19. júní


19. júní - 19.06.1958, Blaðsíða 15

19. júní - 19.06.1958, Blaðsíða 15
SIGURIIUR MÁLARI hvenb iinincjiiruin. Alls staðar þar, sem tekið er orðrétt upp úr grein Sig- urðar málara, hefur rithætti hans verið haldið. Hins vegar hefur niðurröðun efnisins verið breytt til skýringar. Þjóðminiasafnið hafði í vetur minningarsýningu á verkum Sigurðar Guðmundssonar málara í til- efni af því, að á þessu ári eru 125 ár liðin frá fæð- ingu hans. Það væri því ekki úr vegi að rifja upp á þessum vettvangi nokkur atriði varðandi eitt af aðaláhugamálum þessa fjölhæfa listamanns. Þótt Sigurður yrði ekki langlífur — hann lézt árið 1874 á 42. aldursári — hafði hann forgöngu um og vann með góðum árangri að ýmsum menn- ingarmálum. M. a. skrifaði hann athyglisverðar greinar um íslenzka kvenbúninginn, beitti sér fyr- ir breytingum á honum og gerði fjölda uppdrátta að útsaumi á hann. Má segja, að frá honum sé komin sú gerð hins íslenzka faldbúnings, sem nú tíðkast. Aðalritgerð sína um þetta efni skrifaði hann í Ný Félagsrit árið 1857, þá aðeins 24 ára gamall. Greinin, sem hann nefndi „Um kvennbún- ínga á Islandi", er löng og fróðleg, og mun hún ásamt ötulu leiðbeiningarstarfi Sigurðar næstu ár- in á eftir hafa átt mikinn þátt i að glæða áhuga manna á íslenzka búningnum. Kemur glöggt fram í grein í ÞjöSólfi árið 1870, hve Sigurður hefur áorkað miklu í þessum efnum á skömmum tíma, en þar segir m. a.: „Nýi skautbúníngrinn íslenzki er nú mjög far- inn að ryðja sér til rúms hér sunnanlands, og þó mest í Reykjavík og Reykjavíkursókn, að vér ætl- um, og má þakka hr. Sigur'Öi málara GuÖmunds- syni þá umbót að smekk og prýði og öllum þýð- leik, er þessi þjóðhúníngr vor hefir þar með feng- ið, því alla þessa kosti skorti að vísu eldra kvenn- búnínginn, og var hann einnig fyrir þær sakir farinn mjög svo að fymast og af að leggjast smám saman, einkum um síðastl. 30—50 ár, þó að með 1 9. JÚNl fram styddi að því fíkn kvenna vorra eptir dönsk- um móð og útlendu prjáli, .... en helztu frúr og þeirra uppvaxandi dætr þóttust eigi mega koma fyrir augu útlendra manna .... nema svo, að engi sæist á þeim merki vors íslenzka þjóðbúníngs . . .“ I upphafi máls síns í Nýjum Félagsritum gerir Sigurður grein fyrir tilgangi búnings almennt: „að búníngrinn sé til þess tvenns ætlaðr: til gagns og til fegrÖar“. Þá segir hann ýtarlega frá íslenzkum kvenbúningum fyrr á öldum, en snýr sér síðan að samtíð sinni. Eru allar tilvitnanir, sem hér fara á eftir, úr þeirri grein. „Nú hef eg í stuttu máli sýnt mönnum hvernig kvenn-búníngrinn var í fornöld og allt fram á vora daga, og mun flestum sýnast að hann hafi verið næsta fagr; en hvernig er hann nú? — Þegar menn renna auganu á hinn íslenzka kvennbún- íng, eins og hann er nú farinn að verða um mest- an hluta íslands, og bera hann saman við fornöld eða miðöldina, þá stingr heldr en ekki í stúf.“ „— — — hvað hefir oss nú hlotnazt í stað hinna gömlu þjóðlegu og fögru búninga?“ spyr Sigurður, og er hann í engum vandræðum að svara þeirri spurningu sjálfur: „Fyrir hinn þjóð- lega fald, sem Freyja sjálf bar, eptir því sem hin gömlu kvæði vor kenna oss, höfum vér fengið hatta, sem í sniði varla líkjast neinu, sem konur hafa borið fyr eða síðar; þeir líkjast mest hellisskúta, svo að konur, sem bera þá, líkjast mest steinugl- um, eða kattuglum, sem hnipra sig inn í skúta til að forðast dagsljósið. Fyrir hina gömlu kyrtla eða hina útsaumuðu og fagrliga lögðu treyju, hefir okkr hlotnazt treyja og kjólar (eða hvað menn vilja kalla það) með allskonar afkára sniði, sem gjöra konur þær, sem bera þá, baraxlaðar eða pok- axlaðar, eða þríhöfðaðar, eða setja poka út iir hand- 13
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

19. júní

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: 19. júní
https://timarit.is/publication/671

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.