Dýraverndarinn - 01.02.1978, Blaðsíða 17

gá að, hvort allt fari fram eins og
vera ber. Framan af útungunartím-
anum sitja þeir stundum hjá frúnni,
en þegar frá líður, leiðist þeim það
og fara þá að hópast saman í ná-
grenninu og rabba þar saman um
daginn og veginn og aðra dugg-
andapólitík. Þegar ungarnir eru
orðnir 5—6 vikna gamlir, eru þeir
fleygir orðnir og færir í flestan
sjó, enda hverfur öll andaþjóðin á
brott frá varpstöðvunum, áður en
haustveðráttan gengur í garð. Er
fyrst farið skemmstu leið til strand-
ar, en síðar flust að norðan til Suð-
urlands. Um veturnætur er svo lagt
af stað til útlanda.
Duggendur eiga heima erlendis,
á norðanverðum Bretlandseyjum, á
Norðurlöndum, Norður-Rússlandi,
norðanverðri Síberíu allri og á Kur-
ileyjum. Hér í álfu verpa þær tals-
vert í Eystrasaltslöndunum og á
norðanverðu Þýskalandi og jafnvel
eitthvað í Hollandi. í Norður-Ame-
ríku eru tvær endur náskyldar
duggöndinni og allsvipaðar henni,
bæði í háttum og útliti.
Einkenni. Yfirleitt dökkar ásýnd-
um á baki, hálsi og ofanverðri
bringunni, en hvítar hið neðra og
skiptir skarplega litum á bring-
unni, þar sem hvíti liturinn tekur
við. Blikinn er gráflikróttur á herð-
um og um miðbik baksins. Öndin
er öll móleitari en blikinn, sem er
svartgrænn hið efra. Ofan við nef-
rótina er öndin ætíð hvítleit. Venju-
lega er um fingurs breið hvít rönd
umhverfis nefræturnar. Auk þess
er oftast hvítleitur, kringlóttur
blettur aftan við eyrun. Hún er gul-
eygð og hvít rönd á vængnum aft-
anverðum. Duggendur eru félags-
lyndar og fara því sjaldan einför-
um. Þær stinga sér nær ætíð, ef
þær mæta styggð.
(Stærð: v. 210-230 mm; n. 41-
DÝRAVERNDARINN
47 mm. Þyngd 750-1300 gr., oft-
ast 1000 gr.)
SKÚFÖNDIN
(Nyroca futignla (L))
Eftir því sem best er vitað, hefur
skúföndin flust hingað skömmu
fyrir síðastliðin aldamót. Varð
hennar þá fyrst vart við Mývatn.
Var hún fyrst sjaldgæf, en á fyrstu
10-12 árum aldarinnar fór henni
að fjölga að mun á vatninu, og nú
er þar allmikið af henni. Nú er hún
víða um land, einkum á Suður- og
Suðvesturlandi, en mest er þó af
henni við Mývatn. Það er eðlilegt,
að endur sem hingað korna, hænist
að Mývatnssveitinni, því að óvíða i
norðlægum löndum er eins vel búið
í haginn fyrir þær af náttúrunnar
hendi og hvergi betur, svo að vitað
sé. Mundu og endurnar efalaust
telja sig þar hólpnar, ef eigi væri
þar mannfólkið. Er þó betur til
þeirra gert þar, en víðast hvar ann-
ars staðar á Iandinu. Skúföndin er
farfugl hér, og lifnaðarhættir henn-
ar eru svipaðir og duggandarinnar,
enda eru þær náskyldar.
Fullorðinn skúfandarbliki lítur
þannig út: Höfuðið allt, hálsinn
niður á bringu, bakið allt og efri
væng -og stélþökur er svart. í vöng-
unum, utan á hálsinum og víðar er
grænleit slikja, eða purpuragljái á
fiðrinu. Aftan á hnakkanum er 6-
7 cm langur fjaðurskúfur, sem lafir
niður á háls, og er það aðal sér-
kenni þessarar tegundar, sem hún
og dregur nafn af. Vængspegillinn
er hvítur, í svartri umgerð. Neðri
hluti bringunnar, kviðurinn, síður
og læri er hvítt eða gráhvítt, en
smádökknar er aftar (neðar) dregur,
uns liturinn rennur saman við aft-
urendann og neðri stélþökurnar,
sem eru svartar. Nef og fætur eru
blágráir, en sundfitin svört. Augun
gul.
Öndin. Skúfurinn er miklu
minni (styttri) og oft lítt áberandi.
Höfuðið, hálsinn og ofanvert bakið
og herðarnar er dökkryðmóleitt, oft
með grænleitri slikju. Mjóa, svarta
röndin, neðan við spegilinn á
vængnum, er mun mjórri en á blik-
anum. Litaskiptin á bringunni,
milli dekkri og ljósari (hvíta) litar-
ins, ekki eins glögg og á blikanum.
Síðurnar og lærin móleit.
Ungar á 1. ári eru grámóleitir á
höfði og hálsi, bringan og kviður-
inn skolhvítt, án skarpari litaskipta
á bringunni. Blikarnir þekkjast frá
öndunum á því, að þeir fá snemma
sýnilegan vísi til skúfs í hnakkan-
um. Nefið gráleitt og augað mó-
gult.
Skúföndin verpir 8—12 grængrá-
um eggjum, sem eru nokkru af-
lengri (þ. e. lengri til endanna) en
duggandaregg. Útungunartíminn er
um 25-26 dagar, og ungarnir fara
úr hreiðrinu dægurgamlir og synda
og kafa og fela sig í sefi og eru
þegar fullnuma í þeim fræðum, fá-
um tímum eftir að þeir fóru í vatn.
Ungarnir verða ekki fleygir fyrr en
þeir eru 7 vikna gamlir og er þá
sjaldan dvalið lengi á varpstöðvun-
um úr því. Skúfendur eru duglegar
kafendur og sækja fæðu á allmikið
dýpi og lifa meir á dýra- en jurta-
fæðu eins og duggendur, en báðar
þessar tegundir éta þó einnig tals-
vert af vatnajurtum. Gras bíta þær
lítið eða ekki.
Heimkynni skúfandarinnar er-
lendis eru á sömu slóðum og dugg-
andarinnar, og einnig á skúföndin
tvær nánar frænkur í Norður-Ame-
ríku. Vetrarheimkynni íslenskra
skúfanda virðast vera á svipuðum
slóðum og vetrarheimkynni dugg-
andarinnar. Merktar íslenskar skúf-
17