17. júní - 01.06.1925, Blaðsíða 14

14
17. JUNÍ
vandasamt, að rita bækur handa alþýðu;
sá er það vill gera svo vel sje, verður
að gæta margs í senn. Hann verður
að velja skynsamlega úr efni því er
fyrir liggur og gera glöggan mun meiri
og minni atriða. Hann verður að segja
alt þannig, að alþýða skilji, og helst
svo, að skemtilegt sje að lesa, en
forðast þó allar óþarfar orðalengingar.
Síðast en ekki síst verður hann að
vera áreiðanlegur, gefa lesendunum
glögga og rjetta hugmynd um það er
hann lýsir. Próf. Valtýr fullnægir öllum
þessum kröfum, svo vel að snild er á.
í þessari litlu bók, — hun er 176 bls.
fyrir utan registrið — skýrir hann frá
öllum höfuðatriðum hins umfangsmikla
efnis, er bókin fjallar um, en þó er
framsetningin svo ljós og ljett, að
hver danskur alþýðumaður getur haft
bókarinnar full not, þótt hann viti áður
ekkert um ísland. Sumir kaflar i bók-
inni gætu verið skemtilestur. Höfundi
hefur líka tekist mæta vel að velja úr
efni sínu. Að vísu sýnist aldrei öllum
sama um alt, hvað eigi að taka og
hverju að sleppa, þegar umfangsmikið
efni er dregið saman í litla bók, en
mjer finst, að Valtý Guðmundssyni
hafi tekist valið svo vel, að ekki verði
að fundið um neitt verulegt. Að eins
mundi jeg hafa óskað þess, að höf.
hefði minst á það los, er vafalaust
hefur komið á ættaböndin, þá er for-
feður vorir settust að á íslandi.
Margt af því, er um ræðir í bók
höfundar, hefur verið og er deiluatriði
meðal lærðra manna. Það er svo margt
í sögu íslands á þjóðveldistímanum,
sem deilt er um, að hjá slíku verður
ekki komist. Alveg ný er kenning höf.
um „Njálslögin“, en of snemt er að
dæma um hana, fyr en höf. hefur birt
gögn sín, eins og hann kveðst ætla
að gera. Annars er hjer kvorki staður
nje tækifæri til þess að rökræða
vísindaleg deiluatriði.
Ekki kann jeg við það, er höf. kallar
goðana embættismenn. Staða þeirra
var alt annars eðlis en embætti. Yrði
bókin þýdd á íslensku, vildi jeg kalla
goðana valdsmenn en ekki embætt-
ismenn. — Of mikið finst mjer höf.
leggja upp úr sögunum um það, að
skip hafi verið smíðuð úr íslenskuin
við, þótt jeg neiti því ekki, að slíkt
hafi getað ált sjer stað.
Eins og jeg hef drepið á, munu
skoðanir lærðra manna skiftar um sumt
í bók próf. Valtýs. En vart mun nokkar
sæmilega sanngjarn maður neita því,
að hjer er um ágæta fræðibók að
ræða. Þar er meiri fræðslu að fá um
þjóðlíf og menningu Forn-íslendinga,
en í nokkurri annari bók við alþýðu
hæfi; þetta er líka það svið af vísinda-
grein höf. er hann hefur sjerstaklega
fengist við. Einkum tekur höf. vel fram
það, sem sjerkennilegt er um íslend-
inga, menningu þeirra og þjóðskipulag.
Jeg er honum þakklátur fyrir það, er
hann segir um stjettamun í fornöld;
höf. sýnir ljóslega, að allar kenningar
um mikinn stjettamun meðal frjálsra
manna í fornöld vorri, eru villa ein.
Gott væri ef höf. sæi sjer fært að þýða
bókina á íslensku; alþýðubókmentum
vorum mundi vera fengur í henni.
En einkanlega þyrfti að þýða bókina
á ensku eða þýsku, handa þeim