Heilbrigðismál - 01.03.1992, Blaðsíða 10

RlKlSSPÍTALAR / Ljósmyndarinn
Samfélagssáttmáli um heilbrigðisþjónustu
- er æskilegur að dómi Vilhjálms Ámasonar heimspekings
lslenska heilbrigðiskerfið á í vök
að verjast. Ríkið ræður ekki lengur
við sjálfvirkan vöxt heilbrigðis-
þjónustunnar og hefur því gripið
til ráðstafana. Síðustu mánuði hafa
fjárveitingar til heilbrigðisþjónust-
unnar verið skornar niður, þrátt
fyrir andóf ýmissa hópa. Andmæli
gegn niðurskurði voru sjaldnast
byggð á almennum skilgreiningum
á heilbrigðisþjónustu, hvert hlut-
verk hennar er og hversu vcl því
hlutverki sé sinnt. Það kom í ljós
að hvorki heilbrigðisstéttir, stjórn-
málamenn né almenningur voru
undir það búin að ræða um heil-
brigðisþjónustuna á breiðum
grundvelli með það fyrir augum að
komast að samkomulagi um þau
meginatriði sem ættu að einkenna
hana. Þess vegna er brýnt að
leggja við hlustir þegar hugmyndir
og tillögur eru settar fram sem
varpa ljósi á þá valkosti sem fyrir
hendi eru. Staðreyndin er sú að
heilbrigðiskerfið er á krossgötum
og ekki verður vikist undan um-
ræðu um framtíð þess.
Vilhjálmur Árnason, dósent í
heimspeki við Háskóla íslands,
hefur síðustu misseri haldið á
opinberum vettvangi fyrirlestra
um ýmsa þætti heilbrigðismála, til
dæmis fóstureyðingar og siðaregl-
ur heilbrigðisstétta. Hann vinnur
nú að bók um heilbrigðismál, sem
kemur út í lok ársins.
Einkenni skynsamlegrar
heilbrigðisþjónustu
I vetur hélt Vilhjálmur fyrirlestur
í boði Rannsóknarstofnunar í sið-
fræði. I fyrirlestrinum, sem bar
heitið „Hvað er heilbrigðisþjón-
usta?", fjallaði Vilhjálmur meðal
annars um meginmarkmið og
verkefni heilbrigðisþjónustu og
hvernig skipta megi gögnum og
gæðum hennar á réttlátan hátt.
Hann sagði þrjár viömiðanir
nauðsynlegar þegar rætt er um
skynsamlega heilbrigðisþjónuslu. í
fyrsta lagi þarf hún að vera fagleg
til að vera árangursrík. I öðru lagi
þarf hún að vera hagkvæm til að
tryggja góða nýtingu á þeim fjár-
munum sem til hennar eru lagðir. í
þriðja lagi er skynsamleg heil-
brigðisþjónusta aðeins réttlát
þegar þjónustu er skipt á lands-
menn með sanngjörnum hætti.
Þegar Vilhjálmur hafði greint frá
hugmyndum sínum um skynsam-
lega heilbrigðisþjónustu sneri
hann sér að því að skilgreina þarfir
fólks fyrir lækningar og hjúkrun.
Hann benti á þær hættur sem fel-
ast í því aö ætla heilbrigðiskerfinu
of stórt hlutverk, til dæmis með
því að gera það ábyrgt fyrir ham-
ingju fólks. Skoðun Vilhjálms er að
meginverkefni heilbrigðisþjónust-
unnar sé að draga úr því böli sem
slysum og sjúkdómum fylgir.
Þegar best lætur á heilbrigðis-
þjónustan að sinna forvarnarstarfi
til að koma í veg fyrir heilsutjón.
Eðli þjónustunnar
Eftir aö Vilhjálmur hafði afmark-
að það sem hann nefndi skynsam-
lega heilbrigðisþjónustu sagði
hann samfélagslegt hlutverk þess-
arar þjónustu vera það að „vernda
eðlilega lífsstarfsemi einstaklinga
og þar með möguleika þeirra til að
njóta lífskosta sem sanngjarnt og
eðlilegt er að mönnum standi til
boða."
Flest crum við fædd heilbrigð og
sumir eru þeirrar gæfu aðnjótandi
að halda fullri og óskertri heilsu til
æviloka. Aðrir verða fyrir sjúk-
dómum og slysum, ýmist vegna
óhappa eða óhollra lífshátta. Við
það skerðast möguleikar manna til
að njóta þeirra lífskosta sem al-
mennt eru viðurkenndir sem sjálf-
sagðir. Hér kemur heilbrigðisþjón-
ustan til sögunnar og reynir að
bæta úr þannig að einstaklingur-
inn fái bót meina sinna. Vilhjálmi
þykir einsýnt að það sé réttlætis-
mál aö sérhver einstaklingur fái
jafnan aðgang að þessari þjónustu.
Með öðrum orðum eiga þarfir
manna að ráða aðgangi að heil-
brigðisþjónustu.
Heilbrigðisþjónusta er ólík flest-
um öðrum gæðum sem standa
fólki til boða að því leyti að þeir
sem hana nota gera það fremur af
þörf en af duttlungum, eins og
persónulegum smekk eða skyndi-
legri löngun. Þörfin fyrir heil-
brigðisþjónustu er almenn og
nauðsynleg fyrir þá sem hennar
leita til að þeir geti lifað og starfað í
samfélaginu. Einstaklingsbundnar
þarfir eru annars eðlils. I fyrirlestr-
inum útskýrði Vilhjálmur muninn
á þessu tvennu. „Þannig er þörf
manns fyrir staf til að styðjast við
til gangs lífsþörf vegna þess að
hann er nauðsynlegur til að bæta
upp skerta tegundarbundna lífs-
starfsemi. Hins vegar er þörf skíöa-
mannsins fyrir skíðastaf háð ein-
'JL
/
10 HEILBRIGÐISMÁL 1/1992