Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Qupperneq 10

Jónatan Þórmundsson prófessor:
HLUTVERK OG RÉTTARSTAÐA
VERJANDA
I. UM VÖRN SAKBORNINGS.
Vörn sakbornings í víðari skilningi er
fólgin í sérhverri þeirri (lögmætri) athöfn,
sem hefur réttarfarslegt gildi sakborningi
til varnar eða verndar (efnisvörn). 1 þess-
um skilningi er vörnin ekki einungis í hönd-
um verjanda, réttargæslumanns eða annars
talsmanns sakbornings. Sökunautur hefur
sjálfur víðtækar varnarheimildir.1) Hlut-
leysisstaða dómara og leiðbeiningarskyldur
skv. 2. mgr. 77. gr. og 1. mgr. 81. gr. oml.
treysta vernd sökunauts. Jafnvel lögreglu
og ákæruvaldi er ætlað að sýna óhlutdrægni
að nokkru marki og gæta þannig hagsmuna
sökunauts, sbr. 39. gr., 1. mgr. 40. gr. og 2. mgr. 79. gr. oml.
Vörn sakbornings í þrengri skilningi er í höndum sérstaks talsmanns
(verjanda, réttargæslumanns eða ráðins, sjálfvalins talsmanns), sem
til þess er skipaður af dómara eða ráðinn af sökunaut (formleg vörn).
Nánari útlistun á því, hvenær sakborningi sé skylt og hvenær frjálst
að hafa verjanda, réttargæslumann eða ráðinn talsmann, hvenær dóm-
ara beri eða sé heimilt að verða við ósk um skipun verjanda o.s.frv., er
efni, sem getur átt heima í þætti um réttarstöðu verjanda, en öllu eðli-
legra er þó að líta á slík atriði sem þátt í réttarstöðu sakbornings.2)
Það telst til mannréttinda, að sökunautur geti varið sig sjálfur fyrir
lögreglu, ákæruvaldi og dómstólum eða notið til þess atbeina sérstaks
(löglærðs) talsmanns. Ekki er þessi réttur þó tryggður í íslensku stjórn-
1) Jónatan Þórmundsson 1984, 199-215.
2) Sami 1984, 204-207, 211-213.
216