Fréttablaðið - 29.01.2011, Blaðsíða 16

16 29. janúar 2011 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þ
að ætlar að ganga erfiðlega að ná bananalýðveldisstimpl-
inum, sem lesa mátti út úr rannsóknarskýrslu Alþingis,
af Íslandi þrátt fyrir fögur fyrirheit um annað. Nýjasta
framlag stjórnvalda er kosningaklúðrið. Það hefur ekki
gerzt í neinu öðru þróuðu lýðræðisríki á Vesturlöndum
að almennar kosningar séu úrskurðaðar ógildar af æðsta dómstóli
landsins vegna ágalla á framkvæmd þeirra.
Viðbrögð þeirra sem bera
ábyrgð á klúðrinu gera svo illt
verra. Landskjörstjórnin axlaði í
gær sína ábyrgð og sagði af sér.
Innanríkisráðherrann reynir
hins vegar að gera Hæstarétt
tortryggilegan. Af hálfu fram-
kvæmdarvaldsins viðurkenn-
ir enginn ábyrgð sína, enginn
biðst afsökunar. Eru það viðbrögð sem einkenna þróað vestrænt
lýðræðisríki? Það verður að teljast býsna hæpið.
Í öðru máli hagar ríkisstjórnin sér vísvitandi eins og stjórnvöld
í þriðjaheimsríki. Það er í Magma-málinu, þar sem stjórnvöld lýsa
ítrekað yfir vilja sínum til að „vinda ofan af“ löglega gerðum kaup-
samningi erlends fjárfestis um kaup á hlut í íslenzku fyrirtæki.
Það hrín ekki á ríkisstjórninni þótt hver nefndin á fætur annarri
komist að þeirri niðurstöðu að kaupin séu lögmæt, ekki heldur að
umboðsmaður Alþingis geri harðorðar athugasemdir við stjórn-
sýsluna. Hún fer bara sínu fram.
Furðuleg umræða fór fram um málið á Alþingi í fyrradag, þar
sem Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra tók í fyrsta lagi
skýrt fram að orkuauðlindirnar á Suðurnesjum væru í eigu opin-
berra aðila (og hvert er þá vandamálið?), lýsti í öðru lagi yfir að
eignarnám fyrirtækisins væri ekki á dagskrá og setti í þriðja lagi
fram lítt dulbúna hótun um að því úrræði yrði samt beitt, næðist
breyting á eignarhaldi HS orku ekki fram eftir öðrum leiðum.
Magma-málið hefur valdið miklu tjóni á orðspori Íslands meðal
erlendra fjárfesta og lánastofnana. Ásgeir Margeirsson, stjórnar-
formaður HS orku, sagði frá því á fundi í vikunni að erlendir
fjárfestar væru farnir að velta fyrir sér kaupum á tryggingu
gegn pólitískum upphlaupum líkt og tíðkuðust í ríkjum þar sem
stjórnarfar væri óstöðugt og leikreglur í viðskiptum óskýrar.
Slíkar tryggingar eru vissulega seldar. Lloyd’s-tryggingafélagið
birtir reglulega greiningu fyrir viðskiptavini sína á pólitískum
óstöðugleika víða um heim. Meðal annars metur það hættuna á að
eignir fyrirtækja séu teknar eignarnámi. Það segir Lloyd’s að sé
tilfellið víða í Afríku, en þó enn frekar víða í Rómönsku Ameríku,
í ríkjum á borð við Ekvador, Bólivíu og Venesúela. Þar gegnsýri
„fórnarlambamenning“ stjórnmálin, „þar sem alþjóðleg fyrirtæki
eru útmáluð sem ræningjar náttúruauðlinda heimamanna“.
Ef fram heldur sem horfir getur Lloyd’s bætt Íslandi, útverði
þriðja heimsins í norðri, á listann yfir ríki fórnarlambamenning-
arinnar. Þá vaknar reyndar sú spurning hvort íslenzkum almenn-
ingi standi líka til boða tryggingar gegn pólitísku klúðri, vanhæfni
og upphlaupum.
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
Ákvörðun Hæstaréttar um að ógilda kosning-ar til stjórnlagaþings var mikið áfall. Í henni
felst að dómsmálaráðherra hafi
sniðgengið lagaákvæði um leyni-
legar kosningar í hagræðingar-
skyni. Innanríkisráðherra sagði
á Alþingi að með þessari afstöðu
hefði Hæstiréttur ekki tekið tillit
til almannahagsmuna.
Þetta segir þá einu sögu að við-
brögð ráðherra voru meira áfall
en ógildingin. Hvarvetna í lýð-
ræðisríkjum hefði sá handhafi
framkvæmdarvaldsins sem borið
hefði stjórnskipulega ábyrgð á svo
alvarlegum mistökum tafarlaust
þurft að taka afleiðingum þess að
hafa ekki risið undir henni. Slík
lagaleg og siðferðileg ábyrgð er
svo víðsfjarri hugmyndaheimi
forsætisráðherra að hann bað
Alþingi ekki
einu sinni afsök-
unar.
Í siðferðis-
k a f la ra n n -
sóknarskýrslu
A lþi ng is er
sérstaklega
fundið að því
hvernig stjórn-
endur bank-
anna teygðu og
toguðu túlkun á bankalöggjöfinni
til að ná markmiðum sínum. Það
var nákvæmlega þetta sem dóms-
málaráðherra gerði við fram-
kvæmd stjórnlagaþingskosning-
anna. Til að auðvelda framkvæmd
þeirra var gengið á svig við skýr
lagafyrirmæli og áratuga hefðir
sem tryggja eiga leynilegar kosn-
ingar. Hagræðingin var metin
meir en mannréttindin.
