Straumar - 01.08.1927, Blaðsíða 4

114
STRAUMAR
sónuleik, fyrst vér mennirnir (og fleiri skepnur) höfum
hann, en þar sem persónuleikur er um leið takmörkun,
hljóti hann að ná út fyrir alt, sem oss er kunnugt sem
persónuleikur, — hljóti að vera eitthvað miklu meira,
einhver yfir-persóna. Einnig hefir verið efast um það,
hvort nokkur skynsemi stæði á bak við tilveruna, er
væri nokkuð í líkingu við skynsemi vora mannanna, —
eða hvort tilveran væri ekki öllu fremur framkvæmi og
leiksoppur blindra afla. Því er nú fyrst hægt þar til að
svara, að þá hefði sennilega aldrei orðið til neinn „kos-
mos“ (lögbundinn heimur), heldur hefði allt verið eitt
„chaos“ (óskapnaður). Og enn fremur getum vér, af sömu
á8tæðum og áður eru greindar) ályktað, að tilveruheildin
sé skynsemi gædd, sem sé í ætt við skynsemi vora, þar
eð vér erum hluti af tilverunni og fram gengnir úr skauti
náttúrunnar, en 3Ú skynsemi er sennilega jafn-miklu meiri
og voldugri en vor, sem tilveruheildin er oss meiri. Og
svona mætti halda áfram með alla mannlega eiginleika.
En þá munu sumir spyrja, hvort guð sé þá ekki líka
grimmur og vondur o s. frv., fyrst að mennirnir séu það.
Slíku er auðvitað erfitt að svara, en nokkuð hlýtur það
að fara eftir því, hvers eðlis þessi mannlega grimd og
vonzka er. Er hún sérstakt og sjálfstætt afl eða eðli, eða
er hún aðeins vöntun hins góða, takmörkun? Ef hún væri
alveg sérstök og óskyid hinu góða, þá hlyti annaðhvort
alheimurinn (guð) að vera tvíeðlislegur og sjálfum sér
sundurþykkur eða þá hlutlaus um gott og ilt, „jenseits
von Out und Böseu. Að vísu er til þriðji möguleikinn, sá,
að alheimsöflin séu tvö, en því mótmælir flest alt, sem
vér vitum um heiminn. Vísindin eru æ meir að brýna
það fyrir oss, að alheimurinn sé eining, þar sem sömu
lögmál gilda, jafnt um fjarstu stjörnur sem um duftkornin
fyrir fótum vorum. Það virðist því ekki hyggjandi, að
fyrir heiminum eða í einum heimi ráði tvö andstæð og
óskyld öfl, Einhyggjan mun æ meir ryðja sér til rúms,
jafnvel á sviðum, þar sem menn héldu áður, að tvíhyggja
væri nauðsynleg, t. d. um samband sálar og líkama, en
það verður aðeins ekki einhyggja efnistrúarinnar, heldur