Morgunblaðið - 29.12.2008, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. DESEMBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Aftur erástandiðfyrir botni
Miðjarðarhafs
komið í brenni-
depil heims-
fréttanna. Ísraelar gerðu loft-
árásir á Gaza bæði í gær og
fyrradag. Sagt er að 280
manns hafi látið lífið og
mannfallið gæti verið meira.
Flestir eru lögreglumenn á
vegum Hamas-samtakanna,
en einnig hafa konur og börn
fallið. Árásunum var beint að
öryggismannvirkjum, lög-
reglustöðvum og stjórn-
arbyggingum. Ísraelsk
stjórnvöld segja að reynt hafi
verið að forðast mannfall í
röðum almennra borgara, en
Gaza er eitt þéttbýlasta svæði
heims og ljóst að ógerningur
er að standa við slík fyrirheit,
ekki síst í jafn umfangs-
miklum árásum.
Ísraelar segjast vera að
svara árásum Hamas á Ísrael.
Félagar úr Hamas-samtök-
unum, sem fara með völdin á
Gaza, hafa skotið sprengjum
á Ísrael eftir að vopnahléi,
sem staðið hafði í sex mánuði
milli þeirra og Ísraela, lauk.
Vitað er til að einn maður hafi
fallið í þessum árásum.
Ísraelar segjast ekki geta
búið við þessa stöðugu ógn frá
Gaza. Ehud Olmert forsætis-
ráðherra segir að aðgerð-
unum sé ekki lokið og óvíst er
hvað Ísraelar hyggjast fyrir
næst. Er jafnvel búist við því
að þeir muni senda herinn inn
á Gaza, en líklegra
sé að það verði í
formi skæruhern-
aðar en innrásar.
Ísraelsk stjórn-
völd hafa áður
reynt að stöðva hryðjuverk
Hamas með hervaldi án nokk-
urs árangurs. Ekkert bendir
til þess að betur muni ganga
nú, en ekki má gleyma því að
mánuður er í kosningar og
sitjandi stjórn hefur misst
fylgi vegna ásakana um lin-
kind við hryðjuverkamenn.
Blóðbaðið og eyðileggingin,
sem fylgir aðgerðum Ísraela,
eru hins vegar úr öllu sam-
hengi við tilefnið. Lýsingar á
ástandinu á Gaza eru hrika-
legar. Líkin liggja í hrúgum.
400 manns hafa særst í árás-
unum og takmörkuð aðstaða
er til að gera að sárum þeirra.
Árásir Ísraela hafa verið
fordæmdar víða um heim, en
sökinni á þessari atburðarás
er skellt á þvergirðingshátt
Hamas. Þeim er kennt um að
hafa ekki endurnýjað vopna-
hléð. Þeim er kennt um að
ögra Ísraelum með sprengju-
árásum. Þegar það er gert er
horft fram hjá því að Ísraelar
hafa með öllum tiltækum ráð-
um reynt að einangra Hamas
og íbúar á Gaza hafa goldið
fyrir það.
Ísraelar eru ekki lítilmagn-
inn í deilunni við Palest-
ínumenn. Árásir Hamas eru
óverjandi, en það réttlætir
ekki grimmileg viðbrögð og
blóðsúthellingar Ísraela.
Ísraelar eru ekki lít-
ilmagninn í deilunni
við Palestínumenn}
Grimmilegar árásir
Um áramótintaka gildi
nýjar reglur um
að ekki sé hægt
að fá íslenzkan
ríkisborgararétt
nema hafa lokið
prófi í íslenzku.
Kröfurnar, sem uppfylla
þarf til að standast prófið,
eru þær að fólk geti bjargað
sér nokkuð vel, bæði í töluðu
máli og rituðu og hafi góðan
skilning á mæltu máli og
texta.
Draga má í efa að ýmsir,
sem fyrr á árum fengu ís-
lenzkan ríkisborgararétt,
hefðu uppfyllt þessar kröfur.
Í þeim hópi eru þó margir, til
dæmis listamenn og íþrótta-
menn, sem þjóðin hefði síður
viljað vera án. Undanþágu-
ákvæðin í nýju reglugerðinni
eru fremur þröng og næðu
væntanlega ekki heldur yfir
marga í þeim hópi.
Reglur af þessu tagi hafa
lengi verið til umræðu.
Morgunblaðið hefur ítrekað
tekið þátt í þeim
umræðum og bent
á að með því að
gera íslenzkupróf
að skyldu væri
byrjað á öfugum
enda. Ætla mætti
að þeir, sem sæktust eftir ís-
lenzkum borgararétti, vildu
líka geta bjargað sér á þjóð-
tungunni. En til þess að svo
mætti verða þyrfti fyrst að
tryggja að gæði íslenzku-
kennslu fyrir útlendinga
væru fullnægjandi alls staðar
á landinu og fólk hefði raun-
verulega hvatningu til að
sækja slík námskeið.
