Nýtt kvennablað - 01.02.1954, Blaðsíða 4

tTVARPSERIIVDl U M
BÓLU-HJÁLMAR
Ævisagan, sem hér verður rakin í stórum dráttum,
er engan veginn neinn skemmtilestur. Hún er saga ör-
birgðar, fátæktar, sultar og seyru, en jafnframt saga
manns, sem bauð örlögunum birginn og barðist hraust-
lega til hinztu stundar.
Hún er ævisaga þjóðlegasta og sérkennilegasta
skáldsins okkar, Bólu-Hjálmars, en hún er um leið
saga lands og þjóðar, hefur menningarsögulegt gildi
og varpar ljósi á skáldskap hans.
Að kvöldlagi seint í septembermánuði árið 1796 bar
svo við, að umkomulaus farandkona kom að bænum
Hallandi á Svalbarðsströnd og beiddist gistingar. Um
nóttina ól hún sveinbarn og átti einskis annars úr-
kosti en koma barninu á sveitina og halda sjálf áfram
á húsgangsbrautinni. Þá er sveinninn var næturgam-
all, var vinnukona á bænum, er Margrét hét. send með
hann í poka á bakinu til hreppstjórans. Á leiðinni bar
bana að garði á Dálksstöðum hjá ekkju nokkurri, er
Sigríður hét og var Jónsdóttir. Hún var væn kona og
hlúði að ferðalöngunum eftir beztu getu. Sendi hún
Margréti heim, en kvað eigi mundu á liggja að senda
sveininn til hreppstjórans, fyrr en veður batnaði. Mun
Sigríði hafa hryllt við þeim örlögum, er biðu eveitar-
ómagans, og vorkennt honum, því að hún hélt drengn-
um hjá sér, valdi honum nafn og tók hann í fóstur.
Sigríði mat Bólu-Hiálmar mest allra vandalausra o'g
lét tvær dætra sinna bera nafn hennar.
Jóhann, sonur Sitrríðar, konndi Hiálmari lítils hátt-
ar að lesa og skrifa, og mun það eina kennslan, er
hann naut um ævina.
Snemma í uppvextinum bar á því, að sveinninn
væri bráðsdör og námfús og kvnni vel að koma fvrir
sig orði. Þá er bann var 6 ára gamall. kom Sigríður
honum fyrir stuttan tíma á Dagverðarevri hiá Oddi
Gunnarssyni, vini sínum. Gerði Hjálmar þá fyrstu
vísuna, sem kunnugt er um, og ber hún ótvírætt vitni
þess, að hann hefur þegar á bamsaldri kunnað að
fara með dýrt rím. I sögubroti, er hann reit um Odd
bónda. kemur einnig fram vald hans á óbundnu máli
og erott orðaval.
Þar segir: Vorið eftir kallaði fóstra mig heim aftur
Guðrún P. Helgadóttir.
í móðurskaut sitt, og skilaði Oddur mér með tárum.
Hann fór um vorið með mig einn á byttu austur yfir
fjörðinn og reri tveim árum í suðaustankylju á móti
sér. Ég var allhræddur og lúrði niður í bobba, og lá
mér hálmvisk, er hjartað skyldi. Mér fannsl eitt sii.ts á
miðjum firðinum, að kjölur byttunnar steytti snöggv-
ast á einhverju hörðu og sem ferjan snerist lítið eitt í
rennslinu. Ég leit til Odds tárfullum augum og mælti:
Eitthvað heggur kaldan kjöl,
kippir leið af stafni.
Oddur kvað við og mælti:
Okkar beggja ferjufjöl
flýtur í drottins nafni.
Hjálmar var lítið eitt eldri, er hann gerði vísu um
Hallands-Möngu, sem fyrr var getið, og minnist þar
einstæðingsskapar 6Íns og umkomuleysis:
Lét mig hanga Hallands-Manga
herðadrangann viður sinn.
Fold réð banga flegðan langa
fram á stranga húsganginn.
Skömmu eftir að Hjálmar kom frá Dagverðareyri,
flutlist hann til föður síns, sem þá hafði kvænzt dóttur
Sigríðar. Á heimili þeirra fór að bera á óstýrilæti og
þráa hjá drengnum, og varð honum það mesta ólán
að þurfa að yfirgefa fóstru sína, sem hann unni hug-
ástum. Þá er tímar liðu, tóku nágrannar hans að kvarta
undan níðvísum hans og háði, og þar kom, að Hjálmar
var kallaður fyrir rétt fyrir vísur sínar og enn frem-
ur rúnir og galdrastafi. Hjálmar var dæmdur til op-
inberrar aflausnar og fimm daga varðhalds við vatn
og brauð, og eftir það fluttist hann búferlum úr Eyja-
firði.
Fer hann þá að Silfrastöðum í Skagafirði, en skammt
þaðan, á Uppsölum, bjó móðursystir Hjálmars, er Guð-
NÝTT KVENNABLAÐ
2