Nýtt kvennablað - 01.02.1954, Blaðsíða 5

björg hét. Maður hennar hét Ólafur. Guðný, dóttir
þeirra, var þá ung og ógefin í foreldrahúsum. Hún var
fríð sýnum, lítil vexti, létt í hreyfingum og vel skáld-
mælt. Með þeim frændsystkinum tókust góðar ástir.
Lýsir Hjálmar fyrstu kynnum þeirra í þessu hug-
ljúfa kvæði mörgum árum síðar:
Fögur var hlíðin,
’þá íyrst ég leit
lilju línklæða,
sem lamha gætti.
Heilindis kveðjur
og hræringar blóðs
inntóku heggja
einföld hjörtu.
Unni ég ungri
arnhringa nift, ,
mey fagurvaxinni,
mér náskyldri.
Kom þar kærleikur
og knýtti saman
mundir og hjörtu.
Ég man það enn.
Yfir þessum vísum er einkennilega lilýtt og bjart.
Ef við berum þær saman við beisk ádeilukvæði
hans og hvassyrlar níðvísur, skiljum við betur and-
stæðurnar í lífi skáldsins, þó að yfir þeim hvíli einnig
sama heiðríkjan í hugsun. Þrátt fyrir mótbárur vanda-
manna, fátækt og erfiðleika giftust þau Guðný og
Hjálmar 1822 og fluttust að Bakka í öxnadal. Eigi
voru þau þó langdvölum þar, því að tveim vetrum síð-
ar fluttust þau að Nýjabæ í Austurdal, sem lengi hafði
verið að mestu leyti í eyði, og dvöldust þar fimm ár.
1 Blönduhlíð byggði Hjálmar upp annað eyðibýli,
Bólstaðagerði, og bjó þar 15 ár. Þótti honum nafnið
óþarflega langt og kallaði býli sitt Bólu, og við þann
bæ er hann jafnan kenndur. Erfitt er að tímasetja mörg
kvæði Bólu-Hjálmars, en talið er, að margar rímur
skáldsins séu ortar á þessu tímabili, en þær eru geysi-
miklar vöxtum. Sagan af því, hvernig 18. ríman af
Göngu-Hrólfsrímum varð til, sýnir okkur erfiðleik-
ana, sem skáldið átti við að stríða. Hann kom seint
heim úr veizlu og var kenndur. Orti hann þá rímuna í
einni lotu, en skorti pappír og krítaði því vísurnar inn-
an á baðstofuþilið og hótaði börnunum að drepa þau,
ef þau máðu burt nokkurn staf.
Þessi ár munu þó vera beztu árin í lífi Bólu-Hjálm-
ars, ]iví að brátt þyrmdi enn meir að. Síðla hausts
1838 þótti yfirvöldum grunsamleg fjárhvörf í sveit-
inni, og var hafin þjófaleit á sex bæjum og byrjað á
Bólu. 1 Skagfirðinga-sögu segir frá atburðinum á þessa
leið:
„Hjálmar var heima, þá þeir komu, og var hæglát-
NÝTT KVENNABLAÐ
ur, sem vandi hans var til. Mælti hann það eitt: „Mik-
ið er nú komið af manninum,“ lagðist síðan niður í
rúm sitt og lá þar með kyrrð.“
Leitarmenn voru þar fram eftir nóttu, og heima-
menn gengu snemma til hvílu, en skemman brann um
nóttina. Kenndu hvorir öðrum um brunann, Hjálmar
og leitarmenn, og skal enginn dómur lagður á það hér,
hvorir höfðu rétt fyrir sér.
Sagt er, að Iljálmar hafi í raunum sínum leitað til
Bjarna amtmanns á Möðruvöllum, sem tók honum
kuldalega. Bjarni vildi reyna, hvað hæft væri í því
orði, er fór af skáldskap Bólu-Hjálmars, og kastaði
fram þessu vísubroti, er í fljótu bragði virðist ógern-
ingur að botna:
„Vondir menn meS vélaþras
aS vinum drottins gera brigzl.“
Á stundinni svaraði sakborningurinn yfirvaldinu:
„Kristur stóS fyrir Kaífas,
klögumólin ganga á víxl.“
Erfitt er að dæma um, hvort þessi gamla saga, sem
hefur á sér blæ þjóðsögunnar, er sönn, en samúðin,
sem speglast í henni með Hjálmari, er ósvikin.
Eftir heils árs þras og málaferli lauk málinu með
sýknu Hjálmars. Geta má nærri, hve tilfinnanlegt tjón
það hefur verið fátækum hjónunum að missa vetrar-
forða sinn og barna sinna, en sárari var þó fordæm-
ingin og niðurlægingin, sem hlauzt af þjófaleitinni.
Að morgni þess dags, er Hjálmar fór til réttarhald-
anna, orti hann morgunsöng, og þar segir:
„Legg þú mér ráSin, ljúfi guð,
launsátrum öllum við,
efl mina dáð mót ófögnuð,
orð og hugrekki styð,
óvina máðu meinfjötruð
málhrögð, sem rjúfa grið.
Heyri þín náðin háhlessuð,
hvers óg í leynum bið.
Stattu hjá mér á stríðsflöt þeim,
stýr minum varnarskjöld,
hjálp þin svo veri að hliðum tveim,
hrynji mótstaðan köld,
önd mína, fjör og æru gcym,
örugg gef verks áhöld.
Síðan mig ber á höndum heim
heilan aftur í kvöld.“
Ljóst er á þessum tveimur erindum, að Iljálmar hef-
ur verið bjargfastur trúmaður. Þar sem annars staðar
var hann heils hugar. Hann beygir ekki kné sín í auð-
mýkt fyrir drottni sínum, heldur skoðar hann sem
bróður og vin, sem hann biður að standa við hlið sér
og leggja sér ráðin.
3