Alþýðumaðurinn - 22.12.1959, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 22. desember 1959
JÓLABLAÐ ALÞÝÐUMANNSINS
5
ar til verðlauna, megum við ekki liafa nein önn-
ur sjónarmið í iiuga en listagildið, og svo náttúr-
lega hafa hliðsjón af smekk lesenda tímaritsins,
sem fyrir samkeppninni stendur. Persónulega
iiefi ég enga trú á, að hér sé ný stefna túlkuð, og
enn síður, að nokkur af kunnari rithöfundum
okkar leynist að haki þessu dulnefni. Hitt er
skylt að játa, að sagan er vel gerð og tel ég því
vel athugandi að veita lienni 1. verðlaunin. Það
hefir líka sitt auglýsingagildi, að höfundurinn
er ekki lengur á lífi, að því er treysta má sam-
kværnt bréfinu, afrit af sögunni sennilega ekki til,
þar sem handritið er ekki vélritað.
Og nú lu-osti Jónas Jónass breiðu brosi: Til-
laga mín er því sú, að við brennum handritinu,
þar eð það er augljós ádeila á okkur, veitum sög-
unni 1. verðlaun, en segjum hana hafa lent í mis-
förum og beðið sé eftir nýju handriti frá höfundi
til birtingar. Hugsið ykkur svo auglýsingagildið
bæði fyrir okkur og tímaritið: Verðlaunahöfund-
urinn dáinn á voveiflegan liátt, sagan týnd, ekk-
ert afrit til! Og svo losnum við með öllu við alla
gagnrýni varðandi dóm okkar!
Jónas Jónass leit sigurviss á félaga sína hvern
af öðrum, eins og honum fyndist málið liggja svo
ljóst fyrir, að annar úrskurður eða önnur af-
greiðsla kæmi ekki til greina.
En hvernig eigum við að telja handritið hafa
glatazt? spurði Guðmundur Guðmundss.
Jónas Jónass strauk sér hugsandi um hökuna.
Brennt í misgripum? tautaði hann. Ekki gott.
Glatazt í láni? Gengur ekki. Misst af sendli í
höfnina? Jú, hví ekki það? Þið vitið, hvað þessir
strákar eru ógætnir. Engum mundi þykja það
ótrúleg saga.
Þórður Jónss spurði hæglátlega:
En ef afrit reyndist nú til og fyndist í plöggum
hins framliðna?
Og ef höfundurinn er alls ekki dauður? sagði
Jón Haraldss.
Við skulum rífa fjandans nafnumslagið upp,
iagði Pétur Sigurðss til.
Jónas Jónass drap fingurgómunum hugsandi á
stólbríkina hjá sér og þagði um hríð. Síðan mælti
hann:
Það er að vísu á móti reglunum að opna nafn-
umslag áður en úrskurður er felldur, en vegna
hinna óvenjulegu aðstæðna virðist mér það af-
sakanlegt í þessu tilfelli. Við getum svo gengið
úr skugga um á eftir, hvort höfundur er lífs eða
hréf hans hrekkur. Mér finnst rétt að fullkanna
það, áður en við fellum endanlegan dóm okkar.
Eftir nokkrar umræður varð þetta að ráði, og
út úr nafnumslagi Sigurbjarnar Sigurðssonar
féll seðill með nafninu Jón Böðvarsson Vík í
Mýrdal.
Dómnefndarmennirnir litu hver á annan.
Þekki liann ekki, sagði Pétur Sigurðss.
Hefi aldrei heyrt hans getið, mælti Jón Har-
aldss.
Örugglega óþekktur verkamaður í víngarði
drottins, tautaði Guðmundur Guðmundss.
Og þóttist hafa gefið út bækur, sagði Þórður
Jónss hneykslaður.
Jónas Jónass brosti vorkunnlátlega. Ef ég man
rétt, þá gaf hann út í hitteðfyrra á eigin kostnað
smásagnasafnið Sveipir. Blöð og tímarit minnt-
ust ekki á það, en annars var það alls ekki svo
galið.
Og Jónas Jónass sneri sér hvatskeytlega að
símanum, hringdi á landsímann og bað um Jón
Böðvarsson Vík í Mýrdal.
