Fréttablaðið - 15.02.2011, Qupperneq 18

18 15. febrúar 2011 ÞRIÐJUDAGUR
Neysluviðmið fyrir íslensk heim-ili hafa verið kynnt ásamt
skýrslu sérfræðinga um verkefnið.
Skýrslan og viðmiðin marka tíma-
mót enda hafa margir beðið þess
lengi að stjórnvöld legðu fram
slíkar upplýsingar sem varpa ljósi
á neyslumynstur íslenskra heimila
og útgjaldaþörf.
Við kynningu neysluviðmiðanna
fyrir hagsmunaaðilum og stofnun-
um sem varða þessi mál voru við-
brögð á ýmsa lund en samhljóm-
ur um að í þeim felist mikil vægar
upplýsingar sem gagnast muni
heimilunum, opinberum aðilum og
öðrum sem fjalla um fjármál fólks.
Ég fékk að heyra að með birtingu
viðmiðanna sýndu stjórnvöld mik-
inn kjark, jafnvel fífldirfsku, því
með þessu kölluðu þau yfir sig
kröfur um betri kjör sem erfitt
væri að standa undir. Öðrum þótti
of skammt gengið, það vantaði við-
mið sem birti svo ekki yrði um
villst hvað fólk þyrfti að lágmarki
sér til framfærslu. Einn aðili í þess-
um hópi sagði þetta þó skref í rétta
átt og komst svo að orði að mjór
væri mikils vísir.
Það er mikill sannleikur í þessum
orðum. Tilgangurinn með neyslu-
viðmiðunum er að veita heimilum
aðgang að upplýsingum sem nýt-
ast við áætlun eigin útgjalda en þau
geta einnig komið að notum við fjár-
hagsráðgjöf og verið til hliðsjónar
þegar teknar eru ákvarðanir um
fjár hæðir sem tengjast framfærslu.
Þau eru hins vegar hvorki endan-
legur mælikvarði á hvað telst hæfi-
leg neysla einstakra heimila né loka-
dómur um hvað fjölskyldur þurfa að
lágmarki til að framfleyta sér.
Neysluviðmiðin eru þrenns
konar: Dæmigert neysluviðmið er
lýsandi fyrir neyslu íslenskra heim-
ila, byggt á raunverulegum útgjöld-
um þeirra til mismunandi neyslu-
flokka samkvæmt neyslukönnunum
Hagstofunnar. Tekið er miðgildi af
útgjöldunum og þannig lýsir við-
miðið staðreyndum um öll útgjöld
við rekstur dæmigerðra heimila að
staðaldri en er hvorki lúxus viðmið
né lágmarksviðmið. Skammtíma-
viðmið er reiknað á sömu for-
sendum en gert ráð fyrir að fólk
geti dregið úr neyslu og frestað
útgjaldaliðum til skemmri tíma eða
í allt að níu mánuði. Grunn viðmið á
að gefa vísbendingu um hver geti
verið lágmarksútgjöld heimila að
jafnaði. Þegar gefnar eru upp fjár-
hæðir grunnviðmiðs er kostnaður
vegna húsnæðis og bifreiðar undan-
skilinn. Það er hins vegar ekki horft
framhjá þessum þætti heldur miðað
við að þeim kostnaði sé bætt við hjá
hverjum og einum vegna þess hve
breytilegur hann er eftir aðstæð-
um fólks.
Neysluviðmið verða alltaf
umdeilanleg
Það má öllum vera ljóst að vart er
unnt að birta í einni tölu viðmið sem
segir hvað fólk þarf að lágmarki
sér til framfærslu. Ýmsir hafa lýst
vonbrigðum yfir því að slík tala
hafi ekki verið birt en sömu aðilar
hafa einnig sagt að slík nálgun sé
illmöguleg þar sem slíkt feli í sér
mikla forræðishyggju þar sem fólki
er sagt nákvæmlega hvað það þarf
til útgjalda vegna ólíkra kostnaðar-
liða. Eins skiptir miklu að aðstæður
einstaklinga og heimila eru ólíkar
og þarfir og væntingar sömuleið-
is. Það sem einum finnst nauðsyn
telur annar óþarfa. Mat á þörfum
breytist frá einum tíma til annars
og væntingar fólks ráðast að tölu-
verðu leyti af umhverfinu sem það
hrærist í og efnahagsástandinu á
hverjum tíma.
