Stúdentablaðið - 01.01.2006, Blaðsíða 24

EK STÉTTLETSI
SMEKKLETSI?
EF VELJA SKYLDI VINSÆLASTA UMRÆÐUEFNI STJÓRNMÁLANNA SÍÐUSTU ÁRÞÚSUNDIN VÆRI EKKI ÓLÍKLEGT EF „BILIÐ MILLI
HINNA RÍKU OG FÁTÆKU" YRÐI OFAN Á. í ALLRI UMRÆÐU ALLRA TÍMA MÁ SÍFELLT FINNA FLOKK SEM STAÐHÆFIR AÐ ÞETTA
BIL SÉ AÐ AUKAST OG SVO ANNAN FLOKK SEM ANNAÐHVORT TELUR ÞETTA BIL EKKI VERA AÐ AUKAST EÐA TELUR MÁLIÐ EKKI
HAFA ÞÝÐINGU. ÞÓTT ÞESSI UMRÆÐA SÉ ELDGÖMUL OG HENNI SÉ SÍÐUR EN SVO LOKIÐ ÞÁ MERKIR ÞAÐ EKKI AÐ „BILIÐ
MILLI HINNA RÍKU OG FÁTÆKU" SÉ AFSTÆTT FYRIRBÆRI SEM EKKI SÉ VERT AÐ GEFA GAUM. ÞVERT Á MÓTI ER VEL HÆGT
AÐ KANNA ÞETTA „BIL“ í VERALDARSÖGUNNI OG SJÁ HVERNIG ÞAÐ HEFUR STÆKKAÐ OG MINNKAÐ EFTIR ÞVÍ HVERS KONAR
HUGMYNDAFRÆÐI ER OFAN Á. í EVRÓPU VAR TIL DÆMIS RÍKJANDI í MÖRG HUNDRUÐ ÁR HIÐ SVOKALLAÐA LÉNSSKIPULAG SEM
TRYGGÐI ALÞÝÐUNNI ATVINNU VIÐ AÐ YRKJA JÖRÐINA EN VEITTI AÐLINUM VEXTI AF ÞEIRRI NÝTINGU SEM VARÐ TIL VEGNA
VIÐSKIPTA BORGARANNA (í STÉTTARLEGRI MERKINGU) MEÐ AFURÐIRNAR. VIÐ ÞETTA SKIPULAG VAR ÁKVEÐIÐ BIL MILLI RÍKRA
OG FÁTÆKRA TRYGGT EN VEGNA TAKMARKAÐRA ATVINNUHÁTTA HÉLST ÞETTA BIL STÖÐUGT í MÖRG HUNDRUÐ ÁR.
GJÁIII GLIBUAK
Með iðnbyltingunni opnuðust hins
vegar nýir möguleikar. Þá urðu
borgimar ekki lengur aðeins vettvangur
verslunar heldur einnig iðnaðar og
atvinnu. Alþýðan fluttist því í borgimar
og fór að vinna í verksmiðjum við bág
kjör. Iðjuhöldamir vom annaðhvort
aðalsmenn eða borgarar sem nú höfðu
ný tækifæri til að stækka auð sinn til
mikilla muna. Alþýðan átti hins vegar
ekki möguleika, enda vom engin
verkalýðsfélög til og kaupið svo lágt að
draumurinn um eigin atvinnurekstur var
hverfandi. Skipulagið var orðið þannig
að mönnum var beinlínis umbunað
fyrir að eiga peninga, enda vom
hlutabréfamarkaðir famir að myndast
og fólk gat keypt og selt bréf og hagnast
þannig án þess að vera'beinn þátttakandi
í atvinnunni. í upphafi iðnbyltíngaiinnar
má þvl fullyrða að bilið milli hinna riku
og fátæku hafi aukist
taka það fram að „riki" jafnaðarmanna er
ekki þjóðriki, enda er þjóðemi aðeins ein
önnur jákvæð leið til að skipta mannkyninu
í stéttir samkvæmt kenningunni heldur
alþjóðlegt persónulaust valddreift
samfélag. Flestar jafnaðarmannakenningar
gerðu svo ráð fyrir að þessu kerfi þyrfti að
koma á í einni svipan - með byltingu.
