Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Síða 18

3. mgr. 95. gr. norsku réttarfarslaganna nr. 25/1981 og 2. mgr. 730. gr.
dönsku réttarfarslaganna. 1 dönsku lögunum er heimildin takmörkuð
við norræna lögmenn. 1 9. og 14. gr. 1. 61/1942 er áskilið, að hæstaréttar-
og héraðsdómslögmenn séu íslenskir ríkisborgarar. Erlendur stjórn-
andi félags eða stofnunar og erlendir venslamenn geta hins vegar farið
með mál að öðrum skilyrðum uppfylltum, sbr. 1. og 2. mgr. 5. gr. 1.
61/1942. Þingmálið er þó ætíð íslenska, sbr. 1. mgr. 40. gr. 1. 85/1936,
sbr. 2. mgr. 19. gr. oml. Sökunautur gæti ráðið erlendan lögmann á
sinn kostnað, enda samþykki dómari ráðninguna, sbr. 3. mgr. 81. gr.
oml.
2) Sérstök skilyrði. Ákvæði um sérstök hæfisskilyrði verjenda, jafnt
löggiltra málflytjenda sem annarra, er að finna í 85. gr. oml. Ekki má
skipa þann mann verjanda, sem borið hefur vitni eða verið mats- eða
skoðunarmaður í því máli, eða þann, er vera mundi óhæfur dómari í
því sökunaut í óhag, eða þann, er viðriðinn kann að vera málið eða
hefur að öðru leyti hag eða óhag af úrslitum þess, né heldur þann, er
skipun hans gerði dómara óhæfan til að fara með málið, sbr. 3. og 7. tl.
36. gr. 1, 85/1936. Ákvæði 85. gr. tekur beinlínis til skipaðs verjanda í
rýmri merkingu og því einnig til skipaðs réttargæslumanns. Lagarök
hníga enn fremur að því, að dómari geri í þessu efni sömu kröfur til
ráðins talsmanns og að afstaða hans til ráðningar fari eftir þeim, sbr.
orðalag 82. gr. oml.: „og engar sérstakar ástæður mæla því annars í
gegn“. Ekki er almennt ástæða til að slaka á þessum skilyrðum, þótt
talsmaður sé ráðinn af sakborningi, en dómara kann að vera rétt að
taka tillit til sérstakra aðstæðna, svo sem náins trúnaðarsambands söku-
nauts við umbeðinn talsmann. Munurinn er kannski helst sá, að ákvörð-
un dómara um það, hvern skipa skuli, má kæra til Hæstaréttar skv. 4.
tl. 172. gr. oml., en ágreiningur um ráðningu talsmanns verður að lík-
indum kærður samkvæmt almennu heimildinni í 10. tl. 172. gr. oml.
Tæpast verður maður talinn vanhæfur sem verjandi skv. 85. gr. oml.,
þótt hann hafi verið kvaddur sem vitni, ef hann hefur ekki vitað neitt
um málið. Ekkert er því til fyrirstöðu, að verjandi sé vinur sökunauts
eða náinn venslamaður, ef ekki verður beinlínis sagt, að hann geti haft
hag eða óhag af úrslitum máls. Svo mundi þó oft vera um venslamenn,
ef hugtökin hagur og óhagur eru skilin svo rúmt, að þau taki bæði til
fjárhagsmuna og siðferðilegra hagsmuna.17) Maður, sem orðið hefur
fyrir tjóni af völdum afbrots, verður ekki talinn hæfur verjandi, hvort
sem brotið hefur bitnað á honum beint eða óbeint. Ef sökunautur er
17) Sjá Einar Arnórsson 1951, 113.
224