Fréttablaðið - 08.07.2011, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 8. júlí 2011 17
Í þeim fræðum sem snúa að beinni þátttöku almennings
í töku ákvarðana er stundum
gerður greinarmunur á þeim
þjóðaratkvæðagreiðslum sem
stofnað er til að kröfu kjósenda,
eða vegna þess að þeirra er
krafist samkvæmt lögum, og
svo þeim sem stjórnmálamenn-
irnir sjálfir setja í gang. Á ensku
kalla sumir fræðimenn þær fyrr-
nefndu „referendum“ en nefna
þær síðarnefndu „plebiscite“.
„Referendum“ er gjarnan þýtt
sem þjóðaratkvæði. „Plebiscite“
mætti þýða sem „múgspurningu“.
Munurinn á framkvæmd
þjóðar atkvæðis og múgspurning-
ar er þannig séð lítill. Í báðum
tilfellum mæta menn í kjörklefa,
krossa við já eða nei og henda
svarinu í þar til gerðan kassa.
En munurinn á þeim atkvæða-
greiðslum sem stjórnmálastéttin
kallar fram, þ.e.a.s. múgspurn-
ingum, og þeim sem þurfa að fara
fram þvert á hennar vilja er auð-
vitað talsverður. Stærsta gagn-
rýnin á múgspurningar er að þær
auka völd stjórnmálamanna í stað
þess að tempra þau. Ef stjórn-
málamenn vilja þjóðaratkvæði
um tiltekið mál þá kann að vera
að þeir vilji annaðhvort leysa úr
eigin deilum, firra sig ábyrgð,
styrkja stöðu málefnis sem þeir
aðhyllast, eða hindra framgöngu
máls sem ella næði í gegn.
Stundum getur munurinn á
þjóðaratkvæði og múgspurningu
verið óljós.
Atkvæðagreiðslurnar tvær
um Icesave voru þannig ákveðn-
ar af stjórnmálamanni, forseta
Íslands, þótt sannarlega mætti
færa fyrir því rök að stór hópur
kjósenda hafi gert um þær kröfu.
Á þann hátt væri hæpið að kalla
þær múgspurningar. Öllu verra
var raunar að forsetinn hafi
gert það að rökum, synjuninni
til stuðnings, að daggóður slatti
af þingmönnum hafi sagst vilja
þjóðaratkvæði um málið. Það
kemur málinu ekkert við. Það
er þingforseta að telja atkvæði á
þingi, ekki forseta Íslands.
Kröfur minnihluta um þjóðar-
atkvæði á þingi eru oftast láta-
læti. Af og til, þegar umdeild
stórpólitísk mál eru afgreidd,
kalla þeir sem í þann mund eru
að tapa atkvæðagreiðslunni eftir
því að „þjóðin“ fái að tjá sig um
það í þjóðaratkvæði. Slík krafa
býr til eitt nafnakallið til við-
bótar og lengir sjónvarpsútsend-
inguna. Auðvitað hefur slíkt
múgspurningarákall enga merk-
ingu aðra en þá að setja stuðn-
ingsmenn meirihlutans í þá stöðu
að vera „hræddir við þjóðina“.
Að sjálfsögðu vita menn að
slíkar kröfur ná ekki í gegn.
Stuðningur við þær er einfald-
lega speglun á stuðningi við
málið sem verið er að afgreiða.
Þannig vildi núverandi fjár-
málaráðherra á sínum tíma
að „þjóðin“ fengi að tjá sig um
afnám bjórbannsins en var
nýlega minna spenntur fyrir
þjóðaratkvæði um ESB-umsókn
eða Icesave. Það væri rangmælt
að kalla slíka afstöðu hræsni, svo
augljós er leiksýningin.
Leikarar verða vart kallaðir
lygarar, eða hræsnarar.
Annað dæmi um múgspurn-
ingar eru þær atkvæðagreiðslur
sem stjórnmálamenn nota til að
forða sjálfum sér undan ábyrgð
og ákvörðun í erfiðum málum.
Hugmyndir um þjóðaratkvæða-
greiðslur um umsókn að ESB
falla að einhverju leyti í þennan
flokk. Sama á við um fleiri mál
sem sundra gjarnan stjórnmála-
flokkum. Það er auðvitað auðvelt
að leysa hvaða deilu sem er með
því að vísa henni annað. En það
er samt ekkert spes lausn.