Upp á það hefur vantað
mjög verulega, að minnsta
kosti þar til nýlega.
Fyrst stjórnvöld treysta
sér til að setja þessa kröfu í
reglugerð nú verður að ætla
að þau meti það svo að nægt
framboð sé af góðum
íslenzkunámskeiðum fyrir út-
lendinga. Annars væri krafan
um íslenzkupróf ekki sann-
gjörn.
Stjórnvöld hljóta nú
að telja nægt fram-
boð af góðum ís-
lenzkunámskeiðum}
Sanngjörn krafa?
K
annski var það þegar íslenska
útrásin stóð sem hæst, á sama
tíma og hérlendir kaupahéðnar
keyptu hvert nafnkunna fyr-
irtækið af öðru utan landstein-
anna, eignuðust heilu verslunargöturnar í
stórborgum, að ungur höfundur, Magnús Sig-
urðsson, tvísteig í Fríðu frænku. Hann varð að
gera upp á milli tveggja „áþekkra bóka“,
Ljóðabréfa Hannesar Péturssonar og sagna-
safnsins Komið til meginlandsins frá nokkrum
úteyjum eftir Kristján Karlsson. Ljóðabréfin
urðu fyrir valinu og hundrað krónur rukkaðar
fyrir. Sagan af þessum viðskiptum er nær
þeim veruleika sem Íslendingar eiga að venj-
ast. Að geta ekki keypt allt í sömu inn-
kaupaferðinni. Fyrir vikið missti Magnús að vísu af sögu-
legri ferð á veitingastaðinn The Whispering Inn í
sagnasafni Kristjáns, en sökkti sér í staðinn með Ljóðabréf-
in í funheitt og róandi saltbað. Og missti bókina í vatnið.
Jólin komu á góðum tíma; Íslendingar sigldu á vit fag-
urbókmennta eftir látlaust kreppusífrið. Enda vita þeir að
þangað má sækja eirð í tilveruna og bægja frá hugarvíli.
Þegar John Stewart Mill fékk alvarlegt taugaáfall tvítug-
ur að aldri leitaði hann athvarfs í ljóðalestri, mest í ljóðum
Wordsworths. Og Magnús lýsir því í Hálmstrám, sem kom
út fyrir jólin, að það hefði bjargað sér frá því að hverfa „inn í
þögn og depurð“ að rekast á inngangsrit að Finnegan’s
Wake: „Skömmu síðar áttaði ég mig á því að fyrstu opnur
bókarinnar hafði ég lesið án þess að verða fyrir nokkurri
árás hinna óvelkomnu hugsana. Og ég man að ég gladdist
bæði og fylltist harmi yfir missi mínum.“
Magnús fer ekkert í grafgötur um hvaða
pinklar fylgja því að vera ungur karlmaður og í
farangrinum eru bæði ljúfar og sárar þroska-
sögur, svo sem af hvílubrögðum í svefnrof-
unum, saklausu æskuskoti sem í einu vetfangi
var ekkert saklaust við, klámspólum sem fund-
ust uppi í geymsluskáp, örstuttri erindisleysu
stúlkunnar á neðri hæðinni og bréfaskriftum til
unnustunnar í Barselóna.
Eftir að hafa lesið Hálmstráin hraðaði ég
mér í bókabúð á annan í jólum til að kaupa
ljóðabók Magnúsar, Fiðrildi, mynta og spör-
fuglar Lesbíu. Ég hafði ekki fundið slíka eft-
irvæntingu vegna ljóðabókar síðan Hannes
Pétursson sendi frá sér Fyrir kvölddyrum.
Nýtt skáld var stigið í ljósgeislann og kveðskapurinn stóð
undir væntingum, orðfæri auðugt og lýsingar óvenju skarp-
ar.
Víkjum aftur að Hálmstrám. Eftir að hafa sannfærst um
hjálpræðið sem hafa má af bókum og skáldskap freistaði
Magnús þess ákafar en nokkru sinni fyrr að leita skjóls í
margslungnum heimi bókmenntanna. Kannski þjóðin fylgi í
humátt á eftir:
Flóttinn liggur
inn í bókaþykknið
„sem þú býst við að skýli þér
rökkvað og rótt“
„ljóð gripin sem hálmstrá“
pebl@mbl.is
Pétur Blöndal
Pistill
Ljóð gripin sem hálmstrá
Greiða nemendur
mat kennaranna?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
R
eykjavíkurborg hyggst
samræma gjaldtöku
fyrir máltíðir í grunn-
skólunum. Gjaldið hef-
ur til þessa verið mis-
munandi eftir skólum en yfirleitt á
bilinu 250-300 kr. á dag.
Samkvæmt tillögu menntaráðs
verður gjaldið ekki hækkað á kom-
andi ári og miðað við 250 krónur á
dag í öllum skólum. Fyrir fullt fæði er
það um 5.000 krónur á mánuði. Jafn-
framt verður boðið upp á systkina-
afslátt og ekki rukkað fyrir fleiri en
tvö börn á hverju heimili.
