Straumar - 01.08.1927, Blaðsíða 5

STRAUMAE
115
dulræn einhyggja, þar sem t. d. hugur og líkami verða
hvortveggja skoðuð sem framkvæmi eða verkun sálar-
innar (des transcendentalen Subjekts, sbr. Kant og Du
Prel). — Og að því er tekur til beggja hinna fyrstnefndu
möguleika (að guð sé sjálfum sér sundurþykkur eða al-
algerlega handan við gott og ilt), þá sameinast skilningur
vor og tilfinning um að hafna þeim. Það kemur ekki til
nokkurra mála, að hann sé sjálfum sér sundurþykkur, og
á hinn bóginn eru mennirnir blómi hinnar sýnilegu nátt-
úru, en þeir hafa jafnan verið að þroskast í siðgæðisátt-
ina, svo að eitthvað virðist tilverunni vera ant um sið-
gæðið eða það, sem vér köllum gott. Hversvegna hefði
annars verið nauðsynleg öll hin stórkostlega þróun í sið-
feiðilegum efnum, alt frá gráðugum og miskunnarlausum
hákarlinum og upp að Búddha eða Kristi?
En sé hið illa aftur á móti takmörkun eða vöntun,
þá leiðir af sjálfu sér, að þótt sú vöntun eigi sér stað um
parta af tilverunni, t. d. hjá mönnunum, þá þarf slíkt
ekki að eiga sér stað hjá tilveruheildinni, guði, sem getur
alt að einu verið fullkominn. Þótt einstakir hlutar alheims-
ins séu harla ófullkonmir, frá takmörkuðu sjónarmiði eða
af lágum sjónarhól, geta þeir uppfylt köllun sína sem
hlekkur í hinni miklu festi og verið að því leyti full-
komnir frá sjónarmiði alvaldsins. Að vísu er eríitt að gera
það sjónarmið sér eiginlegt, og ómögulegt að gera það til
fulls, en vér ættum að stefna í þá átt, að sjá hlutina „sub
specie æternitatis“, eins og Spinoza talar um, sjá þá „frá
sjónarhóli eilífðarinnar“.
Sálarrannsóknamaðurinn J. Arthur Hiil segir í einu
ríti sínu (Psychical Investigations), að hann hafi tilhneig-
ingu að hugsa sér guð á mannlegan hátt (in a sort of
higher anthropomorphism) í samræmi við nýjustu rann-
sóknir á sál mannsins. Guð er þá að nokkru leyti íbú-
andi í heiminum og að því leyti máske endanlegur og
starfandi og í baráttu, og sá hluti hans svarar þá til dag-
vitundar eða skynvitundar vor mannanna. En að nokkru
leyti nær hann út fyrir heiminn og er að því leyti óend-
anlegur og alfullkominn, og sú hlið á eðli hans svarar þá