Heilbrigðismál - 01.03.1992, Blaðsíða 14

Hvemig hjálpum við bömum
að komast yfir áföll lífsins?
Grein eftir Braga Skúlason
Ég fór meö dóttur minni, fimm
ára, í kirkju rúmum ktukkutíma
fyrir útför gömlu frænku hennar. I
sameiningu skoðuðum við kist-
una, blómin, gáfum okkur góðan
tíma til að ræða um frænku, sem
nú væri hjá Guði. Svo sögðum við
bæn saman og signdum yfir kist-
una.
Organistinn var að spila á orgel-
ið og við fórum til hans. Við þurft-
um að fara upp mörg þrep og litlir
fætur fundu fyrir þreytu. A leið-
inni niður nam dóttir mín staðar,
leit út í gluggann og sá að þar var
mikið af dauðum flugum. Hún
spurði: „Pabbi, af hverju eru svona
margar dauðar flugur hér?" Ég
reyndi að útskýra hvernig flugur
kæmust inn í kirkjuna, flögruðu
um, kæmust svo ekki út, hópuðust
síðan í birtuna í gluggunum og
þegar þær gætu ekki lifað lengur
enduðu þær líf sitt þar.
Hún fór síðan í leikskólann og
fóstrurnar, sem vissu hvað hún
hafði verið að gera, töluðu við
hana. Hún sagði: „Við pabbi fórum
í kirkjuna til að kveðja frænku
mína. Kistan hennar var svo falleg
og blómin á kistunni voru öll í
uppáhalds litunum mínum . . og
svo voru alveg rosalega margar
dauðar flugur í gluggunum ..."
Þannig sá dóttir mín atburð í lífi
sínu sem fól í sér nokkurn sárs-
auka, því hún hafði farið oft til
þessarar frænku sinnar og þótti
ákaflega vænt um hana. Mér
fannst því mikilvægt að hún fengi
að kveðja á sinn hátt. Við vorum
búin að undirbúa þessa kveðju-
stund, gáfurn okkur góðan tíma og
ég spurði hana hvað hún vildi
gera. En mér fannst líka mikilvægt
að ég leiðbeindi henni á förinni í
gegnum þessa lífsreynslu. Mér
finnst þessi upplifun og útfærsla
hennar heillandi. En hvernig dauði
flugnanna kemur inn í þetta er mér
ekki ljóst. En hún var aðeins fimm
ára þegar þetta var.
Þetta var í fyrsta skipti sem
dauðinn snerti dóttur mína svo
persónulega. En við höfum oft rætt
dauðann. Hún virðist fara í gegn-
um tímabil þar sem dauðinn skipt-
ir miklu máli, en svo koma önnur
tímabil þar sem hann skiptir engu
máli. Einu sinni var dúkkan henn-
ar, hann Óskar, alltaf að deyja.
Hann dó oft á dag. Stundum
fannst manni þetta einum of langt
gengið. En við gerðum ekki mál úr
þessu og svo gekk þetta yfir.
Oft hef ég hugsað um hve mikil-
vægt það sé að gefa börnum for-
sendur til aö taka á lífinu eins og
það er. Ekki eins og við, þessi full-
orðnu, vildum hafa það. Auðvitað
snýst þetta ekki einungis um dauð-
ann. Enn heyrast raddir þeirra sem
segjast ekki ætla að kenna börnum
neitt um trúmál, þau skuli bara
velja þegar þau verða stór. Hvað
skyldu þau velja ef foreldrar þeirra
leiðbeina þeim ekki? Fleira má
nefna. Ég hef verið að kynna mér
erlendar rannsóknir á áhrifum
skilnaða á börn. Þar kemur fram
að jafnvel þrjú af hverjum fjórum
börnum fái ekki að vita um yfirvof-
andi skilnað foreldra sinna. Eru
foreldrar að reyna að vernda börn-
in sín fyrir áföllum? Er rétta leiðin
að loka augum þeirra fyrir stað-
reyndum lífsins, jafnvel þótt þær
séu sárar?
A þessu ári hef ég farið í nokkra
skóla og dagvistarheimili þar sem
ég hef rætt við foreldra, kennara
og fóstrur um sorg barna og mögu-
leika í úrvinnslu þeirrar sorgar. Eitt
atriði hefur komið mikið upp í
þeirri umræðu: Að foreldrar hafi
tilhneigingu til að fela erfiðleika í
fjölskyldunni fyrir fóstrum og
kennurum og því sé lítið sem ekk-
ert unnið með erfiðlcika barna og
sorg í skólum og dagvistarheimil-
um. Erfiðast virðist þar að opna
umræðu um skilnað foreldra, hvað
þá yfirvofandi skilnað! Og ef kenn-
ari eða fóstra sér einkenni álags,
hegðunarbreytingar, árásargirni,
og/eða þunglyndi hjá barninu og
vekur máls á því við foreldra er al-
veg eins víst að foreldrar fari í vörn
og finnist kennarinn eða fóstran
vera með afskiptasemi. Hinu verð-
ur svo að bæta við, að starfsmenn
skóla og dagvistarheimila eru van-
búnir að vinna úr missi barna
vegna skorts á úrræðum. Kemur
þar bæði til skortur á umfjöllun um
þessi efni í námi fagfólks og skort-
ur á bakstuðningi.
Hvað felur uppeldi í sér? Það er
stór spurning. Ef við lítum svo á að
tilgangur uppeldis barna sé að
koma þeim til manns og gefa þeim
14 HEILBRIGÐISMAL 1/1992