Morgunblaðið - 29.05.2009, Blaðsíða 12

12 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. MAÍ 2009
FRÉTTASKÝRING
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
ÍBÚAR í Hveragerði, Ölfusi og Ár-
borg eru enn að vinna úr afleið-
ingum jarðskjálftanna sem urðu fyr-
ir réttu ári, 29. maí 2008. Skemmdir
eru enn að koma í ljós og ekki er
lokið uppgjöri allra tjóna. Fólk er að
gera við hús og byggja ný og búist
er við að margir vinni að end-
urbótum í sumar. Þá eru margir enn
að vinna úr sálrænu áfalli.
Gríðarlegt tjón varð á mann-
virkjum í jarðskjálftunum fyrir ári.
Á þriðja tug íbúa slasaðist og talin
er mesta mildi að enginn skyldi lát-
ast, miðað við hvað jarðskjálftinn
var öflugur.
Dýrasti jarðskjálftinn
Viðlagatrygging Íslands hefur
fengið tilkynningar um tjón á liðlega
3.500 mannvirkjum. Mikill hluti
þeirra hefur verið gerður upp. Þá
hefur innbústjón verið greitt út. Ás-
geir Ásgeirsson framkvæmdastjóri
áætlar að tjónabætur sjóðsins verði
7,5 milljarðar kr. í heildina. Er tjón-
ið meira að meðaltali en í upphafi
var áætlað. Til samanburðar má
geta þess að tjónabætur eftir Suður-
landsskjálftana árið 2000 voru á
fimmta milljarð á núgildandi verð-
lagi.
Þótt skjálftarnir fyrir níu árum
hafi verið sterkari varð tjónið meira
í síðasta skjálfta. Skjálftarnir 2008
urðu á þéttbýlla svæði en 2000, í ná-
grenni Hveragerðis og Selfoss.
Þótt samanburður sé erfiður má
með sanni segja að skjálftinn í fyrra
hafi verið dýrasti jarðskjálfti Ís-
landssögunnar. Suðurlandsskjálft-
arnir 1896 og 1784 voru mun öflugri
og margir bæir féllu og því má búast
við að hlutfallslega meira tjón hafi
þá orðið miðað við heildarverðmæti
eigna í landinu á þeim tíma, auk
þess sem fólk lést.
Auk tjónabóta Viðlagatryggingar
lagði ríkisstjórnin til rúmlega 700
milljónir kr. vegna tjóns, sem féll ut-
an tryggingakerfisins, bæði til sveit-
arfélaga og einstaklinga. Þjónustu-
miðstöð vegna Suðurlandsskjálfta
hefur haft milligöngu um styrki til
einstaklinga. Ólafur Örn Haraldsson
verkefnisstjóri segir að greiddir hafi
verið styrkir vegna niðurrifs húsa,
endurmats og hækkunar á bruna-
bótamati og ótryggðra innbúa og
verið sé að vinna úr umsóknum um
styrki til fólks sem orðið hafi fyrir
tjóni utan dyra sem ekki er hægt að
tryggja. Þó er ljóst að bætur og
styrkir taka ekki til alls fjárhagslegs
tjóns einstaklinga.
Þrátt fyrir allt má segja að tjónið
hafi orðið minna en styrkur jarð-
skjálftans gaf til kynna. Benedikt
Halldórsson, jarðskjálftaverkfræð-
ingur hjá Jarðskjálftamiðstöðinni á
Selfossi, vekur athygli á því að jarð-
skjálftarnir á Ítalíu fyrr á þessu ári