Á sama tíma og borgin samræmir
gjaldskrána ákváðu bæjaryfirvöld í
Kópavogi að hækka gjaldið úr 235
krónum í 280 frá áramótum. Gjaldið í
Hafnarfirði er óbreytt, sem og í
Garðabæ, en þar hefur það ekki verið
niðurgreitt nema að litlu leyti. Greiða
börn í Garðabæ 428 krónur á dag.
Þetta er þó misjafnt eftir bæj-
arfélögum, þannig ákvað Grindavík-
urbær rétt fyrir jólin að lækka gjaldið
úr 235 krónum í 180 krónur á dag.
Gjaldtakan ný í lögum
En fyrir hvað eru börnin að
greiða? Fyrir liggur að skólamáltíðir
eru niðurgreiddar af sveitarfélögum
en heimild til gjaldtökunnar var fyrst
sett í grunnskólalögin fyrr á þessu
ári. Deilt hefur verið um túlkun
þeirra, þ.e. hvort gjaldið eigi ein-
göngu að taka mið af hráefniskostn-
aði eða öðrum útgjöldum.
Í greinargerð með frumvarpi
menntamálaráðherra kom fram að
við gjaldskrárgerðina væri almennt
viðmið að nemendur greiddu hráefn-
iskostnað vegna skólamáltíða.
Í umsögnum við frumvarpið frá
Reykjavíkurborg og Sambandi ís-
lenskra sveitarfélaga var talað um
þetta sem þjónustugjald og ekki væri
hægt að miða eingöngu við hráefnis-
kostnað heldur raunkostnað af þjón-
ustunni. „Sveitarfélögum er því heim-
ilt að miða við raunkostnað vegna
skólamáltíðanna en ljóst er að kostn-
aður vegna skólamáltíða er fólginn í
fleiri þáttum en hráefni, svo sem að-
stöðu, launakostnaði og kostnaði við
framreiðslu og flutning, eftir því sem
við á í hverjum skóla,“ segir í umsögn
sveitarfélaganna.
Allt í einum graut?
Matreiðslumaður, sem þekkir vel
til í rekstri skólamötuneyta, segir að
hráefniskostnaður af 250-280 króna
matargjaldi á dag, fyrir 6-11 ára nem-
endur, sé ekki nema um 100 krónur.
Á unglingastigi er gjaldið hærra en
hráefnið nái þó aldrei 250 krónum.
„Upp á hvern einasta dag í þessum
einsetnu skólum, með 6-16 ára börn,
eru kokkarnir ekki að nota allt fjár-
magnið. Hvert fer þá afgangurinn?“
spyr matreiðslumaðurinn og veltir
fyrir sér hvort nemendur geti verið
að greiða matinn ofan í aðra starfs-
menn skólanna.
Skólastjórnandi sem Morgunblaðið
ræddi við fullyrti að nemendur
greiddu eingöngu fyrir sinn mat en
ekki annarra innan skólanna. Eftirlit
með þessu væri strangt og séð til
þess að gjaldtakan væri ekki óhófleg.
Umboðsmaður barna og SAM-
FOK, samband foreldrafélaga í
grunnskólum Reykjavíkur, fylgjast
einnig vel með mötuneytunum. Hild-
ur Björg Hafstein, formaður SAM-
FOK, segir félagið fá margar ábend-
ingar um mötuneytin en hún telur að
gjaldið sé hóflegt miðað við raun-
kostnað. Aldrei megi vera hagnaður
af rekstri skólamötuneyta.
Hildur segir ástæðu til að hafa
mestar áhyggjur af því ef nemendur
fara að segja upp mataráskriftinni í
stórum stíl. Við því verði að bregðast.
Morgunblaðið/ÞÖK
Skólamáltíðir Börn í langflestum grunnskólum landsins fá heita máltíð í
hádeginu og greiða fyrir það 250-300 krónur á dag, eða um 5.000 á mánuði.
Þegar kreppan skall á Finnum á
sínum tíma gripu þeir til þess ráðs
m.a. að bjóða upp á ókeypis skóla-
máltíðir. Í grunnskólum Reykjavík-
ur hefur eitthvað borið á því að
mataráskriftum hafi verið sagt
upp, en ekki í miklum mæli. Er
fylgst reglulega með því í átaks-
verkefninu Börnin í borginni hvort
ástæða sé til að bregðast sér-
staklega við ástandinu.
Kjartan Magnússon, formaður
menntaráðs Reykjavíkur, segir að
fylgst verði vel með þróun mála.
Ekki hafi þótt ástæða til að bjóða
upp á ókeypis skólamáltíðir við nú-
verandi aðstæður.
Aukin áhersla verði lögð á fé-
lagslega aðstoð af hálfu borg-
arinnar og þá helst miðað við þá
sem mest þurfa á hjálp að halda,
frekar en að niðurgreiða alla þjón-
ustu.
ÓKEYPIS
MÁLTÍÐIR?
››