Loks bera að nefna þær múg-
spurningar sem stjórnmálamenn
leggja til í því skyni að styrkja
málefnastöðu sína. Slíkt kemur
óneitanlega upp í hugann þegar
tillögur um þjóðaratkvæði, eða
öllu heldur múgspurningu, um
breytingar á kvótakerfinu ber á
góma. Auðvitað er fátt sem varn-
ar ríkisstjórninni að gera þær
breytingar á kvótakerfinu sem
hún telur nauðsynlegar. Að bera
upp múgspurningu um kvóta-
kerfið getur varla þjónað öðrum
tilgangi en þeim að vera hótun
við andstæðinga breytinganna
og um leið von um að atkvæða-
greiðslan snúist um „gjafakvót-
ann“, „þjóðareignina“ og „kvóta-
braskið“ fremur en það hvort það
kerfi sem lagt er til sé sannar-
lega betra og hagkvæmara en
það gamla.
Notkun þjóðaratkvæða-
greiðslna um heim allan hefur
farið vaxandi á undanförnum
árum. Sé vel að málum staðið
getur beint lýðræði aukið aðhald
stjórnmálamanna og eflt lýð-
ræðislegan þroska kjósenda. En
hafa ber sérstakan vara á þegar
stjórnmálamenn í nafni beins
lýðræðis leggja til múgspurning-
ar í því skyni að ná fram eigin
markmiðum. Saga tuttugustu
aldar geymir ýmis víti sem ber
að varast í þeim efnum.
Múgurinn spurður
Pawel Bartoszek
Stærðfræðingur
Í DAG
Munurinn á framkvæmd þjóðaratkvæðis
og múgspurningar er þannig séð lítill.
Hinn 9. júlí næstkomandi mun 54. land Afríku líta dagsins
ljós þegar Suður-Súdan öðlast
sjálfstæði eftir áratuga ófrið við
norðurhluta Súdan. Árið 2005
markaði tímamót í Súdan en þá
var skrifað undir friðarsamn-
ing til sex ára. Hluti af þessu
samkomulagi gerði ráð fyrir
kosningum, sem haldnar voru
2010. Jafnframt var gert ráð
fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu um
afstöðu Suður-Súdana til sjálf-
stæðis annars vegar eða áfram-
haldandi tengsla við norður-
hlutann hins vegar. Niður staðan
varð sú að í janúar síðastliðnum
kusu tæplega 99 prósent Suður-
Súdana sjálfstæði.
Staða kvenna í Suður-Súdan er
bág. Stúlka sem fæðist í dag er
líklegri til að láta lífið við barns-
burð en að fá nokkurn tímann
tækifæri til að ganga í skóla.
Þetta segir í raun allt sem segja
þarf um mæðradauða og mennt-
un stúlkubarna. Ofbeldi í garð
kvenna er algengt og konur hafa
ekki verið áberandi í stjórnmál-
um eða annars staðar þar sem
ákvarðanir eru teknar.
UN Women (sem áður var
UNIFEM) hefur starfað í Suður-
Súdan frá árinu 2006. Starfið
hefur beinst að baráttu gegn
kynbundnu ofbeldi sem og þátt-
töku kvenna í lýðræðislegum
stjórnarháttum. Þetta á sér-
staklega við um síðastliðið ár í
tengslum við almennar kosning-
ar og undirbúning fyrir þjóðar-
atkvæðagreiðsluna nú í janúar.
Rúm 20 ár eru síðan kosning-
ar fóru síðast fram í Súdan, því
var mikilvægt að efla vitund
kvenna um þátttöku bæði fyrir
kosningar og þjóðaratkvæða-
greiðslu. UN Women tók virkan
þátt í þessari vitundarvakningu,
með það í huga að ná til kvenna
sérstaklega og einnig að hvetja
karla til að standa ekki í vegi
fyrir því að konur nýttu sér rétt
sinn til þátttöku.
Fyrir þjóðaratkvæðagreiðsl-
una vann UN Women með 26
samtökum innan Suður-Súdan
til þess að ná til kvenna í öllum
hlutum landsins. Víða er vega-
kerfi svo slæmt að ekki er unnt
að komast milli þorpa nema
gangandi eða í sumum tilvikum
á mótorhjólum. Þessi innlendu
grasrótarsamtök unnu gríðar-
lega gott starf með stuðningi
UN Women og náðu til margra
þorpa þrátt fyrir þessar aðstæð-
ur. Niðurstaðan var að 52 pró-
sent þeirra sem skráðu sig til
kosningaþátttöku voru konur.
