Morgunblaðið - 01.04.2009, Blaðsíða 25

Umræðan 25
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. APRÍL 2009
Nú er vor í lofti og nýja BYKO blaðið
er komið út stútfullt af vortilboðum!
BYKO
blaðið er
komið út!
AÐILDARVIÐ-
RÆÐUR við Evrópu-
sambandið hljóta að
teljast besta tækifæri
sem Íslandi býðst í
nánustu framtíð. Aðr-
ir möguleikar eru ein-
faldlega mjög lang-
sóttir og óljósir.
Evrópa er ekki full-
komin. En það verður bara ekki
frá henni tekið það sem hún á.
Hún á til dæmis marga þrosk-
uðustu embættis- og vísindamenn
veraldar, frábæra háskóla, sann-
gjarnt stjórnmála- og viðskiptalíf
og auðugan menningararf. Í Evr-
ópu svífur hugur Goethes um hlíð-
ar alveg eins og andi hinna bleiku
akra og slegnu túna Gunnars á
Hlíðarenda gerir á Íslandi. Þar eru
torg Sókratesar. Stræti Joyce.
Kaffihús van Goghs. List og arki-
tektúr Rushkins. Fjöll Shelleys.
Hugsun Rousseaus. Evrópa er auð-
ug af lífsgæðum. Hún er hluti af
sjálfsmynd okkar Íslendinga. Hún
hefur síðan land byggðist tengt
okkur við andlega næringu og
strauma sem við gætum ekki verið
án. Evrópa er fæðingarstaður vest-
rænnar siðmenningar, sem felur í
sér alveg sérstaka hornsteina í
stjórnmálum, vísindum, heimspeki,
bókmenntum og listum. Arfleifð
hennar snýst ekki síst um hegðun
og hugsun, siðræn gildi, menning-
arlegar og trúarlegar hefðir, hefðir
í listum og stjórnmálum og fram-
kvæmd lýðræðisins. Hún á mörg
mestu ljóðskáld og tónskáld heims-
ins, rithöfunda hans og myndlist-
armenn. Auk áberandi leiðtoga
hans í arkitektúr, heimspeki, tísku,
leikhúsi og fjölmiðlun.
Hagsmunir
Ef hagsmunir Íslands geta farið
saman við hinar árþúsundagömlu
hámenningarrætur Evrópu gæti
það styrkt sjálfstraust Íslendinga
til muna að verða styrk stoð í svo
auðugri heild. Kannski hefur Ís-
land vantað þessa viðbótartengingu
við sínar menningarlegu rætur.
Kannski er það ein skýring á rót-
leysinu á Íslandi undanfarin ár.
Kannski er ný sjálfs-
mynd að verða til á Ís-
landi. Evrópskari.
Menningarlegri.
Þroskaðri. Dýpri. Í
forngrískum goðsögum
var Evrópa prinsessa
frá Gebal sem kon-
ungur guðanna, Zeus,
rændi eftir að hafa
breytt sér í hvítt naut.
Evrópa var drottning
Krítar í skrifum Hóm-
ers og seinna kölluðu
Grikkir meginland sitt
Evrópu. Forn-Grikkland byggði
grunninn undir sjálfsmynd vest-
rænnar siðmenningar með nýjum
tilraunum til skilnings í heimspeki,
lýðræðishugmyndum, vísindum og
einstaklingshyggju. Og Rómaveldi
jók svo ekki síst við þessa arfleifð
á sviði laga, stjórnmála, tungumála,
verkfræði og arkitektúrs. Miklu
seinna ollu tvær heimsstyrjaldir
því að ýmis heimsyfirráð Evrópu
færðust í hendur Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna gömlu – og við tók
kalt stríð milli hinna nýju heims-
velda sem skiptu álfunni í vestur
og austur með járntjaldinu. Í þessu
umhverfi hófst öflugt samstarf
þjóða í Vestur-Evrópu sem bar
fyrst ávöxt í evrópska efnahags-
svæðinu og svo í stofnun Evrópu-
sambandsins.
Frelsi
Í dag snýst starf Evrópusam-
bandsins mest um frelsi. Frelsi
óhefts flæðis á vörum, fjármagni
og fólki – frelsi í viðskiptum. Frelsi
til jafnra tækifæra. Frelsi til rétt-
lætis. En líka um varðveislu á
menningarlegum verðmætum og
sérstöðu. Í dag byggja stofnanir
þess mestallt starf sitt á aðeins
tveim orðum: Frelsi og réttlæti.
