19. júní - 19.06.1958, Blaðsíða 38

Við sjávarstrendur frá flæðarmáli niður á um
en var samt ekki seljanleg.
það bil 50—100 metra dýpi, eftir því hvar við er-
um stödd á hnettinumu, vex mikill og fjölskrúð-
ugur sjávargróður. Þessi gróður skiptist aðallega í
þrjá flokka þörunga: grænþörunga, brúnþörunga
og rauðþörunga. Mest er magnið af brúnþörung-
um: þanginu, er vex frá flæðarmáli að fjörumarki,
og þaranum, sem hér við land vex frá fjöruborði
niður á 40—50 metra dýpi. Hinn stórvaxni þara-
gróður og marinkjarninn hafa verið kallaðir trén
á mararbotni. Efst í fjörubeltinu fyrir ofan þang-
ið, þar sem birtan er mest, vaxa grænþörungamir,
en innan um þang og þara og í skugga þeirra vaxa
svo hinir rauðu þömngar.
1 þessum þömngagróðri er falin mikil auðlegð.
Á seinustu áratugum hafa ýmsar þjóðir hagnýtt
sér auðlindimar, og með aukinni tækni við vinnslu-
aðferðir hefur iðnaðinum fleygt fram. Einkum þar-
inn og vissar rauðþörungategundir innihalda verð-
mæt efni til iðnaðar, en einnig er þangið mikil-
vægt til fóðurmjölsframleiðslu. Það virðist eng-
inn skortur á hráefnunum; t. d. hefur verið áætl-
að, að strandlengja Skotlands, sem er 7455 km,
gæti gefið af sér hráefni til þörungavinnslu, sem
svaraði 15 millj. sterlingspunda tekna árlega.
Þó að þessi nútímaiðnaður, sem að verulegu
leyti byggist á lífrænum efnum, eigi sér ekki langa
sögu, hafa þörungar verið notaðir frá alda öðli á
hinn margvíslegasta hátt. 1 kínverskri kvæðabók,
útgefinni á dögum Konfúsíusar milli 800 og 600
árum f. Kr., er í einu kvæðinu sagt frá konu, sem
sýður þömnga til matar. Þeófrastes, grískur grasa-
fræðingur, skrifar um það bil 300 f. Kr., að kon-
Söl.
urnar í Alexandríu hafi notað phycos, þ. e. þör-
unga, sem fegrunarlyf og til heimilisþarfa.
Með dálítið öðrum hætti er notkun sölvanna,
eins og getur um í Egils sögu, er Þorgerður fær
Egil föður sinn til að tyggja söl. Frásögnin í Egils
sögu bendir til þess, að söl hafi verið þekkt hér á
landnámsöld, þótt Egill Skalla-Grímsson hafi ver-
ið alls ófróður um verkanir þeirra (sbr. það, sem
síðar verður vitnað í úr Grasnytjum Björns Hall-
dórssonar).
Notkun þörunga mun hafa verið almenn á fyrri
öldum í þeim löndum, er lágu að sjó. 1 norður-
álfu virðist aðalnotkunin hafa verið til fóðurs,
áburðar á tún og garða, manneldis og lækninga,
og á þeim stöðum, er skortur var á eldsneyti, var
þangið og þarinn þurrkaður og brenndur sem hita-
gjafi. Þó er talið, að í Norður-Evrópu hafi fólk að-
eins lagt sér þörunga til munns í hallærum og
hungursneyð.
1 Kína og Japan þykja sumar tegundir þörunga
herramannsmatur og eru almennt notaðar í allri
matargerð. I Japan hefur eftirspurnin verið svo
mikil, að ekki nægir það, sem sjálfkrafa vex við
36
1 9. JÚNÍ