Morgunblaðið - 01.04.2009, Blaðsíða 36

36 MenningFRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. APRÍL 2009
JON Parales,
tónlistargagnrýn-
andi The New
York Times,
hrífst af nálgun
Emilíönu Torrini
í tónlist sinni, en
hann fjallar ít-
arlega um tón-
leika hennar í
blaðinu í gær.
Tónleikarnir voru haldnir í Hiro
Ballroom í New York á laugardags-
kvöldið.
Parales segir að þegar Emilíana
kynnti lagið Bleeder hafi hún talað
um augnablikin þegar „allt flettist
burtu og maður stendur í dauðleika
sínum, og allt verður svo skýrt og
raunverulegt“. Hann segir mörg lag-
anna gerast í þessum augnablikum.
Þótt hún sé frá Íslandi séu textarnir
á ensku og í þeim gangist söngkonan
við löngunum og einsemd, hams-
lausri hrifningu eða óöryggi.
„Þegar hún talaði við áheyrendur
á milli laga var fröken Torrini oft
flissandi. En þegar hún söng, þá
hljómaði hún opin og viðkvæm, og
fjallaði um ástríður með skírleika og
í laglegum melódíum.“
Gagnrýnandinn segir að á tónleik-
unum hafi tónlistin byggst á aft-
urhvarfi til gítarplokks og þjóðlaga.
Greinin endar á að Pareles segir
söngkonuna þurfa að búa yfir
sterkri sjálfsstjórn og ákveðni til að
forða efni margra laga hennar frá að
vera væmið, en hún búi yfir hvoru
tveggja. „Lögin hennar eru ekki vaf-
in í gaddavír eða kaldhæðni, þau eru
gagnsæ eins og rödd hennar og út-
setningarnar. Engu að síður er þetta
gagnsæi fjarri því að vera einfeldn-
ingslegt,“ skrifar hann.
„Opin og
viðkvæm“
Fjallað um Emilíönu í
The New York Times
Emilíana Torrini
HELEN Levitt,
einn áhrifamesti
ljósmyndari 20.
aldar og einn af
helstu meisturum
götuljósmynd-
unar, lést á heim-
ili sínu í New
York á sunnudag,
95 ára að aldri.
Stúdíó Levitt
voru alla tíð götur New York-
borgar, þar sem hún fangaði mann-
lífið á ljóðrænan og afslappaðan
hátt. Um leið voru myndir hennar
iðulega mjög haganlega byggðar og
buðu upp á óvæntar vísanir.
Helstu meistaraverk Levitt eru
yfirleitt myndir hennar af börnum,
sem eru að leik úti á götu og láta
ljósmyndarann ekki hafa áhrif á það
sem fram fer.
„Þegar Helen var í sínu besta
formi, var enginn betri en hún,“
sagði John Szarkowski, hinn áhrifa-
mikli stjórnandi ljósmyndadeildar
Museum of Modern Art.
Á fjórða og fimmta áratug liðinnar
aldar skapaði Levitt margar af sín-
um kunnustu myndum; þá gekk hún
daglega um götur fátækari hverfa
borgarinnar og fangaði dramatík
hins daglega lífs.
Í ævisögu Walker Evans, sem iðu-
lega er talinn helsti ljósmyndari
Bandaríkjanna á 20. öld, er haft eftir
honum, að einu ljósmyndararnir sem
honum fannst hafa eitthvað frumlegt
að segja voru „Cartier-Bresson,
Helen Levitt og hann sjálfur“.
Ljósmyndari
götunnar
Helen Levitt
FRÖNSKU listakon-
urnar Heléne Dupont
og Pascale Cécile
Darricau sýna verk
sín Húsinu á Eyr-
arbakka yfir páskana.
Titill sýningarinnar,
Orð og vængir, vísar í
verkin sjálf. Ritlist og
form leika um rímið.
Heléne er menntað-
ur heimspekingur og
skrautskrifari en Pascale er með háskólakenn-
arapróf í klassískum bókmenntum og stundar nú
myndlistarnám. Báðar hafa þær verið búsettar á
Suðurlandi í fjöldamörg ár. Sýningin er opin kl. 14
til 18 alla daga frá 4. til 13. apríl.