ALÞÝBBBBEfelkl TEKBA
SIBÁBBKGBKBK •
Það sem gerðist var hins vegar að smátt og
smátt leið hin gamla stéttaskipting undir
lok. Verkalýðsfélög mynduðust. Alþýðan
eignaðist fulltrúa á þjóðþingum sem
afnámu skattfrelsi aðalsins. Konungar
misstu efnisleg völd sín. Kirkjan tapaði
völdum. í Vesturheimi vom stofnuð ný
rfki sem bönnuðu stéttaskiptingu og
staðfestu trúfrelsi. Alþýðumenn urðu að
„smáborgumm" og gamlar borgaraættir
töpuðu áhrifum sínum. Fólk varð smátt
og smátt ánægt með skipan mála.
sem tóku vexti af dauðu fé, var
pmfukeyrð við allt aðrar aðstæður.
Framvinda og endalok kommúnismans,
ásamt andhugsjón hans, fasismanum,
og áhrif þeirrar hugsjónamúgsefjunar á
Evrópu em vel þekktar í sögunni. Helsta
lexían sem hægt er að ráða af því er að
hugsjónir vis-á-vis pragmatísmi em í eðli
sínu óvistvænar.
STEFUBUBS BYLGJA
SABBFÉULGSIfelS
Þessi pistill hefur fram að þessu ekki
komið með neitt nýtt inn í hina eilífu
umræðu um stéttaskiptingu. Þetta var
aðeins stutt söguleg yfirferð yfir ástandið
í okkar heimshluta síðustu árhundmð
og sagnfræðingar geta sparað sér það
að hneykslast á hundavaðinu, enda var
umfjöllunin aðeins hugsuð til glöggvunar
og einföldunar svo að hið raunverulega
efni þessa pistils verði skiljanlegt. Efni
rikisafskiptum. Ákvarðanir þjóðhöfðingja
og rikisstjóma verða að lúta fyrir ákvæðum
alþjóðasamninga sem fyrirfinnast á öllum
sviðum og andlitslausir erindrekar hins
þögla meirihluta semja. Eignarrétturinn
er vissulega ennþá tíl, rétt eins og kirkjan,
en lýtur nær endalausum takmörkunum
vegna umhverfis- og nábýlisréttar, auk
þess sem veðsetningar- og sölumöguleikar
em orðnir svo takmarkalausir að það má
þykja harla óljóst hver á hvað. Og þetta
er ekki einhver orðaleikur til að mgla
fólk. Það er raunverulega erfitt að benda
á eiganda tiltekinnar fasteignar eða
tiltekins fyrirtækis. Allt er samkeyrt í
alþjóðlegu fjártrygginganeti sem enginn
stjómar og hefur ekkert upphaf og endi.
Það nákvæmlega sama á einnig við um
hina gígantísku „miðstétt" hins vestræna
heims, sem les um hugsjónir í sögubókum
og kýs á nokkurra ára frestí misgrátóna
svara slíkri spumingu
er fyrst nauðsynlegt að
skoða aðeins nánar hvað
smekkur er. Við skulum
fara svona meðaldjúpt í
það.
▲ BXLBIB RISB
Munurinn á mönnum og
dýrum er í stuttu máli sá
að menn em einu verumar
sem myndu sjá nokkum
tilgang í að spyrja sig slíkrar
spumingar. Menn em einu
verumar sem skilgreina
heiminn á þann hátt að hægt
sé að taka afstöðu til þess. Það
er með öðrum orðum mjög
ólíklegt að einn þorskur hafi
aðrar hugmyndir um heiminn
heldur en
swfílag ™ SiS
ER ÓGEÐSLEGUR DRAUMUR JAFNADAKi
Það var á þessum tímapunkti sem
hugmyndafræðin fyrir jafnaðarstefnu,
hvort sem menn vilja kalla slíkt kommún/
marx/sóslalisma eða eitthvað annað,
myndaðist. Með mikilli einföldun má segja
að ídíalógísk jafnaðarstefna sé draumur
um stétt- og trúlaust alþjóðlegt samfélag
með sameiginlegu félagstrygginganetí
án einstaklingseignarréttar. Menn eins
og Marx vildu að alþýðan eignaðist
atvinnureksturinn en það færi fram á
þann veg að rikið væri hinn raunverulegi
eigandi og alþýðan, I krafti fjölmennis,
stjómaði rikinu. Þannig væri ekki lengur
grundvöllur fyrir neinni stéttaskiptingu.