Dómnefndarmennirnir litu liver á annan leynd-
ardómsfullir á svip.
Eftir örskamma stund hringdi landsíminn: Því
miður er ekki hægt að ná sambandi við Jón Böðv-
arsson í Vík í Mýrdal. Hafin hafði orðið bráð-
kvaddur á nýjársnótt.
Takk, takk, já einmitt. Sorglegt, leiðinlegt at-
vik, en ekkert hægt við að gera. Nei takk. Já,
þakka yður fyrir. Sælar.
Jónas Jónass horfði sigri hrósandi á meðnefnd-
armenn sína.
Dauður eins og síld austur á sandi. Talinn
bráðkvaddur, en annars drykkfelldur einstæð-
ingur. Bjó einn í kofa, sem brann til grunna um
nóttina. Ulilokað, að afrit geti verið til af sög-
unni. Við slátum út hátrompi í ár, piltar!
III.
Verðlaunaveitingin varð regluleg atom-
sprengja, það var satt. Blöðin bókstaflega rifu
fréttina í sig eins og úlfar blóðvolga bráð, og
nafn Jóns Böðvarssonar var á allra vörum um
hálfs mánaðar skeið, myndir af honum í hverju
blaði og tímariti og langir og ýtarlegir ritdómar
birtust um hið snilldarlega smásagnasafn hans
Sveipi, er þegar var uppselt. Ætt og æviferill Jóns
var rakin nákvæmlega.
En svo komu geislaverkanirnar óþægilega fram
í hálfsmánaðarlokin.
Þau hófust með því, að langur og magur gler-
augnaglámur, er kynnti sig sem Sigurbjörn Sig-
urðsson, kvaddi dyra hjá Jónasi Jónss, bók-
menntafræðing, og ritstjóra tímaritsins Fagur-
fræði. Hann kvaðst vera að vitja verðlauna fyrir
söguna Bókmenntagagnrýnin, og hér væri hann
líka með afrit af sögunni, sem þeir kváðu hafa
misst úr sendilshöndum í höfnina.
Jónas Jónass sá ekki betur en mannkvikindið
brosti neyðarlega.
Bókmenntafræðingurinn var orðlaus drykk-
langa stund.
En góði maður, sagði hann svo. Við höfum eng-
um Sigurbirni Sigurðssyni veitt verðlaunin. Þér
hljótið að hafa séð, að Jón Böðvarsson í Vík í
Mýrdal, fékk þau, og hann er dáinn.
Sigurbjörn Sigurðsson brosti kankvíslega.
Já, mér urðu meinleg mistök á. Sjáið þér til,
ég villtist með einhverjum óskiljanlegum hætti á
dulnefninu og eiginnafninu, þegar ég skrifaði
yður og sendi söguna. Sko, Jón Böðvarsson var
dulnefnið, en ég heiti auðvitað Sigurbjörn.
En bréfið, maður? stundi Jónas Jónass. Sigur-
björn Sigurðsson hló.
Já, var það ekki anzi sniðugt? Einhver mundi
segja, að það væri skrifað af djöfullegu innsæi
og glöggsýni á mannlegum veikleika.
Jónas Jónass bandaði frá sér með báðum hönd-
um.
En maðurinn er dáinn! Bráðkvaddur eða
sennilega dauður fyrir eigin hendi! Grafinn!
Já, sagði Sigurbjörn glaðhlakkalega. Óneitan-
lega hjálpuðu örlögin mér undarlega. Sko, ég hefi
nefnilega aldrei heyrt þennan Jón Böðvarsson
nefndan fyrr en blöðin fóru að skrifa um hann.
Eg notaði þetta dulnefni algerlega út í bláinn. Og
þó er dauðsfall hans, skoðað í ljósi bréfs míns,
enn furðulegra. En það er svo langt á milli Borð-
eyrar og Víkar, að um morð af minni hendi er
ekki að ræða, ef yður skyldi detta slíkt í hug.
Og Sigurbjörn Sigurðsson skellihló.