Myndlist
Orð og vængir
í Húsinu
Heléne Dupont og Pascale
Cécile Darricau.
AUÐUR Austfjarða og „Gaggi
að kveldi tófa, garpar að
morgni róa!“ nefnast erindi
síðasta fræðslukvöldsins sem
Íslenska vitafélagið stendur
fyrir í samvinnu við Sjóminja-
safn Reykjavíkur. Umfjöll-
unarefnið er náttúru- og veð-
urþekking Íslendinga.
Eiríkur Valdimarsson fjallar
um veðurspár þeirra sem
bjuggu við sjávarsíðuna og
þurftu að kunna góð skil á veðurútiliti. Þá fræðir
Hjörleifur Guttormsson gesti um strandminjar og
menningarauð Austfjarða. Dagskráin er í Sjó-
minjasafninu við Grandagarð á morgun, fimmtu-
daginn 2. apríl, klukkan 20.
Fræði
Um náttúru- og
veðurþekkingu
Hjörleifur
Guttormsson
HVERNIG skynjum við um-
hverfi okkar? Dr. Haukur Ingi
Jónasson heldur fyrirlestur í
Listasafni Reykjavíkur, Hafn-
arhúsi, annað kvöld, fimmtu-
dagskvöld, og skoðar hvernig
við skynjum umhverfið og
sýnir fram á hvernig ímynd-
unaraflið vinnur á mörkum
hins innra og ytra. Hann ræð-
ir um mótsstað listamannsins,
listarinnar og þess sem skynj-
ar og setur listina í samhengi við ímyndunarveiki
og mannlegt heilbrigði.
Fyrirlesturinn byggir Haukur Ingi á dokt-
orsritgerð sinni frá árinu 2005. Hann hefst kl. 20
og eru allir velkomnir.
Hugvísindi
Fjallar um innri
og ytri skynjun
Haukur Ingi
Jónasson
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
„ÞETTA er kraftmikið verk og í það
þarf stóran kór,“ segir Magnús
Ragnarsson kórstjóri. Magnús
stjórnar tveimur kammerkórum,
Hljómeyki og Kór Áskirkju, sem
saman og með fáeinum aukasöngv-
urum mynda einn sextíu manna kór
sem syngur kórhlutverkið í Sköp-
uninni eftir Haydn, sem flutt verður
með einsöngvurum og Sinfón-
íuhljómsveit Íslands á tónleikum í
Háskólabíói annað kvöld kl. 19.30.
„Ég er sérstaklega spenntur fyrir
því að fá að vinna með hljómsveit-
arstjóranum, Paul McCreesh,“ segir
Magnús. „Hann er mjög þekktur og
frægur, og það kom í ljós að ég á
upptökur með honum, meðal annars
af c-moll-messu Mozarts, sem er æð-
isleg hjá honum og í miklu uppáhaldi
hjá mér. Hann er líka búinn að hljóð-
rita Sköpunina fyrir Deutsche
Grammophon og gott að hafa þá
upptöku til að sjá hverjar áherslur
hans eru. McCreesh er ferskur og
kraftmikill og vinnur af mikilli ná-
kvæmni. Þetta er nýja barokk-
klassíska túlkunin, ekki þung eins og
maður heyrir í gömlum upptökum.“
Haydn var ekki góður í ensku
Það er sérstakt að Sköpunin verð-
ur flutt á ensku, en hér á landi hefur
hún jafnan verið sungin á þýsku.
„Haydn ætlaðist til þess að verkið
yrði flutt á þýsku í þýskumælandi
löndum og á ensku í enskumælandi
löndum. Enska útgáfan heppnaðist
hins vegar ekki nógu vel – ég held
hann hafi ekki borið nógu gott skyn-
bragð á ensku. McCreesh raðaði
textanum hins vegar upp á nýtt
þannig að áherslur væru á réttum
stöðum og auðveldara að syngja
verkið. Það hefur heppnast vel.“
Magnús segir „hörkulið“ í kór-
unum, en meðal aukafólksins eru
börn kórfélaga, krakkar um tvítugt.
