Ægir - 01.10.1997, Page 16

Arnór Gísli Ólafsson:
Gróði eða tap
af hrefnuveiðum
Norðmanna?
s
fimdi Alþjóða Itvalveiðiráðsins í
Reykjavík árið 1991 lögðu íslend-
ingar, Norðiiieiut og fapattir fram vís-
iudaleg gögit þess efnis að ákveönir
hvalastofnar vœrtt ttógu stórir til þess
að þola skynsamlega nýtingu sant-
kvaunt skilgreiiiingu itvalveiðiráðsins
þar itiit. Þrátt fyrirþetta Itafnaði ráðið
öllum tillögum um hvalveiðar í at-
vinnuskyni og liefur rauiiar gert allar
götur stðait. í kjölfar þessa ákváðu ís-
lendingar að segja sig úr Alþjóða Itval-
veiðiráðinu enda talið sýnt að
verndunarsjónarmið liefðu orð-
ið algerlega ofan á og hvalveiði-
haiini yrði frant Italdið hvað
sent öllum vísindalegum rantt-
sókiumt liði. Segja iná að þess-
ar spár Itafi gengið eftir. Hópur
alþjóðlegra vísiiidaiiianiia, sein
hvalveiðiráðið skipaði vorið
1996, komst að þeirri uiður-
stiiðu að árið 1995 hefði
hrefnustofninn í Norðaustur-Atlants-
hafi talið uin 112.000 dýr en enn hef-
ur vísindaráð hvalveiðiráðsins ekki
lagt blessun sína yfir stofninatið og
stofninn þvt sem fyrr talinn vera í át-
rýmingarhœttu.
Öfugt við íslendinga sögðu Norð-
menn sig ekki úr Alþjóða hvalveiðiráð-
inu en tilkynntu árið 1992 að þeir
hyggðust hefja hvalveiðar í atvinnu-
skyni á ný árið eftir, þrátt fyrir sam-
þykktir ráðsins. Um leið og fréttist af
fyrirhuguðum hvalveiðum Norðmanna
komu fram harðvítug mótmæli frá alls
kyns samtökum, hótanir um viðskipta-
þvinganir, auk hótana um að snið-
ganga Ólympíuleikana sem halda átti í
Lillehammer tveimur árum síðar. Þrátt
fyrir þessar hótanir héldu Norðmenn
fast við fyrri yfirlýsingar og hófu hval-
veiðar í atvinnuskyni árið 1993. Spyrja
má hvers vegna norsk stjórnvöld hafi
lagt í að bjóða umheiminum birginn til
þess eins að veiða örfá hundruð hrefna.
Ákvörðunin var byggð á tveimur ein-
földum forsendum. í fyrsta lagi að
hrefnustofninn væri ekki í útrýmingar-
hættu og í öðru lagi að stunda mætti
veiðar á stofninum án þess að ganga of
nærri honum. Ljóst er að bæði norska
þjóðin og stjórnvöld voru einhuga um
óskoraðan rétt sinn tii þess að stunda
hvalveiðar að gefnum þessum forsend-
um enda þeirrar skoðunar að hvalveið-
ar féllu ekki undir umhverfismál heldur
fiskveiðistjórnun.
Tekjur og kostnaður af veiðunum
Þegar rætt er um að íslendingar hefji
hvalveiðar á ný verður mönnum oft
tíðrætt um hvort gera megi ráð fyrir
efnahagslegum ábáta af þeim.
Andstæðingar veiða benda oft á að
meira kunni að tapast en vinnast en
þeir sem hlynntir eru hvalveiðum
benda á reynslu Norðmanna í þessu
efni. Eins og flestum er kunnugt urðu
töluvert minni efndir á hótunum í garð
þeirra en leit út fyrir í upphafi. Hins
vegar má ljóst vera að ekki réð vonin
um efnahagslegan ávinning af hval-
veiðum gjörðum Norðmanna heldur
hitt að þeir töldu sig eiga fullan rétt á
að nýta allar auðlindir hafsins á
skynsaman hátt. Það segir sig og sjáift
að veiðarnar hafa ekki haft nein telj-
andi áhrif á efnahag Norðmanna.
Hitt var í upphafi miklu líklegra
að vegna aðgerða annarra þjóða
myndu Norðmenn verða af mun
meiri tekjum en hvalveiðarnar
gæfu af sér. í nýlegri skýrslu frá
hagfræði- og viðskiptadeild há-
skólans í Björgvin er þess einmitt
freistað að komast til botns í
þessu máli. Norðmenn hafa stýrt
hrefnuveiðum sínum með kvót-
um á þessu tímabili og að mati
skýrsluhöfunda hefur verið gætt fyllstu
varúðar i kvótum. Þeir gera raunar ráð
fyrir að miðað við að veiddar séu 600
hrefnur á ári muni stofninn vaxa frá
því að hafa verið um 63.000 dýr árið
1995 í um 70.000 dýr árið 2010.
Eins og sjá má af meðfyigjandi töflu
veiddu Norðmenn alls 217 hrefnur árið
1993. Þegar veiðarnar hófust hafði
hrefnukjöt ekki verið fáanlegt um ára-
bil í Noregi og eftirspurn var því mikil
innanlands auk þess sem mikil umfjöll-
un í fjölmiðlum virðist hafa aukið eftir-
spurnina enn frekar. Eins og vænta
mátti fékkst því mjög hátt verð fyrir
hrefnukjötið eða tæplega 49 norskar
Niðurstaða skýrslu háskólans í
Björgvin í Noregi er að afar líklegt
sé að Norðmenn hafi efnahagslegan
ávinning af hrefnuveiðum.
16 ÆGIR