Nú, rúmum mánuði fyrir
sjálfstæði Suður-Súdans, ríkir
bjartsýni meðal íbúa landsins.
Löng barátta fyrir frelsi og
sjálfstæði virðist loksins hafa
borið ávöxt og vonast er til að
nýtt land muni leiða til betra lífs
fyrir alla þegna. Augljóslega er
mikið starf fyrir höndum og UN
Women hyggst styrkja starf sitt
í Suður-Súdan til muna. Áhugi
og þörf er á að halda áfram að
vinna að friðaruppbyggingu þar
sem ólga ríkir enn þá undir yfir-
borðinu. Huga þarf verulega
að baráttunni gegn kynbundnu
ofbeldi sem er því miður alltaf
vandamál í stríðshrjáðum
ríkjum. Enn verður þörf fyrir að
styðja við eflingu lýðræðislegra
stjórnarhátta og hvernig megi
auka hlut kvenna á því sviði, til
að mynda þegar kemur að gerð
nýrrar stjórnarskrár. Huga þarf
að auka hlutfall læsra stúlkna og
kvenna sem og að styrkja konur
í atvinnusköpun og atvinnuleit.
Síðast en ekki síst þarf að styðja
vel við innlend grasrótarsam-
tök og stjórnvöld og byggja upp
styrk þeirra og getu.
Það verður þörf fyrir mikinn
stuðning í Suður-Súdan næstu
áratugi. Reynsla UN Women
sýnir hins vegar að vel skipu-
lögð verkefni og samstarf við
stjórnvöld og innlend grasrótar-
samtök geta leitt til varanlegra
umbóta.
Starf UN Women í S-Súdan
Jafnréttismál
Guðrún Sif
Friðriksdóttir
ráðgjafi hjá
svæðisskrifstofu UN
Women í S-Súdan
Yfirréttur Írlands [High Court of Ireland]
VARÐANDI IRISH LIFE AND
PERMANENT PUBLIC LIMITED
COMPANY (“IL&P”) OG
VARÐANDI (STÖÐUGLEIKA)
LÖG UM LÁNASTOFNANIR
2010 (“LÖGIN”)
Yfirréttur Írlands gaf út hinn 9. júní 2011 réttartilskipun samkvæmt
9. kafla laganna með eftirfarandi skilmálum:
Rétturinn beinir því til IL&P (sem er lánastofnun með starfsleyfi í
Írlandi) að taka skref í tengslum við að undirbúa að losa sig
hugsanlega við suma eða alla starfsemi og eignir Irish Life Limited,
sem er að öllu leyti í eigu dótturfyrirtækis IL&P, annaðhvort með
opinberu útboði eða einkasölu þess.
Rétturinn tilkynnti inter alia að réttartilskipunin og sérhver hluti
hennar sé ráðstafanir til endurskipulagningar til að uppfylla tilskipun
nr. 2001/24/EC frá Evrópuþinginu og Evrópuráðinu hinn 4. apríl 2001.
Samkvæmt kafla 11 í lögunum er hægt að leggja fram umsókn um að
víkja til hliðar réttartilskipun að uppfylltum skilyrðum sem sett eru
fram þar til Yfirréttar Írlands, Four Courts, Inns Quay, Dublin 7, Írlandi,
ekki síðar en 5 virkum dögum eftir útgáfu réttartilskipunarinnar.
Samkvæmt kafla 64 (2) í lögunum, er ekki hægt að áfrýja
réttartilskipuninni til Hæstaréttar [Supreme Court] án samþykkis
Yfirréttar.
Eintök af réttartilskipuninni er fáanleg frá aðalskrifstofu Yfirréttar
með tölvupósti til: listroomhighcourt@courts.ie
LÚR - BETRI HVÍLD Hlíðasmára Kópavogi Sími 554 696 Fax 55 www.lur.is lur@lur.is
20% - 70% AFSLÁ TTUR
LAGERHREINSUN
Opnunartími lagersölu:
Laugardag milli kl. 11 og 16
Lagerhreinsunin er í
Hlíðarsmára 1, þar sem
Prodomo var áður til húsa.
við hliðina á Krossinum,
beint fyrir ofan smáralindina