Eins og rakið er í ítarlegri skýrslu
sérfræðinganna liggur fyrir tölu-
verð reynsla af notkun neysluvið-
miða erlendis. Hvergi hafa þau
verið bundin í lög eða beintengd
launaákvörðunum, misjafnt er
hvernig viðmiðin eru samsett og
allur gangur er á því hvernig þau
eru uppfærð og þeim viðhaldið.
Þrátt fyrir þetta hefur þótt mik-
ill akkur í því að hafa þessi viðmið
og þau hafa verið nýtt á ýmsa lund,
hvort sem er af hálfu einstaklinga,
opinberra aðila, hagsmunasamtaka
og þrýstihópa.
Ég hef lagt áherslu á að neyslu-
viðmiðin eru lögð fram til frekari
umfjöllunar og gagnrýni. Mark-
miðið er að þróa þau áfram svo
þau gagnist enn betur í málefna-
legri umræðu og við endurskoðun
á fjárhæðum bóta, greiðslumat,
framfærslugrunn sveitarfélaga og
setningu lágmarkslauna.
Skýrsla sérfræðinganna sem
unnu að smíði neysluviðmiða með
aðkomu breiðs hóps hagsmuna aðila
að verkefninu er tímamótaverk og
mikilvæg tilraun til að styrkja
umræðu sem byggist á vönduðum
upplýsingum. Skýrslan er afrakst-
ur umfangsmikillar vinnu þar
sem byggt er á viðamiklum gögn-
um Hagstofunnar um raunveru-
lega neyslu íslenskra heimila, auk
áhugaverðra upplýsinga sem í henni
birtast um notkun neysluviðmiða
hjá öðrum þjóðum.
Ég hvet fólk til að kynna sér
skýrsluna og nýta sér reiknivél
þar sem fólk getur mátað sig að
viðmiðunum í samræmi við eigin
aðstæður. Skýrslan og reikni vélin
er aðgengilegar á heimasíðu ráðu-
neytisins (vel.is) og þar gefst fólki
kostur á að senda ráðuneytinu
athugasemdir og ábendingar.
Mikilvægur leiðarvísir
Neysluviðmið
Guðbjartur
Hannesson
velferðarráðherra
Ég hef lagt áherslu á að neysluviðmiðin eru
lögð fram til frekari umfjöllunar og gagn-
rýni. Markmiðið er að þróa þau áfram.
Í dag gætir þú orðið vitni að hjartastoppi og rétt og skjót viðbrögð gætu skilið á milli
lífs og dauða.
Á Íslandi verða um 200 hjartastopp á
ári. Í Evrópu valda hjartasjúkdómar um
40% dauðsfalla hjá einstaklingum 75 ára
og yngri og hjartastopp eru í 60% tilfella
orsök dauðsfalla hjá fullorðnum með undir-
liggjandi hjartasjúkdóm.
Við skyndilegt hjartastopp þarf að hefja
endurlífgun án tafar og ef innan við þrjár
til fimm mínútur líða frá hjartastoppi þar
til endurlífgun er hafin geta lífslíkur orðið
á bilinu 50% til 75%. Lífslíkur dragast
svo saman um 10-12% á hverri mínútu frá
hjartastoppi þar til gefið er hjartarafstuð.
Tíminn skiptir því gríðarlega miklu máli.
Það skiptir miklu máli að þekkja einkenni
yfirvofandi hjartaáfalls svo koma megi í veg
fyrir hjartastopp. Líklegt er að fólk finni
fyrir óþægilegum þrýstingi, taki eða sárs-
auka fyrir miðju brjóstinu sem jafnvel leiðir
upp í háls og út í vinstri öxl. Ef verkurinn
varir í nokkrar mínútur skal taka hann
alvarlega og hringja í Neyðarlínuna 112.
Önnur einkenni sem geta komið fram eru
svimi, ógleði, sviti, mæði eða yfirlið.
Einstaklingur sem fer í hjartastopp missir
meðvitund, sýnir engin viðbrögð og hættir
að anda. Á fyrstu mínútum eftir hjartastopp
getur einstaklingurinn þó andað óeðlilega
eða tekið stök andköf.
Hringdu strax á Neyðarlínuna 112 sem er
samræmt neyðarnúmer fyrir allt landið og
byrjaðu endurlífgun án tafa. Hnoða fyrst 30
sinnum á miðjan brjóstkassann á hraðanum
100 hnoð á mínútu og blása síðan 2 sinnum í
munn viðkomandi svo að brjóstkassinn rétt
lyftist. Haltu áfram að hnoða og blása til
skiptis þar til sjúkrabíllinn kemur á vett-
vang og sjúkraflutningamenn taka við. Hik-
aðu ekki við að beita hjartahnoði eingöngu
ef þú ert ófær um að blása. Hjartahnoð er
áhrifaríkt fyrstu mínúturnar eftir hjarta-
stopp og tryggir lítið en mikilvægt blóðflæði
til heila og hjartavöðva, auk þess eykur það
líkurnar á að hjartarafstuð beri árangur.