Nú framhaldið þekkið þið, góðir herrar. Þeg-
ar sagan komst á loft, varð hinn íslenzki bók-
menntaheimur alelda á svipstundu. Tímaritið
Fagurfræði varð bráðkvatt, Jónas Jónass, bók-
menntafræðingur, hvarf af landi burt og hefir
ekki skrifað staf um bókmenntir síðan. Gervi-
tunglin, bókmenntaspekingar blaðanna, þ'. e. a. s.
misheppnuðu skáldin með hefndarhuginn,
sprungu og sundruðust sem gagnrýnendur, svo
að þeirra hefir ekki gætt síðan.
Upp úr þessum atburði spratt gróskutíð í ís-
lenzkum bókmenntum, sem hefir varað síðan.
Jón Böðvarsson varð ekki bráðkvaddur til einskis.
]ólnmynd Njjn-Bíós
Iiefðarjrúin og umrenningurinn verður jólamynd
Nýja-Bíós að þessu sinni. Er þetta regluleg Disney-mynd
en þó að því leyti nýstárleg, að hún er Cinemascope-
mynd. Eins og nafnið ber með sér fjallar myndin um
hefðarmey og umrenning, þó þannig, að hefðarmærin
er kvenleg tík af fínu hundakyni, sem verður ástfang-
ir. af einhverjum vita-ættlausum flækingshundi. — í
myndinni er heilmikið af skemmtilegum hundasónöt-
um.
í einu Reykjavíkurblaðanna var skrifað um þessa
niynd: „Það ætti bókstaflega enginn að setja sig úr
færi með að sjá þessa mynd. Hún er í senn bráð-
skemmtileg jafnt fyrir börn og fullorðna og þar að auki
er hún uppeldismeðal fyrir unga sem gamla; en það
fer sjaldan saman að kvikmyndir séu bæði skemmti-
legar og hafi uppeldisgildi. Það er sárasjaldan að hægt
er að bjóða börnum upp á slíkar myndir, og þess vegna
ættu allir foreldrar að leyfa börnum sínum að sjá þessa
mynd hans. Þessi mynd hreyfir því bezta í hverri sál,
tilfinningunni fyrir minnsta bróðurnum, minnsti bróð-
irinn er hér ferfættur málleysingi, flækingsrakki, sem
sumir gefa af borðum sínum, en aðrir reka út og sparka
í. Þarna er réttilega lýst misjöfnu innræti manna, en
hið góða sigrar.“
Að síðustu: Mynd Walt Disneys, sem verður jóla-
mynd Nýja Bíós að þessu sinni er umfram allt alveg
bráðskemmtileg.
Nýársmyndir verða: Flotinn í höfn, bráðskemmti-
leg amerísk söngvamynd, sem kemur öllum í gott skap.
Auk þess mun Nýja Bíó sýna fyrir yngri bíógesti hina
gamalkunnu teiknimynd Oskubusku, sem talin er ein
af frægustu myndum Walt Disneys.
Nagan af Palla litlá
Einu sinni var lítill drengur, er hét Páll
en var kallaður Palli.
Honum þótti mjög gaman að fara í
sendiferðir fyrir móður sína.
Það var komið fram undir jól og byrj-
að að snjóa.
Eitt sinn sá Palli, að strákarnir, sem
hann var oftast með, voru að kasta snjó-
kúlum í gamla konu, sem staulaðist eftir
götunni.
Þá sagði hann við strákana: ,,Þið meg-
ið ekki kasta í konuna!" En strákarnir
sinntu því engu og köstuðu áfram.
Þá hljóp Palli til konunnar og sagði:
„Ég skal hjálpa þér!" Og svo hjálpaði Palli
konunni heim til sín og konan sagði:
„Hér, vinur, þú mátt eiga þetta," og
rétti Palla 2 krónur. Hann þakkaði fyrir
og lagði af stað heim að hliðinu, sá hann
strákana koma á.eftir sér og heyrði þá
kalla alls konar ókvæðisorð á eftir sér, en
Palli skeytti því engu og fór inn. Og nú
var hann óvinur strákanna, en mamma
hans huggaði hann með því, að hann hefði
verið góður við konuna.
Uggi# 10 ára.