Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Side 15

gerist stuðningsmenn eða aðilar að hryðjuverkasamtökum, sbr. t.d.
Baader-Meinhofréttarhöldin í Vestur-Þýskalandi.10)
3) Af því, sem að framan var lýst, má ljóst vera, að báðar kenning-
arnar eru ófullnægjandi í hreinræktaðri mynd sinni, en báðar hafa
nokkurn sannleikskjarna að geyma. Hvernig hafa lögmenn sjálfir lýst
hlutverki sínu? 1 greinargerð frá stjórn Lögmannafélags íslands 2.
nóvember 1977 segir m.a. svo: „Verjandi eða réttargæslumaður sak-
bornings er ekki sjálfur sakaraðili og á ekki einkahagsmuna að gæta.
Hann er hins vegar aðstoðarmaður sakbornings og málsvari, sem hefur
það samfélagslega hlutverk með höndum að gæta þess, að réttur sak-
bornings verði ekki fyrir borð borinn og hann fái ekki aðra og verri
málsmeðferð en lög mæla fyrir um. Verjandinn er í raun varðmaður
þeirrar sjálfsögðu réttlætiskröfu samfélagsins, að enginn saklaus
verði dæmdur sekur og enginn hljóti þyngri dóm en efni standa til.“
Hér virðist þræddur sá meðalvegur, sem íslensk lög gera ráð fyrir.
Meira í anda hinna huglægu varnarsjónarmiða má telja þessi ummæli
Ragnars Aðalsteinssonar: „Verjandi á að gera allt sem hann getur
innan marka laga til að veikja sönnunarfærslu ákæruvaldsins og til
að milda dóm yfir sakborningi, þ.e. til að ná sem hagkvæmustum niður-
stöðum fyrir hann. Verjanda ber engin skylda til að vera hlutlægur,
svo sem saksóknara ber að vera. Honum ber ekki að gera neina grein
fyrir vafa sínum um sakleysi sakbornings þegar krafist er sýknu. —
Verjanda er ekki skylt að draga fram sönnunargögn, sem ákæruvaldinu
hafa yfirsést. Verjanda er hinsvegar skylt að koma á framfæri þeim
sönnunargögnum, sem eru sakborningi í hag."* 11) 1 framhaldi af þessu
ræðir Ragnar um það vandamál, sem upp kemur, ef verjanda verður
ljóst, að atriði, sem geta skipt verulegu máli um sekt eða sýknu, hafa
ekki verið rannsökuð. Telur höfundur afstöðu verjanda eiga að ráðast
af því, hvort hann telur rannsókn á þessum atriðum muni verða söku-
naut í hag eða ekki. Telji verjandi framhaldsrannsókn verða sökunaut
í óhag eða að brugðið geti til beggja vona, lætur hann málið kyrrt
liggja, en notar síðan upplýsingaskortinn til að gagnrýna rannsókn
málsins í vörn sinni. Þessi afstaða er tæpast í anda þeirrar hlutlægu
skyldu að stuðla að því, að hið sanna og rétta komi í ljós og yfir höfuð
að létta dómara starfið með málflutningi sínum, sbr. 2. mgr. 79. gr. og
1. mgr. 86. gr. oml.
10) Um útilokun verjanda (Ausschluss des Verteidigcrs) af þessum söktim, sjá Claus Roxin
1983, 100-103. Ragnar Aðalsteinsson telur þetta mjög gerræðislegar reglur, sem ekki
samrýmist hugmyndum manna um réttarríkið, sbr. Ulfljótur 1978, 113.
11) Ragnar Aðalsteinsson 1978, 111-112, sbr. 110.
221