Dýraverndarinn - 01.02.1978, Page 18

endur hafa flestar komið fram á ír-
landi, en auk þess nokkrar á Bret-
landseyjum.
Einkenni. Blikinn er dökkur,
svartleitur að ofan og framanverðu.
Síður og kviður hvítur. Hangandi
skúfur í hnakka. Ondin móleit,
stuttur skúfur, sem oft sést illa, þeg-
ar hann er votur; liggur hann þá
fastar að hálsinum. Stundum hvít,
mjó rönd við nefrótina. Á flugi sést
hvít rönd á vængjunum á báðum
kynjum. Augun gul. Kafa þegar
þær mæta styggð.
(Stærð v. 189-208 mm, n. 38-
42 mm. Þyngd 650-1000 gr eða
liðlega það).
HÚSÖNDIN
(Bucephala islandica (Gemelin))
Húsöndin er auðkennd frá flest-
um eða öllum öðrum íslenskum
fuglum; hún er og sérkennileg fyrir
dýraríki landsins, því að hún er
norðvestræn (Nearctisk) að upp-
runa og á hvergi heima í Norður-
álfunni nema hér. Aðalheimkynni
hennar eru í Norður-Ameríku. Hún
er einnig á Grænlandi. Hér á landi
eru aðalvarpstöðvar húsandarinnar
við Mývatn og er hún þar algeng,
en strjálingur af henni verpir víðar
á Norðurlandi, þar sem svo hagar
til að hún hænist þar að; sunnan-
lands er hún frekar sjaldgæf. Hún
er staðfugl að mestu hérlendis og
sést því víðast hvar á landinu á
vetrum, þar sem vötn eru auð og
eitthvert æti að fá.
Fullorðinn húsandarbliki (stegg-
ur) er svartur á höfði og efst á hálsi
og er fiðrið með purpuragljáa. Fiðr-
ið í hnakkanum og efst á hálsinum
er lengra en annars staðar, og lítur
stundum út eins og fuglinn sé með
skúf eða öllu heldur víða, dökka
hettu, sem nái niður á háls. Stór,
hvítur, hálfmánalagaður blettur er
fyrir framan augun og er hann
tegundareinkenni. Ennið er áber-
andi hátt og vottar fyrir dálitlum
hnúð við nefrótina. Nefið er svart,
en gult í oddinn, nefnöglin svört.
Hálsinn framanverður, bringan, síð-
urnar og kviðurinn er hvítur. Bak-
ið og vængirnir eru svartir; væng-
spegilinn hvítur; um axlirnar eru
nokkrir hvítir blettir, sem mynda
þar tilsýndar eins og hvíta rák á
öxlunum og vængþökunum, sem
þó er ekki samfelld. Öndin er mó-
rauð (jörp) á höfði og hálsi, mána-
bletturinn framan við augun er
áberandi eða engin. Hvítu blett-
irnir á öxlunum og vængjunum eru
áberandi ósamhangandi. Hvítur
kragi neðst á hálsi er gott einkenni
á þessari önd. Bakið og axlirnar,
síður og læri eru dökkgráar, bring-
an Ijósgrá, en kviðurinn hvítur.
Spegillinn hvítur. Öndin virðist til-
sýndar móleit hið efra, en hvít að
neðan, en hringurinn neðst á háls-
inum og hvítu axlablettirnir auð-
kenna hana frá flestum öðrum önd-
um.
Fæturnir á húsöndunum eru
meir eða minna rauðgulir, en sund-
fitin er þó svartleit. Augun gul.
Dúnninn í húsandahreiðrunum er
svo ljós-(hvít-) leitur, að hann er
auðkenndur frá öllum öðrum ís-
lenskum dún. Ungarnir á haustin
eru svipaðir öndinni útlits.
Húsöndin verpir lielst í fylgsn-
um, t. d. í kletta- og hraunsprung-
um, smáhellum, skútum og gjám, í
þröngum skorningum milli þúfna
(sjaldgæfara) og jafnvel í gömlum
tófta- og veggjabrotum. Varptím-
inn er frá maílokum og fram eftir
júní. Eggin eru frá 10—14, hvít-
(eða bláhvít-) græn að lit og allstór.
Þau eru talin góð átu. Útungunar-
tíminn er talinn allt að 4 vikum, en
nákvæmlega er það ekki vitað.
Öndin situr fast á og fer ekki af
eggjunum nema í ýtrustu nauðsyn.
Má því oft taka hana þar. Ungarnir
eru orðnir fleygir og færir liðlega
sex vikna gamlir. Á vetrum dvelst
margt af húsöndum við sjó, en víð-
ast hvar þar, sem vötn leggur ekki
að staðaldri, eru þær það að minnsta
kosti við og við. Flestar verða þær
að fara burt frá varpstöðvunum á
haustin. Það er eigi vitað, að þær
fari héðan á haustin, enda hafa
fremur fáar verið merktar ennþá.
Einkenni. Blikinn svartleitur á
höfði með málmgljáa á fiðrinu;
hvítur, áberandi, hálfmánalagaður
blettur fyrir framan augun. Augun
18
DÝRAVERNDARINN