hafi verið svipaðir að stærð en af-
leiðingarnar ólíkt verri.
Um 30 íbúðarhús hrundu á Suð-
urlandi eða voru metin það illa farin
að ekki borgaði sig að gera við þau.
Tjón sem Viðlagatrygging hefur
greitt út í Hveragerði samsvarar
3,3% af brunamótamati eigna þar.
Benedikt segir að skjálftinn hafi
ekki staðið lengi og mannvirki á
Suðurlandi séu almennt lágreist og
tiltölulega sterk. Það telur hann
meginástæðu þess að ekki fór verr.
„Hér er nokkuð vel staðið að bygg-
ingu húsa. Þau þola meiri hreyfingu
en búast mátti við,“ segir Benedikt.
Mikið tjón varð vegna þess að inn-
anstokksmunir fóru af stað. „Við bú-
um í landi þar sem jarðskjálftar
geta orðið og þurfum að ganga
þannig frá málum á heimilum okkar
að tjón verði sem minnst,“ segir
Benedikt.
Minningin lifir
„Ég held að við séum flest búin að
jafna okkur ágætlega. En minningin
lifir í huga fólks,“ segir Ragnheiður
Hergeirsdóttir, bæjarstjóri sveitar-
félagsins Árborgar.
Fólk hefur átt kost á áfallahjálp
frá fyrsta degi og enn nýtir nokkur
hópur einstaklinga þessa þjónustu
hjá heilsugæslunni. Þar koma eldri
áföll einnig til og svo kreppan sem
ekki bætti úr.
Jafnframt er unnið að mikilli
rannsókn á áhrifum jarðskjálftans á
einstaklinga. Berglind Guðmunds-
dóttir, sálfræðingur á Landspítala -
háskólasjúkrahúsi, segir að 78%
þeirra sem taka þátt í rannsókninni
hafi upplifað jarðskjálftana sem
áfall, fundið fyrir verulegum ótta
eða bjargarleysi. Þetta líði fljótt hjá,
sérstaklega þegar enginn deyr eða
slasast alvarlega. Tveim til þrem
mánuðum eftir skjálftann hafi meg-
inhlutinn öðlast öryggi á ný. Þó upp-
lifðu 7% þátttakenda enn einkenni
áfallastreituröskunar. Telur Berg-
lind líklegt að það hlutfall hafi
minnkað um helming frá þeim tíma.
Unnið úr afleiðingum
Suðurlandsskjálftanna
Ár er liðið frá hamförunum, sem ollu miklu tjóni í Hveragerði, Ölfusi og Árborg
Húsin í Hveragerði höfnuðu 15-20 sentimetrum norðvestan við fyrri stað í
jarðskjálftunum í lok maí 2008. Upplýsingar sem náðust á ICEARRAY,
mælaneti sem Jarðskjálftamiðstöð HÍ hafði komið upp í Hveragerði, sýna að
bærinn færðist fram og til baka í þær 4-5 sekúndur sem skjálftinn varði.
Unnið er að rannsóknum á eðli
jarðskjálftanna á Suðurlandi 29.
maí 2008 og áhrifum þeirra á
mannvirki og íbúa svæðisins.
Í HNOTSKURN
»78% íbúanna urðu fyriráfalli við jarðskjálftann,
upplifðu verulegt óöryggi eða
bjargarleysi.
»Flestir náðu sér fljótt enþó voru 7% enn með ein-
kenni áfallastreituröskunar 2
til 3 mánuðum eftir skjálfta.
»Skemmdir á húsum eruenn að koma í ljós. Húseig-
endur hafa frest til loka árs
2012 til að tilkynna.

