á yfirborðinu, en er að öðru
leyti alveg óskemmdur. Eftir 2—3 mán-
uði kemst hann á annað stigið. Verður
hann þá rauður, fær »alkaliska« svörun
og af honum leggur sterka og slæma
lykt. Frá saltfiski, sem orðinn var rauð-
ur, hreinræktaði nú Le Dautec rauðan
stafgeril, sem virtist mynda gró, og
tókst að gera óskemmdan fisk rauð-
an með honum. Var þar með sannað
að orsök roðans var gerill. Fiskurinn,
sem gerillinn var ræktaður frá, var frá
Newfoundlandi, og nefndi Le Dautec
hann því »rauða gerilinn frá New-
foundlandi«, en síðar hefur hún verið
kölluð Bacillus Dautec. Auk þessa
gerils fann Le Dautec á báðum stigum
skemmdanna 2 tegundir af litlausum
gerlum, sem í sameiningu gátu gert salt-
fisk rauðan.
Eftir 15 ár birtir Le Dautec aftur skýrslu
um rannsóknir sínar á rauðum saltfiski
frá Newfoundlandi og lslandi2. Kveðst
hann þá ekki hafa fundið aftur rauða
gerilinn, er áður var getið, heldur annan,
sem einnig geri saltfisk rauðan, en myndi
engin gró. Geti hann aðeins vaxið á æti,
sem sé mettað af salti, og vaxi yfirleitt
mjög treglega á tilbúnum ætum. Hið rétta
heimkynni hans er saltfiskurinn. t*ar eru
líka að jafnaði nokkrir litlausir gerlar
1) Le Dautec: Elude de la morue rouge. Ann.
de l’Inst. Pasteur. 5 1891
2) Le Dautec: Le microbe du rouge de raorrue.
Compt. resul. d. 1. Soc. de Biol. 61. 1906.
í för með honurn, og virðast efla vöxt
hans og viðgang. Þessa rauðu gerla
tókst Le Dautec einnig að hreinrækta
úr salti frá Miðjarðarhafinu og Lissabon,
og ráðlagði hann því að gerilsneiða
saltið.
Iír. Höye, sem mest rannsakaði brúna
sveppinn á saltfiskinum í Noregi, minn-
ist einnig ofurlítið á roða á saltfiski, en
mun þó ekki hafa fundið orsök hans.
Segir Höye, að roðinn finnist aðallega á
frönskum, islenzkum og færeyskum salt-
fiski, en brúni sveppurinn aðallega á
norskum1. Höye hreinræktaði nokkr-
ar geril-tegundir, sem reyndust þola
mikið salt, en voru litlausar og virtust
ekkert hafa með roðann á saltfiskinum
að gera.
Þjóðverjarnir Beckwith og Kellermann2
fundu eina eða tvær geril-tegundir
á rauðum saltfiski, sem uxu bezt við
5-10°/« salt en þoldu vel allt að 30%.
Fengu þessar tegundir nöfnin Microco-
ccus litoralis og Micrococcus litoralis
gadidarum.
Á árunum 1916 — 19 gerði Klebahn í
Hamborg mjög itarlegar rannsóknir á
rauðum saltfiski3. Af rauðum gerlum
fann hann einn stafgeril og einn hnatt-
geril, sem hann taldi vera orsök roðans.
Stafgerillinn reyndist mjög líkur gró-
lausa gerlinum, sem Le Dautec hafði
fundið, og ekki ósvipaðar Bacillus rube-
scens Edington. Fékk hann nafnið Bacill-
us halobius ruber. Hnattgerillinn, sem
líktist að mörgu leyti Microcc. litoralis
Kellermann og Sarcina morrhue Farlow,
1) Kr. Höye: Recherches sur Ia inoisissure
de Bacalao . . . Bergens Mus. Aarbog. 12 1906.
2) Kellermann: Micrococci causing red. Deler-
ioration of salted Codfish. Centralbl. f. Bakt. II-
42. 1914.
3; Klebahn: Die Schadl. d. Klippf. Hamborg
1919.