Þessir frelsis- og réttlætisfarvegir
Evrópusambandsins eru fram-
kvæmdastjórnin, þingið, ráðherra-
ráðið, leiðtogaráðið og Evrópudóm-
stóllinn. Í Evrópu dagsins í dag
eru margar þroskuðustu siðmenn-
ingarþjóðir heimsins. Réttarríki
Evrópu er óhætt að kalla mörg þau
þróuðustu í veröldinni. Enda hefur
flest löggjöf sem þaðan hefur kom-
ið fleytt Íslandi fram. Styrkt rétt-
arríkið hér. Aðild þjóðar að Evr-
ópusambandinu er samningur á
sviði stjórnsýslu, menningar og við-
skipta. Sem byggir á landfræðilegri
legu en líka á mjög líkri sjálfs-
upplifun og líkri sýn á lífið og til-
veruna. En hagstæður aðild-
arsamningur gæti aukið lífsgæði
Íslendinga til muna á fleiri sviðum
en menningarlegum. Ekki síst með
ódýrri neysluvöru og mun betri
lánskjörum. Segja má að vaxta-
byrði Evrópuþjóða sé nánast engin
í samanburði við íslensk hávaxta-
kjör undanfarin ár.
Tækifæri
Hefur það hent þig að fá boð í
samkvæmi og segja nei takk þótt
þig dauðlangaði að mæta? Vegna
feimni, stolts, jafnvel fordóma? Og
sjá svo eftir því að hafa misst af
möguleika til að kynnast nýju fólki
og leyfa nýjum tækifærum að
verða til? Að útiloka fyrirfram
tækifæri til inngöngu í Evrópusam-
bandið er ekkert ósvipað. Því alveg
eins og þegar Ísland opnaðist síð-
ast – og það hleypti af stað mestu
gósentíð lýðræðistímans, þótt held-
ur langt hafi verið seilst – mun
framtíð Íslands í lífsgæðabandalagi
Evrópu hugsanlega geta hleypt al-
veg nýju lífi í þá hæfileika og
krafta sem búa í íslensku þjóðinni.
Við Íslendingar erum vestræn
menningarþjóð og eigum samleið
með öðrum slíkum í heimsálfunni
okkar. Íslands gæti beðið alveg
nýtt framfaratímabil í sögu sinni.
Menningarlega auðugt. Auðugt af
ríkari samskiptum við siðmenning-
arþjóðir af svipuðu kaliberi og við
erum sjálf. Evrópusambandið er
tækifæri. Að hafna tækifærum
óskoðuðum er eitthvað það vitlaus-
asta sem upplýst og framfarasinn-
að fólk getur látið sér detta í hug
að gera á öllum tímum. Hvað þá í
kreppu. Því hlýtur að vera best að
skoða aðild. Útiloka ekkert. Gá
hvað við fáum.
Gáum hvað við fáum
Ragnar Hall-
dórsson fjallar um
aðild að Evrópu-
sambandinu
» Í Evrópu svífur hug-
ur Goethes um hlíð-
ar alveg eins og andi
hinna bleiku akra og
slegnu túna Gunnars á
Hlíðarenda gerir á Ís-
landi.
Ragnar Halldórsson
Höfundur er ráðgjafi.
ÞAÐ var eitthvað í
kring um aldamótin
síðustu að ég ásamt
félaga mínum var að
bjástra við rekavið
úti á Nesströnd fyrir
utan Kaldrananes í
Bjarnarfirði . Að
sjálfsögðu eyddum
við talsverðum tíma í
að spjalla saman og
velta fyrir okkur tilverunni og hin-
um ýmsu uppákomum í sögunni.
Talsvert ræddum við um kvóta-
kerfið og fiskveiðistjórnina og þær
afleiðingar sem það brask allt
hefði fyrir þjóðfélagið. Félagi
minn er vel lesinn og á gott með
að setja hlutina í samhengi. Er
þar skemmst frá að segja að í lok
dags þá var niðurstaða vanga-
veltna okkar eitthvað á þessa leið.
Napoleon var maður nefndur,
franskur. Hann hafði þær lífsskoð-
anir að enginn væri betur til fall-
inn að stjórna heiminum en hann
sjálfur. Í þessu skyni réðst hann
með her á nágranna sína. Ekki
fóru Bretar varhluta af þessum
stríðsrekstri.
Þannig er það nú, að þegar
helftin eða jafnvel meira af verk-
færum mönnum er höfð við þá iðju
að berja á fólki með það markmið
að drepa það, þá verða færri til að
afla fæðu og þess annars sem
þarf, til að fólk þrífist. Þar kom að
Breta skorti fæðu fyrir soldáta
sína. Þá var það ráð tekið til að
afla kjöts og annars sem til þurfti,
að stofna til stórbýla. Það var gert
þannig að smábændur, hálending-
arnir, aðallega í Skotlandi voru
reknir af býlum sínum og sagt að
fara í fjöru og éta krækling og söl,
en jarðir þeirra teknar til mat-
vælaframleiðslu í stórum stíl, á
þeirra tíma mælikvarða. Þetta
urðu síðar herragarðarnir skosku.
