Árbók Háskóla Íslands - 31.12.2003, Page 128

Becker frá Hamborgarháskóla og Anna-Karin Eriksson frá Uppsalaháskóla. loka-
verkefni sín hjá Sveini.
Uppskeruár vetnisrannsókna
Bragi Árnason og Þorsteinn I. Sigfússon uppskáru laun erfiðis síns á árinu og
náðu nýjum áföngum í starfi sínu með vetni sem eldsneyti. [ apríl var vígð ný
vetnisstöð sem er hluti af almennri eldsneytisstöð Skeljungs við Vesturlandsveg.
Stöðin er í eigu íslenskrar NýOrku og Skeljungs, en NýOrka er einmitt sprotafyrir-
tæki Háskóla íslands. Við þetta tilefni hlaut Bragi sérstaka viðurkenningu NýOrku
fyrir frumkvöðulsstarf sitt á sviði vetnistækni. Johannes Rau. forseti Þýskalands.
sæmdi Braga einnig þýsku heiðursmerki. Das Verdienstkreutz 1. klasse, í heim-
sókn sinni til íslands um sumarið. í október kom fyrsti vetnisvagninn til íslands
og á árinu komu alls þrír vagnar til landsins sem hluti af Evrópuverkefninu EC-
TOS. Bragi og Þorsteinn hafa einbeitt sér að rannsóknum tengdum jarðhita og
vetni; rannsóknirá notkun háhita til rafgreiningar og rannsóknirá möguleikum
vetnis og vetnissambanda beint úr iðrum jarðar. Þá hefur Þorsteinn haft doktors-
nema og meistaranema á sviði vetnisgeymslu með hýdríðum og er í samvinnu
við CEA, kjarnorkustofnun Frakklands, um háhitarafgreiningu. Bragi og Þorsteinn
hafa farið um heiminn og flutt fyrirlestra um vetnistækni og áform vetnissamfé-
lags á íslandi. I nóvember var haldinn ráðherrafundur í boði orkumálaráðherra
Bandaríkjanna í Washington og stofnuð samtökin International Partnership for the
Hydrogen Economy. Þorsteinn I. Sigfússon var kjörinn annar tveggja formanna
framkvæmdanefndar IPHE.
Jarðeðlisfræðistofa
Á jarðeðlisfræðistofu störfuðu á árinu 2003 ellefu sérfræðingar og fimm tækni-
menn. Ennfremur höfðu tveir kennarar í eðlisfræðiskor. tveir nemendur í fram-
haldsnámi og jöklafræðingur sem nýlega hefur lokið námi í Bandaríkjunum rann-
sóknaraðstöðu á stofunni. Einnig gegndu skjálftaverðir. radonmælingamenn og
stúdentar hlutastörfum. Rannsóknir á vegum stofunnar beinast að ýmsum þeim
ferlum sem eru sérstaklega virkir á íslandssvæðinu. í skorpu og möttli jarðar. við
yfirborðið. í jöklum og í háloftunum.
Jarðskjálftar, jarðskorpuhreyfingar og innri gerð eldstöðva
Nokkur síðustu ár hefur verið unnið að rannsóknum á jarðskjálftabylgjum frá fjar-
lægum skjálftum. Þær veita m.a. upptýsingar um eiginleika svokallaðs möttulstróks
sem talinn er vera undir landinu. Nú er unnið að túlkun á eðlisfræðilegu hermilíkani
á möttulstróknum. en hann veldur miklu um þá etdvirkni sem hér er. en að öðrum
hluta stafar hún af landreki á Mið-Atlantshafshryggnum. Rannsóknir á hafsbotnin-
um fyrir norðan land héldu áfram. í ár voru uppstreymishotur í Skjálfandaflóa og
Eyjafjarðarál skoðaðar með bandarískum endurkastsmælingatækjum og neðan-
sjávarmyndavét og gerðar frekari fjölgeislamælingar á misgengjum í ftóanum og við
Gjögurtá. Starfsmenn jarðeðlisfræðistofu tóku áfram þátt í rannsóknum á afleiðing-
um og orsökum Suðurtandsskjálftanna í júní 2000. kortlögðu sprungur og gerðu
radonmælingar. Einnig var unnið að þróun sjálfvirkra radonmæla.
Endurteknar voru GPS-mælingar umhverfis Öræfajökul og við suðurbrún Vatna-
jökuls tit að fytgjast með jarðskorpuhreyfingum þar. Fytgst var áfram með þenslu
og landrisi við Kötlu og Grímsvötn og gerðar skjálftamælingar á miðhálendinu og
á Mýrdatsjökli. Unnið var að rannsóknum á eðli og hegðun eldgosa í jöklum og
notuð til þess gögn um eldgos í Vatnajökti og Mýrdatsjökli. Áfram var fylgst með
yfirborði Mýrdalsjökuls með radarmætingum úr ftugvél. Unnið var að gerð hættu-
mats vegna hlaupa til vesturs frá Mýrdals- og Eyjafjaltajökli. Efsti hluti jarðlag-
astaflans á svæðinu frá Brennisteinsfjötlum að Hengli var kannaður með þyngd-
armælingum. Að auki fóru fram rannsóknirá móbergshryggnum Helgafelti ofan
Hafnarfjarðar. Þessar rannsóknir snúast um skiptingu jarðlagastaflans í móberg-
smyndanir og hraun og framteiðni gosbergs á jökulskeiðum og hlýskeiðum.
Bergsegulmælingar
Mælingar á segulstefnu í hrauntögum á íslandi veita upplýsingar um þætti í hegð-
un jarðsegulsviðsins og koma að gagni við kortlagningu jarðlagastaflans. Haldið
var áfram fyrri rannsóknum á segulstefnu jarðtaga í Skagafjarðardölum og í Suð-
urdal Fljótsdals. sem og á James Ross eyju á Suðurskautslandinu. Greinar um
sams konar rannsóknir á Reykjanesi og á Vestfjörðum birtust á prenti ásamt
grein um flugsegulmætingar yfir Reykjavíkursvæðinu. Haldið var áfram gagnaöfl-
un varðandi notkun silfurbergskristalla í vísindarannsóknum og silfurbergsnám-
una á Helgustöðum.
124