    
   !"# $ #  $  %

 
 




  

 
 

& #  
 "#
'$ #  !( "
)  *!  +"
 !# "# '  !,"





  

  

  
 

 !"
#$%&"'%
& RISIÐ er nýtt og glæsilegt hús í Hveramörk 10
í Hveragerði. Húsið sem þar var fyrir eyði-
lagðist í jarðskjálftunum fyrir ári og var rifið.
Dagný S. Sigurmundardóttir, eigandi hússins,
segist hafa fundið fyrir óöryggi á meðan beðið
var eftir mati á tjóninu og tjónabótum.
„Ég var að setja vörur úr innkaupapokanum
í ísskápinn. Þá var eins og mér væri skellt á
gólfið,“ segir Dagný þegar hún rifjar upp jarð-
skjálftann í fyrra. Hún fékk yfir sig mjólk, súr-
mjólk og pottrétt úr ísskápnum, blóm og mold
úr hillum í eldhúsinu og allt í kring komu nið-
ur uppskriftabækur og lausir hlutir. Dagný
segist ekki hafa áttað sig strax á því hvað var
að gerast. Síminn hringdi þar sem hún sat enn
á gólfinu og hún beðin að mæta strax í vinnuna
í eldhúsinu á dvalarheimilinu Ási þar sem allt
umturnaðist í skjálftanum. Þá var hringt í son
hennar og hann beðinn að fara til vinar síns að
bjarga honum undan stórri hillusamstæðu.
Ekki sáust miklar skemmdir á húsinu í
fyrstu enda erfitt að skoða þær á meðan allt
var í óreiðu. Húsið var steinsteypt í hólf og
gólf. Fljótlega fóru að sjást sprungur í loftplöt-
unni og voru settar tréstoðir undir loftið í stof-
unni til að hægt væri að búa í húsinu. „Þegar
sprungur fóru að koma í ljós í eldhúsloftinu
líka var ekkert annað að gera en henda dótinu
í kassa og koma sér út,“ segir Dagný. Hún hef-
ur verið í „flóttamannabúðum“ undanfarna sjö
mánuði.
Eftir óþægilega langan tíma, að mati Dag-
nýjar, kom lokadómurinn. Húsið var metið
ónýtt þar sem talið var dýrara að gera við það
en byggja nýtt. Það var sl. haust. Hún ákvað að
byggja nýtt. Gamla húsið var sagað af sökkl-
unum og brotið niður og nýtt byggt á grunn-
inum. Hún ákvað síðan að láta byggja ris ofan
á til að hafa þar vinnuaðstöðu en Dagný vinn-
ur við sauma í aukavinnu.
Þótt frágangi hússins sé ekki lokið hyggst
Dagný flytja inn næstu daga til að þurfa ekki
að greiða húsaleigu á öðrum stað.
Ofan á þessa erfiðleika bættist bankahrunið
í haust þannig að lánin hækkuðu og tekjur
hennar minnkuðu. „Ég hef fengið minn
skammt af erfiðleikunum en er að vinna mig
út úr þessu,“ segir Dagný.
Óöryggið var verst
 Nýtt hús risið í Hveramörk 10 í stað þess
gamla sem eyðilagðist í jarðskjálftunum fyrir ári
Morgunbalðaið/RAX
Ólokið Ýmsu er ólokið við nýtt hús
Dagnýjar S. Sigurmundardóttur.
RÓSIR verða ekki framleiddar í garð-
yrkjustöðinni Fagrahvammi í Hveragerði á
næstunni. Gróðurhúsin skemmdust mikið í
jarðskjálftunum í fyrra og þessa dagana er
verið að rífa húsin sem Fagrahvammsrós-
irnar voru ræktaðar í. Þar með er farinn
drjúgur hluti rúmlega áttatíu ára uppbygg-
ingarstarfs fjölskyldunnar.
Sigurður Sigurðsson búnaðarmálastjóri
hóf uppbyggingu garðyrkjustöðvar í Fagra-
hvammi seint á þriðja áratug síðustu aldar.
Var hann meðal frumbyggja Hveragerðis.
Við tók Ingimar sonur hans og Sigurður
sonur Ingimars. Nú vinna við garðyrkjuna
Helga og Ragna, dætur Sigurðar, fjórði ætt-
liðurinn í Fagrahvammi. Þar hafa aðallega
verið ræktuð blóm og rósirnar eru lands-
þekktar.
Miklar skemmdir urðu á gróðurhúsunum í
skjálftunum enda liggur nýja jarðskjálfta-
sprungan úr Reykjafjalli rétt við endann á
húsunum. Gróðurlamparnir féllu niður og
Helga Sigurðardóttir heyrði glerið brotna
úr hliðum húsanna þegar hún hljóp út úr
íbúðarhúsi sínu eftir skjálftann.
Helga segir dýrt að gera við húsin og sér-
staklega að setja upp gróðurlýsingu að nýju.
„Það voru tímamót hér og ákveðið að
byggja ekki elsta hlutann upp að sinni,“ seg-
ir Helga. Til stóð að skipuleggja landið fyrir
byggingar en engir kaupendur eru að lóðum
nú um stundir. Sigurður reiknar ekki með
að úr því rætist næstu þrjú til fjögur árin.
Að sögn Sigurðar er verið að rífa um
2.700 fermetra gróðurhús. Eftir að búið
verður að hreinsa mannvirkin í burtu verður
sáð í hluta landsins en hluti tekinn undir
matjurtagarða fyrir fjölskylduna.
Sigurður er kominn á eftirlaunaaldur en
Helga og Ragna ætla að byggja stöðina upp
aftur hægt og rólega og sjá hvernig það
gengur. Enn eru nokkur gróðurhús þar sem
ræktuð eru sumarblóm og fleira.
Engar rósir ræktaðar
 Unnið að niðurrifi gróðurhúsa sem skemmdust
í Fagrahvammi  Óvíst um uppbyggingu
Ævistarfið Helga og Sigurður Ingi-
marsson sjá eftir rósahúsunum.
15.45
tímasetning jarðskjálfta
í Ölfusi 29. maí 2008
6,3
á Richter – stærð tveggja
jarðskjálfta í Ölfusi 2008
6,6
á Richter – stærð tveggja
Suðurlandsskjálfta 2000
7-7,5
á Richter – áætluð stærð
Suðurlandsskjálfta 1896
7,0
á Richter – áætluð stærð
Suðurlandsskjálfta 1784
3.516
tilkynningar um tjón á
húseignum vegna Suður-
landsskjálfta 2008
2.350
innbústjón hafa
verið gerð upp
7,5
milljarðar – áætlaðar
heildarbætur Við-
lagatryggingar vegna
Suðurlandsskjálfta 2008