Ægir - 15.06.1972, Page 7

ÆGIR
205
hann hefur alizt upp í hlýja sjónum hér
sunnanlands og suðvestan eða í kalda sjón-
uni norðanlands og austan. Sem dæmi má
uefna, að þriggja ára þorskur í Faxaflóa,
er að meðaltali 62 cm á lengd og 2,1 kg,
en jafngamall fiskur í Reyðarfirði er að-
eins 39 cm á lengd og 580 gr að þyngd.
Danir hófu merkingar hér aftur árið
1924 og komu oftast nær árlega á rann-
sóknaskipinu „Dana“ allt til ársins 1939.
Eftir að prófessor Johannes Schmidt féll
D’á, tók dr. Vedel Táning við þessum
leiðöngrum, en ýmsir fleiri danskir fiski-
fræðingar koma þó mikið við sögu, þó ég
ueki það ekki nánar hér. Á þessu árabili
ruerktu Danir hér nær 8400 þorska. Af
þessum merkingum langar mig sérstaklega
a,l geta þeirrar, sem gerð var við Vest-
Wannaeyjar árið 1929. Einn þorskur úr
þeirri merkingu endurheimtist við SV-
Grænland rúmlega ári síðar. Fékkst þann-
í fyrsta sinn sönnun fyrir því, að þorsk-
ar af íslandsmiðum sækja stundum önnur
lönd heim. Á næstu árum endurheimtust
uokkrir þorskar til viðbótar, aðallega við
Grsenland, en einnig Norður-Noreg. Þá
uiun einn þorskur hafa endurheimzt á Ný-
fundnalandsmiðum, en af öllum þeim þús-
undum ókynþroska þorsks, sem merktir
hafa verið við Island, hefur ekki einn ein-
asti veiðzt utan Islandsmiða. Vegna þess
hve fáir þeir eru þorskarnir, sem endur-
heimzt hafa frá öðrum hafsvæðum, virðist
her frekar vera um tilviljunarkenndar, en
reglubundnar göngur að ræða.
Samtímis því sem Danir merktu þorsk
við Island, merktu þeir einnig þorsk við
Gi'ænland og gera það reyndar enn. End-
ui’heimtur úr þessum merkingum eru sér-
staklega athyglisverðar, því að þær hafa
ayut, að þorskur af Grænlandsmiðum
ieitar til Islands og stundum jafnvel í stór-
stíl og kem ég að því atriði nánar síðar.
f þessu sambandi langar mig þó að skjóta
þyí að, að hugsanlegt er, að þeir þorskar,
sem endurveiðzt hafa aftur við Grænland,
Seu í raun og veru grænlenzkir að uppruna,
en hafi verið teknir hér á hrygningar-
göngu sinni.
Á þessum árum dönsku þorskmerking-
anna bættist íslenzkum fiskirannsóknum
nýr liðsmaður, en það var dr. Árni Frið-
riksson. Hann réðst í þjónustu Fiskifélags
íslands árið 1931 og árið 1937 þegar At-
vinnudeild Háskólans var stofnuð, varð
hann forstöðumaður fiskideildarinnar. Dr.
Árni hóf kerfisbundnar rannsóknir á
aldursdreifingu þorskaflans og kom þá í
ljós, hversu missterkir hinir einstöku ár-
gangar geta verið, þ. e. hversu misjafn-
lega klakið heppnast frá ári til árs.
Árið 1946 tók Jón Jónsson forstöðumað-
ur Hafrannsóknastofnunarinnar við
þorskrannsóknunum og hefur haft veg og
vanda af þeim síðan. Jón hóf merkingar
árið 1948 og hefur verið unnið sleitulaust
að þeim síðan. Merkt hefur verið á öllum
árstímum á nær öllum hugsanlegum stöð-
um í kringum landið, jafnt á fjörðum og
flóum, grunnslóð sem djúpslóð og enn-
fremur við A-Grænland. Svo umfangs-
miklar eru þessar merkingar orðnar að
úrvinnsla gagna væri nær óvinnandi veg-
ur, ef tölvutækninnar nyti ekki við. Und-
anfarinn áratug hafa því allar endur-
heimtur og þær upplýsingar, sem þeim
fylgja, bæði úr gömlu dönsku merkingun-
um og þeim íslenzku, verið færðar inn á
gataspjöld og fer öll úrvinnsla fram í
tölvum.
Þessar merkingar hafa leitt í ljós, að
ungfiskurinn er nokkuð staðbundinn
fyrstu ár ævi sinnar, eða unz hann nær
kynþroska. Þorskurinn, sem vex upp í
hlýja sjónum við Suður- og Vesturströnd-
ina, þai’f ekki að leita langt til hrygningar
og er því að miklu leyti staðbundinn alla
sína ævi. Svipuðu máli gegnir með Vest-
fjarðaþorskinn. Hann virðist ekki fara
ýkjalangt og hafa langflestar endurheimt-
ur úr merkingum þaðan, fengizt úti af
Vestfjarðakjálkanum, og aðeins sárafáir
hafa leitað að vetrarlagi sunnar í heita
sjóinn til hrygningar. Að vísu slangrar
hann á milli fjarða og út á grunnin, hann