Hljómeyki og Kór Áskirkju syngja í Sköpuninni með Sinfóníuhljómsveitinni
Spennandi hljómsveitarstjóri
Morgunblaðið/Kristinn
Sköpunin Paul McCreesh hljómsveitarstjóri á æfingu með Kór Áskirkju og
Hljómeyki, sem Magnús Ragnarsson stjórnar. „Hörkulið,“ segir Magnús.
ÓRATORÍAN
Sköpunin eftir
Joseph Haydn
varð til á árunum
rétt fyrir alda-
mótin 1800. Hay-
dn hafði ferðast
til Englands og
heyrt þar stórar
óratoríur Händ-
els, og heillast af
þeim volduga hljóm sem stór kór og
stór hljómsveit gátu skapað. En
Haydn var líka trúaður maður og
valdi sér sköpunarsöguna sem við-
fangsefni. Í henni fann hann bæði
dramatík og gleði, alvöru og létt-
leika.
Lífið í Paradís
Sköpunin er í þremur þáttum. Sá
fyrsti lýsir fyrstu fjórum dögum
sköpunarinnar, í öðrum þættinum
greinir frá því sem gerðist á fimmta
og sjötta degi en í lokaþættinum
leiða Adam og Eva fagnaðarkór
sköpunarinnar þegar allt er yf-
irstaðið. Hver dagur hefst með frá-
sögn úr Fyrstu Mósebók, áður en
atburðum er lýst á ljóðrænan hátt í
aríum og kórum, en verkinu lýkur á
miklum fagnaðarsöng.
Texti verksins er sóttur í sköp-
unarsöguna, en líka í Para-
dísarmissi Miltons.
Sköpunin var frumflutt í Schwar-
zenberg-höllinni í Vínarborg 1798,
og fyrsti opinberi flutningurinn í
Burgtheater í Vín ári síðar.
Sköpunin er metin sem eitt mesta
verk tónbókmenntanna.
Einsöngvarar á tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitarinnar eru James
Gilchrist tenór, Stephan Loges
bariton og Rebecca Bottone sópran.
Léttleiki
og alvara
Joseph Haydn
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
ÞEGAR SPRON var gert að hlutfélagi sumarið
2007 fékk nýi SPRON-sjóðurinn 15% af nýju
hlutafé SPRON og tók yfir hlutverk Menning-
arsjóðs SPRON sem starfræktur hafði verið frá
1994. Markmið hins nýja SPRON-sjóðs var að
stuðla að vexti og viðgangi SPRON auk þess sem
hann hafði heimildir til þess að úthluta fé til
menningar- og líknarmála.
SPRON-sjóðurinn er sjálfseignarstofnun með
sjálfstætt skipaðri stjórn, og var því ekki settur
undir skilanefnd þegar ríkið tók SPRON yfir á
dögunum. SPRON-sjóðurinn hefur, eins og
Menningarsjóður SPRON gerði áður, stutt við
menningarlíf af ýmsum toga.
Þótt SPRON-sjóðurinn væri sjálfstæður og
óháður starfsemi SPRON var aðalhlutverk hans
að styðja vöxt og viðgang SPRON og var sjóð-
urinn stærsti hlutafinn í bankanum. Því hlýtur nú
að ríkja óvissa um framhald starfsemi hans.
„Meginhluti eigna sjóðsins var í hlutabréfum í
SPRON, og þau eru auðvitað töpuð,“ segir Þor-
steinn Pálsson stjórnarformaður SPRON-
sjóðsins. „Sjóðurinn hefur minnkað mjög mikið og
er orðinn tiltölulega lítill miðað við það sem áður
var. Stjórn sjóðsins á eftir að koma saman og
ræða framhaldið, en í sjálfu sér hefur þetta ekki
neinar sjálfkrafa breytingar í för með sér fyrir
sjóðinn, þar sem hann stendur utan við SPRON,
þótt hann hafi nú tapað stórum hluta eigna sinna.“
Á síðasta ári var um 85 milljónum króna út-
hlutað úr SPRON-sjóðnum.
Tapið er stórt en sjóðurinn lifir
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Óvissa SPRON-sjóðurinn veitti styrki til lista og
menningarstarfsemi. Óvíst er um framtíð hans.
SPRON-sjóðurinn tapaði
stórum hluta eigna sinna
Þegar góðærið var í
fullum gangi átti að
sjálfsögðu að flytja hingað
norska leikara. 36
»