Síðan endurtók þetta sig þegar
Ameríkjánar ráku indíána ýmist
út í fen eða upp í kletta til að taka
lönd þeirra til ræktunar í sama
skyni og Bretar gerðu forðum og
líka til að verða ríkir. Sagan sú er
einhver sú allra ógeðfelldasta sem
sögð hefur verið til þessa.
En þar með er ekki öll sagan
sögð. Því íslenska kvótakerfið er á
sömu rökum reist. Það var sett á
til að fáir gætu efnast á kostnað
margra. Í stuttu máli er kvótasag-
an þannig. Örfáir menn fengu gef-
ins réttinn til fiskveiða. Sem var
réttur almennings til lífsbjargar.
Ég hef frá upphafi kvótakerfisins
verið því mótfallinn. Ég var, og er
ekki í neinum vafa um, að þetta er
einhvert mesta óréttlæti sem al-
menningur hefur verið beittur
hérlendis. Og hefur þjóðin þó séð
ýmislegt um aldirnar. Með öðrum
orðum, þá var rétturinn til lífs-
bjargar, sem Íslendingum var í
blóð borinn, tekinn frá alþýðu og
færður til kvótagreifanna. Þeir
gátu síðan selt, leigt eða veðsett
þennan rétt sem þeim hafði verið
réttur á silfurfati án þess að nokk-
ur greiðsla kæmi fyrir.
Síðan kom að því að það þurfti
að hafa arð af fjármununum sem
fengust út úr svikamillunni. Það
var gert meðal annars með þeim
hætti að byggja hús, og þá helst á
höfuðborgarsvæðinu. Þá varð til
atvinna fyrir þá sem höfðu mist
réttinn til lífsbjargar á lands-
byggðinni. Einhversstaðar þurfti
þetta flóttafólk að eiga heima og
var þá auðveldast að selja því hús-
in sem þetta sama fólk var að
byggja, og lána því fyrir andvirð-
inu, einmitt þá sömu peninga og
fengust fyrir lífsbjörgina sem
þetta sama fólk var rænt. Við
töldum að þegar ekki væri til
fleira fólk til að byggja yfir, þá
mundi sneyðast um greiðslugetu
þess sama fólks. Þá
kæmu peningamenn-
irnir (braskararnir) og
heimtu sitt. Krefðust
uppboðs á húsum og
jafnvel öðrum eigum
flóttafólksins. Síðan
mundu þessir höfð-
ingjar leigja þessu
sama fólki húsin sín
og þá eflaust við því
verði sem héldi al-
menningi niðri við fá-
tæktarmörk. Þar með
yrði til ríkmannleg-
asta fátækrahverfi á Íslandi, nema
að nú er staðreyndin sem við blas-
ir, að fátækrahverfið verður lík-
lega það ríkmannlegasta í veröld-
inni.
Ábyrgð á þessu eiga þeir kump-
ánar Halldór Ásgrímsson og Davíð
Oddson. Og aldrei hef ég heyrt
aðra eins vitleysu og þegar Hall-
dór þessi svaraði því til er kvartað
var yfir því að greiðslur af lánum
hækkuðu óeðlilega, að húseignir
hækkuðu líka og þar með verð-
mæti þess sem stæði að baki
skuldanna. En hann gerði sér
enga grein fyrir því að það sem
skipti máli var, að greiðslubyrðin
hækkaði meir en launin sem nota
þurfti til að greiða afborganirnar
og vextina með.
Þessir tveir menn bera höf-
uðábyrgð á því ófremdarástandi
sem nú er á Íslandi, því þeir settu
líka þær leikreglur sem „útrás-
arvíkingarnir“ áttu að fara eftir
Bágt á ég með að trúa því að
við höfum verið þeir einu sem átt-
uðum okkur á því hvert stefndi.
En greinilega hafa ráðamenn ver-
ið í algjörri afneitun.
Ekkert er nýtt
undir sólinni
Pétur Guðmunds-
son skrifar um
efnahagsmál
Pétur Guðmundsson
» Örfáir menn fengu
gefins réttinn til
fiskveiða. Sem var rétt-
ur almennings til lífs-
bjargar.
Höfundur er í miðstjórn Frjálslynda
flokksins og alinn upp í sveit.