Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Side 66

Ávíð
o» dreif
AMNESTY INTERNATIONAL
Á þessu ári er aldarfjórðungsafmæli mannréttindasamtakanna Amnesty
International. Frá upphafi hafa lögfræðingar komið mikið við sögu þessara
samtaka, hér á landi sem annars staðar. Lögfræðingurinn hlýtur öðrum frem-
ur að bera umhyggju fyrir réttindum manna, leitast við að skilgreina þau og
vilja að þau séu virt. Þó kann að vera að mörgum sé ekki Ijóst hvernig sam-
tökin eru til komin og hvert verksvið þeirra er. Ég mun því fyrst víkja að því
fáum orðum, sfðan að nokkrum atriðum varðandi þróun mála og loks vfkja
að því er sérstaklega kann að varða lögfræðinga.
Þetta byrjaði hinn 28. maí 1961 með blaðagrein sem bar fyrirsögnina „Hinir
gleymdu fangar“. Höfundurinn var breskur lögfræðingur að nafni Peter Benen-
son. Hann skoraði á fólk að bregðast við þeirri ógn sem við honum blasti:
um allan heim var verið að hneppa fólk í fangelsi vegna skoðana sinna og
rfkisstjórnir létu pynta og drepa sína eigin þegna. Öðru fólki var einnig farið
að ofbjóða og vildi stöðva þetta. Eftir mánuð höfðu yfir þúsund manns boðið
fram aðstoð sína. Þessi herferð, sem aðeins var ætlað að vara f stuttan tíma,
þróaðist fljótt í sérstæða alþjóðahreyfingu sem hlaut nafnið Amnesty Inter-
national. Þegar í lok fyrsta ársins var hafinn undirbúningur að landsdeildum
í sjö löndum: Belgíu, Frakklandi, Vestur-Þýskalandi, írlandi, Hollandi, Svíþjóð
og Englandi.
Þegar íslandsdeild Amnesty International var stofnuð fyrir rúmum 10 árum
voru innan við 100.000 manns í alþjóðasamtökunum Amnesty International,
nú telja samtökin yfir hálfa milljón félaga í um 150 löndum, í Afríku, Asíu, f
Ameríku allri, Austur- og Vestur-Evrópu og í Austurlöndum. Það eru 3.400
hópar í samtökunum og 45 landsdeildir. Félagatalan á íslandi hefur líka fimm-
faldast á þessum tíma og vel það.
Baráttuaðferðin er einföld: rannsaka málið, vekja almenningsálitið og skipu-
leggja þrýsting til að hjálpa fórnarlömbunum og fjölskyldum þeirra. Félags-
menn mynduðu litla hópa sem reyndu með þrýstingi, sem einkum fólst í ritun
fjölda kurteislegra bréfa, að hjálpa fólki sem hafði verið fangelsað í öðrum
löndum en þeirra eigin. Hreyfingin lagði ríka áherslu á pólitískt sjálfstæði sitt
og algera óhlutdrægni. Áður en fyrsta árið var liðið hafði hreyfingin sent 4
sendinefndir til viðræðna við ríkisstjórnir: til Tékkóslóvakfu, Ghana, Austur-
Þýskalands og Portúgal. Þá þegar voru 210 mál í rannsókn og kortaherferð í
árslok lauk þannig að 5.000 kort voru send stjórnvöldum vegna 12 fanga í ýms-
um löndum. Frá upphafi hafa samtökin fjallað um 28.000 mál samviskufanga.
Og nú vinna Amnestyhóparnir að staðaldri að 4-5 þúsund slíkra mála. Um 500
272