Eftir hjartastopp er oftast þörf á sér-
hæfðri meðferð inni á spítala sem felst m.a.
í lyfjameðferð, súrefnisgjöf og kælingu.
Hjartastuðtæki á fjölförnum stöðum
Þó endurlífgunin skipti sköpum þarf í
flestum tilfellum að gefa hjartarafstuð með
hjartastuðtæki til að koma hjartanu aftur í
gang. Því fyrr sem hjartarafstuðið er gefið
þeim mun meiri líkur eru á að endurlífgunin
skili árangri.
Á Íslandi er almenningi heimilt að nota
sjálfvirk hjartastuðstæki sem finna má víða
í íþróttahúsum, sundstöðum, verslunar-
miðstöðvum og öðrum fjölförnum stöðum.
Hjartastuðtæki greina og meðhöndla hættu-
legar hjartsláttartruflanir og eru einföld í
notkun.
Þeir sem slíkt tæki nota þurfa nær eingöngu
að kunna að ýta á „ON“-takkann og líma raf-
skaut á bringu sjúklingsins en tækjunum
fylgja skýringarmyndir og frá þeim berast
munnleg fyrirmæli um hvað skuli gera
Aukinn aðgangur að hjartastuðtækjum og
þjálfun almennings í endurlífgun og notkun
tækjanna gæti fjölgað þeim einstaklingum
sem lifa af eftir endurlífgun utan sjúkra-
húsa.
Á námskeiðum í skyndihjálp færð þú bók-
lega og verklega kennslu í endurlífgun. Leið-
beinendur útskýra skref fyrir skref hvað á
að gera og síðan færðu tækifæri til að æfa
handtökin þar til þú getur framkvæmt þau
sjálfur.
Stefnum að enn betri árangri
Svo bæta megi árangur endurlífgunar
þarf að framkvæma aðgerðir í réttri röð.
Mundu eftir því að hringja í Neyðarlínuna
112. Byrjaðu endurlífgun án tafar með því
að hnoða 30 sinnum og blása 2 sinnum til
skiptis. Ef hjartastuðtækið er nálægt, tengdu
það og fylgdu leiðbeiningum tækisins.
Allir ættu að geta brugðist við hjarta-
stoppi áður en sérhæft fagfólk kemur til
aðstoðar. Endurlífgun er með því mikil-
vægara sem við lærum á lífsleiðinni, ein-
föld handtök geta svo sannarlega bjargað
mannslífi.
Getur þú hjálpað þegar á reynir?
Endurlífgun
Gunnhildur
Sveinsdóttir
verkefnisstjóri
skyndihjálpar hjá RKÍ
NISSAN JUKE
Framhjóladrifinn, sjálfskiptur, 1.6 b
eyðsla 6,3 l/100km, CO2 losun 14
3.850.000 kr. / 44.221 kr.
NISSAN QASHQAI
5 manna 4WD, sjálfskiptur, 2.0 be
eyðsla 8,2 l/100km, CO2 losun 18
4.990.000 kr. / 57.227 kr
*Mán.greiðsla m.v. 30% útb. og bílasam
Nýr Nissan X-Trail er stærri og rúmbetri en flestir bílar í sama flokki. Þessi vinsæli
jeppi er nú fáanlegur í nýrri og uppfærðri útgáfu. Kraftmikil dísilvél, sjálfskipting,
eitt fullkomnasta fjórhjóladrif sem völ er á, þráðlaus símabúnaður, skriðstillir,
fullkomin hljómflutningstæki og aksturstölva er allt staðalbúnaður í Nissan X-Trail.
Kíktu til okkar og reynsluaktu nýjum Nissan X-Trail.
Allar nánari upplýsingar á www.nissan.is DÍSIL
Verð frá:
5.990.000
Eyðsla: 7.1 l/100 km
CO2 losun: 188 g/km
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
4
4
7
3
0
NISSAN NOTE
1.4, eyðsla 5,9 l/100km, CO2 losu
1.6, eyðsla 6,6 l/100km, CO2 losu
Frá 2.490.000 kr. / 28.870