Tímarit lögfræðinga - 01.10.1989, Síða 33

ákveða meðlagsgreiðslur lægi’i en sem nemur barnalífeyri eins og
hann er ákveðinn á hverjum tíma í lögum um almannatryggingar. Þá
kemur fram í 2. ml. 21. gr. bl. að ekki megi semja um lægra meðlag en
sem nemur framangreindu lágmarki. í þessu sambandi er oft talað um
meðalmeðlag, einfalt meðlag eða lágmarksmeðlag. Síðastgi’einda nafn-
giftin er eðlilegust þar sem í raun er um að ræða lágmark. Hins vegai’
er ekki að finna í lögum neinar reglur sem reisa skorður við því hversu
hátt meðlagið getur orðið, hvort sem það er ákvarðað með úrskurði
eða í samningi.
Tilgangurinn með 2. mgr. 15. gr. bl. var að skapa úrskurðaraðila
meira svigrúm til að ákvarða meðlagið eftir því sem eðlilegt þótti
í hverju tilfelli og hverfa þar með frá þeirri tilhneigingu að úrskurða
aðeins lágmarksmeðlag.18 Hefur mörgum þótt sú fjárhæð lág og ekki
í samræmi við raunverulegan framfærslukostnað bams. Þetta mark-
mið hefur ekki náðst og oftast er látið við það sitja að ákvarða lág-
marksmeðlag. Reynslan sýnir að hærra meðlag er aðeins úrskurðað
þegar efnahagur þess meðlagsskylda er allgóður eða þarfir barns mæla
með því. Nærtækasta skýringin á þessari tregðu er eflaust að öflun
upplýsinga um þau atriði, sem máli eru talin skipta, er oft tafsöm og
erfið, ekki síst þeirra sem snerta fjárhagsstöðu og aflahæfi þess sem
krafinn er. Þá gengur valdsmaður ekki af sjálfsdáðum eftir því að
slíkra gagna sé aflað, nema beinlínis sé gerð krafa um meira en lág-
marksmeðlag. Slík krafa kemur hins vegar tiltölulega sjaldan fram
þar sem aðilum er annaðhvort ekki kunnugt um þennan rétt sinn eða
hliðra sér hjá að gera slíka kröfu, nema sérstaklega standi á. önnur
skýring er sú að samkvæmt 1. mgr. 29. gr. bl. eru greiðslur Trygginga-
stofnunar ríkisins á grundvelli yfirvaldsúrskurðar háðar þeim tak-
mörkum um fjárhæð og aldur barns, sem greinir í almannatrygginga-
lögum og er í því sambandi sérstaklega vitnað til 14. gr. atl. Þetta
þýðir að Tryggingastofnun ríkisins greiðir aldrei meira samkvæmt
yfirvaldsúrskurði en sem nemur fjárhæð barnalífeyris eins og hann
er ákveðinn á hverjum tíma, þ.e. lágmarksmeðlag, óháð því hvort úr-
skurður valdsmanns kveður á um hærri fjárhæð. Er þess tæplega að
vænta að tilgangur 2. mgr. 15. gr. bl. náist nema kveðið sé nánar á
um hlutverk valdsmanns varðandi öflun upplýsinga um framangreind
atriði eða sú skylda lögð á herðar honum að leiðbeina krefjanda í
þessu efni, eða reglur settar um rýmri aðgang að Tryggingastofn-
un en nú gilda. Þó er rétt að benda á að mismunur þess sem valds-
18 Ármann Snævarr: Barnaréttur, Reykjavík 1987, s. 83.
175