Ægir - 01.01.1950, Blaðsíða 9

Æ G I R
3
Báráur G. Tómasson:
Staásetning skipsskrúfunnar.
Svo sem von er til, berst tal sjómanna
oft að því, hvort skipið gangi betur, því
að það er í senn kappsinál og hagsmuna-
mál að verða fyrstur til að ná í sildar-
torfu eða koma linunni i sjóinn. — Menn
tala um, að þessi vél sé kraftlítil, en
hin kraftmikil, þótt báðar hafi reynzt jafn-
kraftmiklar í tilraunastöðinni. Telja má
víst, að allar vélar, sem við kaupum í
fiskibátana okkar, séu ekki kraftminni en
þær eru gefnar upp fyrir.
Þegar vél er keypt, er ekkert um það
vitað, hvort skrúfan hæfir bátnum, sem
vélin á að fara i. Gangi báturinn illa með
hinni nýju vél, neyðist útgerðarmaðurinn
oft til þess að kaupa aðra kraftmeiri, en
með því er oft ekki ráðin bót á gangtregðu
bátsins, því að skrúfan og fyrirkomulag
hennar olli henni að öllum líkum, en ekki
vélin sjálf.
Tilraunir með skrúfur.
Fiskifélag Islands hefur látið gera nokkr-
ar tilraunir með mismunandi skrúfur á
35 lesta báti. I ljós hefur komið við þessar
tilraunir, að misnninandi sveigja (stigning)
á skrúfublöðum hefur valdið % sjómílna
mismun á hraða (7.67 upp í 8.44 sjómíl-
ur). Væru gerðar yfirgripsmeiri tilraunir
með skrúfur, mundi ýmislegt fleira koma
i ljós. En það er dýrt að framkvæma þess-
ar tilraunir og niðurstöðurnar koma að-
eins að gagni við þau skip, sem eru ná-
kvæmlega eins og þau, er tilraunirnar voru
gerðar á. Enginn getur með vissu, án til-
i'aunar, sagt fyrir um það, hvað bezt hent-
ai’ fyrir hvert skip, en hins vegar getur
Fiskifélagið veitt ýmsar upplýsingar, sem
að gagni mega koma.
Hér á eftir verður greint frá þvi, hvernig
staðsetja á skrúfuna miðað við bol skipsins.
Vandamál skipasmiða.
Þegar ísl. skipasmiður teiknar skip,
skortir hann oftast upplýsingar um stærð
skrúfunnar. Gegnir það furðu, hvað litl-
um árekstrum þetta hefur valdið, þegar á
það er litið, að eitt af þ\ú fyrsta, sem
skipasmiðurinn þarf a. m. k. að vita um,
er fyrirferð vélar og skrúfu.
A litlum skipum er skrúfan mjög stór
í samanburði við stærð skipsins, svo að
erfiðleikum er bundið að koma henni svo
langt niður i sjóinn eða inn undir skipið,
að hún ekki dragi með sér loft, verki sem
nokkurs konar þyrill, og komi ekki að
fullum notum til framdriftar. Úrlausnar-
efnin í þessu sambandi eru aðallega tvö:
1. Að koma skrúfunni langt niður í sjó-
inn. Til þess þarf að gera skipið djúpt
og þunnt í sniðum, að minnsta kosti að
aftan, því að ef svo væri ekki, mundi það
lyfta sér upp, verða hátt á borði, en skrúf-
an hátt i sjó. Sé skipið þunnt í sniðum
auðveldast að koma skrúfunni rétt fyrir,
en þá vandast málið með að koina vélinni
fyrir. Aftan við lestina er ekkert rými
neðan til í skipinu, svo að taka verður
afturhluta hennar allt fram að miðju skipi
fyrir vélarrúm. Hér er miðað við, að rúm
sé fyrir hjálparvélar og að aðalvélin sé
ekki með óhæfilegum halla. Ef hjálpar-
vélar eru engar og ekkert tillit er tekið til
gólfflatar eða halla vélarinnar, getur hún
verið aftar, samanber ísl. bátana með
sænska laginu. — Á skipum, þar sem lest-
arrými er ekkert aðalatriði, má telja þetta
skipulag æskilegt, svo sem á bátum, sem
stunda dagróðra, en á útilegubátum, sem
ýmist salta eða ýsa fisk, er lestarrými
nauðsynlegt.
2. Að koma skrúfunni sem lengst inn
undir skut skipsins, en það verður bezt