Klerkastéttin, sem ekkert hefur verið
fjallað um hér, hefði svo ekki neinn
tilvemrétt I trúlausu samfélagi og myndi
þ\á einnig útrýmast. Það þarf svo ekki að
Iðnbyltingin, sem
hafði I upphafi alið svo mjög á sundrung
stéttanna, hafði með tímanum sprengt
upp hina öldnu stéttaskiptingu. Það
var því aldrei gerð bylting. Eignarréttur
var aldrei afnuminn. Kirkjur vom ekki
brenndar. Bylting varð sífellt fjarlægari og
óraunhæfari kostur fyrir alþýðuna. Betra
var að flytjast til Bandarikjanna og hefja
nýtt líf heldur en að drifa heimalandið
blóði aldinna greifa og jarla. í austrinu,
hinu óræða og geysistóra Rússlandi og
rikjum þess, var hins vegar I upphafi 20.
aldar gerð bylting. Þá var Rússland nánast
eina riki álfunnar sem ekki hafði gengið I
gegnum hina byltinguna, hina blóðminni
iðnbyltingu. Sú hugsjón sem hafði
myndast I kolagráum svartlandsborgum
Englands, um að skera þyrfti upp herör
gegn iðjuhöldum og verðbréfamiðlumm
þessa pistils varðar stéttaskiptingu en
hefur ekkert með hagfræði eða stjómmál
að gera. Markmiðið er hér að ræða um
stéttaskiptingu I samhengi við hið óræða
hugtak „smekk". Þetta skýrist betur eftir
nokkrar efnisgreinar.
í stuttu máli er því haldið fram hér að
draumahugsjón jafnaðarmannanna,
eins og hún leit út við upphaf
iðnbyltíngarinnar, hafi ræst. Takið eftir því
að það er hugsjónin sjálf sem hefur ræst
en ekki aðferðafræðin á bak við hana.
Auk þess er firringin enn til staðar sem
jafnaðarmenn vildu svo gjaman útrýma.
Vesturlönd búa nú til dags I stéttlausu
og trúlausu alþjóðlegu samfélagi þar
sem allar mögulegar peningalegar eða
félagslegar tilfæringar em samtryggðar
af bönkum, tryggingafélögum eða með
jakkafataklædda hégómapostula til að
rifast um ekki neitt á þingum og fundum.
Ef einhveijum finnst þessi pistíll vera
afstæðishyggja á háu stígi þá bið ég þann
hinn sama að hugsa sig tvisvar um því
það er hér sem fætínum er drepið niður.
Samfélag okkar er ein stór stefnulaus
bylgja endurunninna hugmynda og
hugsjóna. Samfélag okkar er ógeðslegur
draumur jafnaðarmanna: Stéttlaust,
trúlaust, stefnulaust og smekldaust.
Núna skulum við vera alveg róleg.
Hlutverk þessa pistils er ekki að rifa allt
niður I óvissu og sundmng. Til að vera
hreinskilinn held ég að stéttlaust, upplýst
þjóðfélag, sem tekur mið af þörfum
einstaklingsins, sé betra en flest annað sem
reynt hefur verið I veraldarsögunni. Eini
gallinn er að slíkt þjóðfélag er í eðli sínu
smekklaust. Hvað á ég við með því? Til að
næsti þorskur, og jafnvel þótt
hann hafi aðrar hugmyndir er
honum ókleift að tjá þær. Menn
em hins vegar mjög iðnir við að
skilgreina heiminn, tilgang sinn I
honum og hlutverk hvers manns
I þeim tilgangi. Þetta hefur leitt
til þess að menn hafa oft rifist og
drepið hver annan á grundvelli
hugmynda en það verður að teljast
óþekkt meðal dýra. Mönnum hefur
hins vegar oft einnig orðið ágengt
með hugmyndir sínar og þær hafa
síður en svo alltaf kostað stríð og
hörmungar.
í hinum vestræna heimi kom mönnum
til dæmis saman um að skipta tónbilinu
milli tvöföldunar á tiftíðni strengs niður
I 12 hálfnótur og 8 heilnótur en slík
samstaða náðist ekki meðal annarra
menningarþjóða. Þessi skipting var orðin