Morgunblaðið - 21.03.2009, Blaðsíða 36

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. MARS 2009
Í GREIN sinni í
Mbl. laugardaginn 28.
febrúar sl. undir fyr-
irsögninni „Kirkju-
menningarhús í Mos-
fellsbæ?“ greinir
Kristín Ingibjörg
Pálsdóttir, bók-
menntafræðingur, frá
skoðun sinni og við-
horfum til byggingar nýrrar
kirkju, safnaðarheimilis og menn-
ingarhúss í Mosfellsbæ. Sem sókn-
arprestur Mosfellsprestakalls
fagna ég grein hennar, að hún láti
sig málið varða og skuli tjá sig um
það á opinberum vettvangi.
Kristín segir m.a. eftirfarandi í
grein sinni: „Kirkjurnar tvær í
Mosfellsbæ eru litlar og rúma ekki
stærri athafnir, því er eðlilegt að
kirkjan vilji stækka við sig og
sannarlega er vilji til þess meðal
bæjarbúa. En það er hins vegar
ekki víst að besta lausnin sé að
steypa þeim framkvæmdum saman
við byggingu menningarhúss.“
Þessu er ég sammála. Ég er ekki
enn sannfærð um að þetta sé besta
lausnin, þótt ég styðji hugmyndina
sem slíka.
Á næstu misserum liggur fyrir
að ganga frá nýju deiliskipulagi
fyrir miðbæ Mosfellsbæjar. Þar
hafa menn séð fyrir sér að rísa
ætti kirkja og safnaðarheimili og
einnig fjölhliða menningarhús.
Sóknarnefnd Lágafellssóknar og
bæjarfélagið hafa rætt hvort hugs-
anlegt væri að þessir aðilar gætu
átt samleið í undirbúningi, hönnun,
framkvæmdum og síðan við rekst-
ur þessara bygginga. Meginhvati
viðræðunnar milli kirkjunnar og
bæjarfélagsins um þessa hugmynd
var sá að varpa ljósi á það hvort
þessi samvinna gæti leitt af sér öfl-
ugra, fjölbreyttara og betra menn-
ingar- og kirkjustarf og þar með
bætt mannlífið almennt í bæj-
arfélaginu.
Samvinna milli kirkjunnar og
veraldlegra stofnana samfélagsins
er ekki ný af nálinni. Hugmyndin
sem hér er á ferðinni er hins vegar
sjaldgæf og ögrandi.
Hún er djörf og vand-
meðfarin út frá hag-
nýtum, fjárhagslegum,
guðfræðilegum, fé-
lagslegum og menn-
ingarlegum sjón-
armiðum. Mitt mat
sem sóknarprests og
guðfræðings er það að
hún sé hvort tveggja í
senn spennandi og
framsækin. En er hún
rétt og gengur hún
upp? Það er of
snemmt á þessu stigi að svara
þeim spurningum, vinnan með hug-
myndina er enn að mínu mati ein-
faldlega of skammt á veg komin.
Hér er ýmislegt sem þarf að skoða
og hafa í huga. Hugmyndir okkar
um kirkjurýmið og safnaðarheim-
ilið breytast og þróast í takt við
tímann og allt það sem honum
fylgir eins og allar aðrar byggingar
og mannanna verk. Táknheimur
kirkjunnar þróast og breytist, trú-
in og iðkun hennar tekur breyt-
ingum frá einni öld til annarrar,
guðfræðin og túlkun hennar breyt-
ist frá einum tíma til annars.
Kirkja og menningarhús, hvernig
verður þeirri sambúð háttað? Verð-
ur það sambýli sem hverfist um
sameiginlegan þjónustukjarna eða
verður það samruni?
Í kristnum helgidómi eru tvö
tákn sem eiga sinn óhagganlega
stað í rýminu. Það eru altarið og
krossinn. Nú verður það glíma
safnaðar Lágafellssóknar að svara
því hvernig hin nýja kirkjubygging
á að vera. Á hún að vera helgidóm-
ur eða konsertsalur, eða hvort
tveggja? Eiga altarið og krossinn
að vera á hjólum eða eiga þau að
skipa fastan sess í rýminu? Á safn-
aðarheimilið að vera samfélagsvett-
vangur um trúna, lífið og tilveruna,
aðgengilegt og opið í nánum
tengslum við síbreytilegt mannlíf
bæjarins eða hulið sjónum flestra?
„Kirkjan sem íhaldssamur og
valdamikill aðili,“ segir Kristín um
kirkjuna í fyrrnefndri grein sinni.
Þau orð eru að mínu mati úrelt
ímynd og stöðnuð klisja. Kirkjan í
dag er framsækin og vill vera þar
sem fólkið er, vera aðgengileg og
þjónandi, sýnilegur hluti af sam-
félaginu, í tengslum við straum
lífsins. Hún er ekki lokuð, hún er
fólkið, við öll og kallar okkur til
samfundar við Guð og við hvert
annað. Kirkjan er opin öllum sem
til hennar leita. Hvort kirkjan eða
söfnuður hennar opnar helgidóm
sinn fyrir öðrum trúarhópum verð-
ur að meta hverju sinni, ef eftir því
er leitað. Innan hinnar íslensku
þjóðkirkju er hefð fyrir slíku um-
burðarlyndi – t.d. þegar útfarir á
vegum annarra trúarhópa fara
fram í kirkjum á höfuðborgarsvæð-
inu. Kirkjurýmið er hins vegar
byggt á forsendum kristinnar trú-
ariðkunar.
