Ægir - 15.06.1972, Qupperneq 8

206
ÆtílR
er sjálfum sér nógur, býr við norðurmörk
hlýsjávarins og þarf því ekki að leita langt
til að finna hagstæð skilyrði til hrygning-
ar, enda mun stundum vera nokkur hrygn-
ing við Vestfirði.
Merkingar, sem gerðar hafa verið í
Faxaflóa, sýna að þar má greina að
tvenns konar þorsk. Það er annars vegar
ókynþroska þorskur, sem er allstaðbund-
inn í Flóanum árið um kring og hins veg-
ar aðkomuþorskur á vorin, kynþroska
fiskur, sem kemur þarna oft í ætisleit á
leið sinni norður, að lokinni hrygningu.
Merkingar fyrir Norðurlandi sýna, að
þorskurinn þar, er allstaðbundinn unz kyn-
þroska er náð. Meginþorrinn leitar þá oft-
ast í heita sjóinn til hrygningar, en stund-
um á sér stað óveruleg hrygning við Norð-
urströndina. Nær allur norðanþorskurinn,
sem heldur suður til hrygningar, fer suð-
ur með Vesturströndinni og meira að segja
þorskur við Norðausturland t. d. á Skjálf-
anda kýs vesturleiðina. Þorskur, sem al-
izt hefur upp við Austfirði, heldur sig þar
fyrstu árin, en leitar svo skemmstu leið
í hlýja sjóinn til hrygningar.
Endurheimtur úr merkingum, sem gerð-
ar hafa verið um hrygningartímann á
aðalhrygningarstöðvunum SV-lands, sýna
að eitthvað af þorski, sérstaklega þeim,
sem lirygnir austarlega, leitar austur með
að lokinni hrygningu, en megnið af þorsk-
inum gengur vestur með landinu norður
á bóginn
Á grunnunum úti af Norðvesturlandinu
gengur hann íslenzka flotanum úr greip-
um, því að hann fer ekki norður fyrir land
nema að mjög litlu leyti og byggjast því
sumarveiðarnar norðanlands svo til ein-
göngu á ókynþroska fiski. Hvað verður þá
um þennan þorsk? Endurheimtur frá er-
lendum togurum sýna, að hann heldur sig
djúpt úti af Norðvesturlandinu, og þegar
líða tekur á haustið leitar hann aftur upp
á grunnin og fer m. a. að gefa sig til á Hal-
anum.
Þá sýna merkingarnar, að á göngum
sínum getur þorskurinn verið mjög fljótur
í förum. Þannig eru dæmi um, að hann nái
a.m.k. 15 sjómílnameðalhraðaásólarhring,
en raunverulegur hraði er örugglega meiri,
því að fiskurinn fer áreiðanlega ekki bein-
ustu leið milli merkingar- og endurheimtu-
staða og hann þarf ekki að hafa farið
strax af stað, að lokinni merkingu. Sjálf-
sagt undrar það marga, að ennþá skuli
lögð svo rík áherzla á merkingar, þegar
gönguleiðir þorsksins eru meira og minna
þekktar. Það stafar af því, að merkingar
geta gefið okkur svo margfalt meiri upp-
lýsingarumfiskistofnana, en bara að skýra
út gönguleiðir þeirra. Út frá merkingun-
um má reikna út stærð gangnanna, vöxt
fiskanna, stofnstærð og dánartölu.
Eftir því sem sóknin í þorskstofninn
hefur aukizt, hefur reynzt nauðsynlegt, að
fylgjast vel með dánartölu stofnsins, séi'-
staklega af völdum veiðanna. Til slíkra at-
hugana höfum við beitt þrenns konar að-
ferðum: I fyrsta lagi er notast við aldurs-
dreifingu aflans frá ári til árs. Aðferðin
byggir í stuttu máli á þeirri staðreynd, að
eftir því, sem fiskurinn eldist, minnkar
hlutdeild hans í aflanum bæði vegna veið-
anna og eins af völdum náttúrlegs dauða.
Hlutfallsleg fækkun hans frá ári til árs_,
gefur til kynna hina árlegu dánartölu. í
öðru lagi nefni ég merkingarnar, en þæi'
byggja á sömu forsendu. Endurheimtum
fer fækkandi eftir því, sem lengra líður
frá merkingu, og má þá á sama hátt reikna
út dánartöluna. Þriðja aðferðin, sem við
höfum beitt, er einungis nothæf á kyn-
þroska hluta stofnsins. Sú aðferð byggii’
á því, hversu oft þorskarnir ná að hrygna
umævina. I hvert sinnsem þorskur hrygn-
ir, myndast árhringir í kvörnum hans, sem
eru frábrugðnir vanalegum árhringum
að lögun, að því leyti, að þeir eru þrengri.
Þessa hringi köllum við gotbauga og sam-
svarar fjöldi þeirra í kvörninni til fjölda
hrygninganna.
Allflestir þorskar, sem ná kynþroska,
ná að hrygna einu sinni, margir tvisvar,
sumir þrisvar o. s. frv. og stöku sinnum
hafa veiðzt þorskar, sem hafa hrygnt allt