Í siðferðiskafla rannsóknar-
skýrslu Alþingis er einnig fundið
að því að eftirlitsaðilar skuli hafa
túlkað lögin eins þröngt og verða
mátti við mat á ábyrgð stjórn-
enda bankanna. Andi laganna
um ábyrgð þeirra ætti að gilda.
Þegar meirihluti Alþingis fjallar
um ákvörðun Hæstaréttar sem
eftirlitsaðili með framkvæmdar-
valdinu túlkar hann lögin um
ábyrgð þess með sama hætti eins
þröngt og verða má.
Þannig ganga fyrstu viðbrögð
meirihluta Alþingis gegn mik-
ilvægustu ábendingunum í sið-
ferðiskafla rannsóknarskýrsl-
unnar. Afsögn forsætisráðherra
væri ekki óeðlileg. Fullharkalegt
má þó telja að krefjast hennar.
Skylda hans er hins vegar að sjá
til þess að viðkomandi ráðherra
axli pólitíska ábyrgð.
Viðbrögðin voru verri en ógildingin
Brýnasta viðfangsefni Alþingis er að taka á ábyrgðinni. Pólitísk ábyrgð er óhjákvæmileg enda eru
ráðherraábyrgðarlögin ónothæf.
Þetta mál er prófsteinn á það hvort
Alþingi tekur siðferðiskafla rann-
sóknarskýrslunnar alvarlega. Það er
ekki of seint fyrir meirihlutann að
berja í þá alvarlegu bresti sem komu
fram í fyrstu viðbrögðum hans.
Hvernig á stjórnarandstaðan
að bregðast við? Á það er að líta
að Framsóknarflokkurinn studdi
stjórnlagaþingsleiðina. Sjálfstæðis-
flokkurinn vildi hins vegar að
Alþingi risi undir þessari skyldu
sjálft. Það hefði getað tryggt skjót-
virkari framgang þeirra stjórnar-
skrárbreytinga sem kallað er eftir.
Jafnframt hefði það hjálpað Alþingi
að ávinna sér það traust sem það
hefur misst; að því gefnu að vel
hefði tekist til.
Í þeirri stöðu sem upp er komin
er rétt að gera þá kröfu til beggja
stjórnarandstöðuflokkanna að þeir
gangi til samvinnu við ríkisstjórn-
ina um lausn með ábyrgum hætti.
Engin rök eru til að tefja þá skoð-
un. Hitt er ljóst að stjórnarand-
stöðuflokkarnir væru að bregðast
hlutverki sínu sem eftirlitsaðilar
með framkvæmdarvaldinu ef þeir
léðu máls á slíkum samtölum áður
en niðurstaða er fengin um pólitíska
ábyrgð málsins. Prófsteinninn á end-
urreisnina er að hún komi fyrst og
efnisleg niðurstaða í framhaldinu.
Hvernig á að bregðast við?
Í stað þess að taka strax á pól-itískri ábyrgð málsins ákvað forsætisráðherra að gera gagnárás á Íhaldið. Það orð
notar forsætisráðherra jafnan í
bræðiköstum sínum. Í því uppnefni
á Sjálfstæðisflokknum er ekki
sami broddur og fyrrum. Eitt er
að helstu mistök Sjálfstæðisflokks-
ins í uppsveiflunni voru skortur á
íhaldssemi. Annað er að íhaldsúr-
ræðin frá AGS eru það besta við
ríkjandi stjórnarstefnu.
Íhaldið er að mati forsætis-
ráðherra hrætt við endurskoðun
stjórnarskrárinnar vegna þess
að þar muni koma inn ákvæði
um þjóðareign á auðlindum. Slíkt
ákvæði er í fiskveiðistjórnunarlög-
unum. Hæstiréttur hefur marg-
sinnis staðfest að það ákvæði sé í
samræmi við stjórnarskrána og að
önnur ákvæði laganna samræmist
því. Flutningur þess yfir í stjórn-
arskrá hefur því enga efnislega
þýðingu.
Ágreiningurinn stendur um hitt
hvernig á að tryggja almanna-
hagsmuni við nýtingu auðlind-
anna. Þann ágreining þarf að gera
út um í almennum lögum hvort
sem ákvæðið er í stjórnarskrá eða
ekki. Verkurinn er sá að forsætis-
ráðherra er nú á móti þeim lögum
sem hann setti sjálfur en hefur
ekki lausn á því hvað á að koma
í staðinn. Málefnalega fór þessi
gagnárás því út um þúfur.
Íhaldshugtakið má hins vegar að
ósekju hefja til meiri vegs en verið
hefur um tíma því að hófsemin er
dyggð.
Hræðsla Íhaldsins
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Ríkisstjórnin vindur ofan af trúverðugleika
Íslands sem þróaðs vestræns ríkis.
Útvörður þriðja
heimsins
Landvarðanámskeið
Umsóknum skal skilað fyrir 7. febrú ar 2011
til Umhverfisstofnunar, Suðurlands braut 24
eða í tölvupósti á umhverfisstofnun@ust.is
Í umsókn þarf að koma fram nafn, kennitala,
heimilis fang, sími og netfang. Skilyrði er að
umsækjendur séu fæddir 1991 eða fyrr.
Skemmtileg störf í náttúru Íslands 17. febrúar til 20. mars
Kennt er um helgar og á
kvöldin á virkum dögum,
sjá dagskrá á
umhverfisstofnun.is
Námskeiðið er 110 tímar
og gjald kr. 120.000