Nú hefur sóknarnefnd Lágafells-
sóknar ásamt bæjarstjórn Mos-
fellsbæjar efnt til hugmynda-
samkeppni um byggingu kirkju,
safnaðarheimilis og menningar-
húss. Það er einlæg von mín að
dómnefndin, sem hefur þó engum
guðfræðingi eða presti á að skipa,
beri gæfu til að sameinast um til-
lögu sem Mosfellingum muni falla í
geð og þeir geri að sinni. Þetta á
að vera kirkja fólksins, ekki arki-
tektanna eða nefndanna; þetta á að
vera menningarhús fólksins, ekki
arkitektanna eða nefndanna. Til
þess að svo geti orðið þarf að
skapa vettvang þar sem fólk kem-
ur saman, hlýtur fræðslu og ræðir
málin. Kalla ég sem sóknarprestur
eftir opinni umræðu um niðurstöðu
dómnefndar þegar hún liggur fyrir.
Legg ég til að hún verði vandlega
skoðuð og að hugmyndir fái að
þróast áfram í hljómfalli við raddir
og óskir íbúa Mosfellsbæjar og
peningastefnu sem ber vott um
ábyrgð og vönduð vinnubrögð.
Kirkja, safnaðarheimili og
menningarhús í Mosfellsbæ
Ragnheiður Jóns-
dóttir skrifar um
byggingu kirkju í
Mosfellsbæ
»Kirkja og menning-
arhús, hvernig verð-
ur þeirri sambúð hátt-
að? Verður það sambýli
sem hverfist um sam-
eiginlegan þjónustu-
kjarna eða verður það
samruni?
Ragnheiður Jónsdóttir
Höfundur er sóknarprestur.
SAMEIGINLEG
forsjá var fyrst gerð
möguleg við skilnað á
Íslandi árið 1992,
löngu eftir að ná-
grannaþjóðir okkar
höfðu stigið það skref.
Nú, sautján árum síð-
ar, hafa dómarar hér
á landi ekki enn heim-
ild til að dæma jafn-
hæfa foreldra í sam-
eiginlega forsjá. Sýnt hefur verið
fram á með ítarlegum rannsóknum,
innlendum og erlendum, að reynsl-
an af sameiginlegri forsjá er góð og
í raun bestu hagsmunir skiln-
aðarbarna. Þar að auki hafa allar
aðrar Norðurlandaþjóðir en Ísland
tekið þetta ákvæði upp. Dómarar
hafa sem sé ekki aðra úrkosti en að
dæma fulla forsjá til annars for-
eldris. Annað foreldrið er svipt for-
sjánni sem það hafði í upphafi og
hlutverk þess í lífi barnsins er
gengisfellt. Staðreyndin er sem sé
sú að Ísland er eina V-Evrópuríkið
sem svona er fyrir komið.
Því miður eru ennþá til staðar
gamaldags og úrelt sjónarmið um
að þetta eigi að vera svona. Á móti
hlýtur maður að spyrja beint:
Hvers vegna ætti ekki að vera
hægt að dæma í sam-
eiginlega forsjá á Ís-
landi á sama tíma og
það er hægt hjá ná-
grönnum okkar og
raunar víðast hvar í
Evrópu? Er íslenskt
samfélag eitthvað
öðruvísi hvað þetta
varðar? Augljóslega er
svarið nei. Það eru úr-
elt og gamaldags sjón-
armið sem binda
hendur dómara og
byggjast oftar en ekki
á því að verja núgild-
andi fyrirkomulag vegna jaðarhópa
sem eru sáralítið brot af heildinni.
Það þarf varla að taka það fram að
heimild til að dæma í sameiginlega
forsjá á einungis við þegar báðir
foreldrar eru hæfir. Hér er sem sé
verið að bæta við þriðja mögu-
leikanum. Mikilvægt er að dómari
hefur áfram val um að dæma ein-
ungis öðru foreldrinu forsjá séu
það hagsmunir barns.
Því hefur verið varpað fram að
erfitt sé að neyða fólk í sameig-
inlega forsjá, talað um þvingaða
forsjá. En er þá réttlætanlegt að
neyða fólk til þess að missa for-
sjána frekar? Reynsla annarra
landa sýnir nefnilega að líkur á
samstarfs- og sáttavilja eykst eftir
að dómarar fá heimild til að dæma
sameiginlega forsjá. Það er eðlilegt
enda ljóst að enginn fer sigurviss í
forsjárdeilu lengur.
Núna þegar mikið umrót er í ís-
lensku efnahagslífi er ekki ólíklegt
að skilnuðum muni fjölga, jafnvel
verulega. Þá stöndum við frammi
fyrir því að dómarar þurfa að
gengisfella hlutverk annars for-
eldris, séu foreldrar ekki sammála
um forsjá, og neyða viðkomandi
foreldri að afsala sér forsjánni. Það
hlýtur að vera vilji yfirvalda í
þessu landi að tryggja hagsmuni
barnanna sem best. Rétt er því að
stíga skrefið og samþykkja sem
fyrst heimild dómara til að úr-
skurða að báðir foreldrar beri jafn-
mikla ábyrgð og séu þannig hvort
um sig jafnmikilvæg í lífi barnsins.
Ef við viljum ná jafnrétti og standa
jafnfætis öðrum þjóðum í velferð
barna okkar á að sjálfsögðu að
vera hægt að dæma í sameiginlega
forsjá hér á landi líkt og annars
staðar. Annað er ekki í takt við tíð-
arandann.
Vitum við Íslendingar best?
Karvel Aðalsteinn
Jónsson skrifar um
forsjármál
»Dómarar hafa sem
sé ekki aðra úrkosti
en að dæma fulla forsjá
til annars foreldris.
Karvel Aðalsteinn
Jónsson
Höfundur er framhaldsnemi í
félagsfræði við HÍ og í stjórn
Félags um foreldrajafnrétti.