Morgunblaðið - 05.10.2009, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. OKTÓBER 2009
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Fjárlaga-frumvarpiðsætir alltaf
tíðindum. Enda er
frumvarpið það
þingmál, sem segir
mest um hvernig
mál kunni að þróast
á því ári sem í hönd fer. En það
segir einnig aðra sögu. Þegar
fjárlagafrumvarp er lesið vand-
lega eiga menn að geta séð
raunverulega stefnu þeirrar
stjórnar, sem er við völd á
hverjum tíma. Stjórnarsátt-
málar eru óskalistar, þeir eru
friðþægingarplögg fyrir fylgj-
endur, sem trúðu í einlægni
kosningaloforðunum, og þeir
eru einnig málamiðlunaryfirlýs-
ingar um þau tvö til þrjú mál
sem stjórnarflokkana greindi
mest á um í nýliðinni kosninga-
baráttu. Málefnasamningar hafa
því dálitla þýðingu í upphafi
kjörtímabils, en eftir það er
sjaldan litið í þá. Um fjárlögin
gilda önnur lögmál og alvarlegri
eins og áður sagði.
En þýðing fjárlagafrumvarps
verður önnur, ef það er stór-
gallað í veigamiklum efnum, það
er óunnið þannig að þýðingar-
miklar útfærslur eru ekki til,
það er ósamþykkt af stjórnar-
flokkunum, þar sem meginefni
þess var leynt fyrir þeim eða þá
að frumvarpið ber með sér að
það sé fremur hugsað til áróð-
urs en til athafna. Mesta hættan
á síðasta tilvikinu reis forðum
tíð þegar fjárlagafrumvarp
kosningaárs var lagt fyrir þing.
Fjárlagafrumvörp áranna 1989-
1991 voru þekktustu áróðurs-
plöggin og ríkisreikningar þess-
ara ára eins ólíkir fjárlögum og
verða kunni. Eftir það hafa fjár-
lög verið tekin alvarlegar og
gagnsemi þeirra fyrir stýringu
fjármála ríkisins hefur aukist að
sama skapi. Þar til nú.
Fjárlagafrumvarpið, sem ný-
lega var kynnt, hefur alla þá
galla sem fjárlagafrumvarp á
ekki að hafa. Fag-
ráðherrar hafa ekki
verið hafðir með í
ráðum. Þingflokkar
hafa ekki verið upp-
lýstir. Útfærsla
þýðingarmestu at-
riða, svo sem
skattamála, er í skötulíki. For-
sendur þess eru í besta falli
óljósar en oftar en líðandi er
beinlínis rangar eða mjög vill-
andi. Hver er skýringin á þess-
um vinnubrögðum? Vitað er að
ráðherrann, sem á að stjórna
vinnunni, er störfum hlaðinn og
fjarri því að hafa allan sinn eig-
in flokk með sér. Hann hóf dag-
inn í ráðuneytinu með pólitísk-
um hreinsunum eins og víðar
voru stundaðar af minni-
hlutastjórninni í upphafi ársins.
Embættismannakerfi ráðu-
neytanna, sem er venjulega á
fleygiferð frá morgni til kvölds
að undirbúa fjárlög, er haft í til-
gangslausum einhliða spurn-
ingaleik við Evrópusambandið
og hefur því lítinn tíma til að
sinna frumskyldum sínum.
Ótrúlegt klúður og heima-
tilbúinn vandi við Icesave-
samningana bætir gráu ofan á
svart.
Forsætisráðherrann er búinn
að gefa frá sér meginhlutverk
síns embættis, að vera ráðherra
efnahagsmála. Seðlabankinn
gengur erinda ríkisstjórnar-
innar og hótar stjórnarandstöð-
unni í Icesave-málinu! Öflugasti
ráðherrann hefur verið flæmdur
úr ríkisstjórninni vegna þessa
sama máls og reynt er að grafa
undan trúverðugleika hans í
kveðjuskyni. Það er engin furða
þótt fjárlagafrumvarpið birtist
öllum þeim sem kynna sér það
sem óunnið ónýtt plagg. En það
er jafnframt mikið áhyggjuefni.
Fjárlagafrumvarp í druslur búið
og hent inn í sali Alþingis eykur
enn á þá stjórnmálalegu upp-
lausn, sem nú ríkir og þjóðin
þarf síst á að halda.
Fagráðherrar eru
ekki með í ráðum
og þingflokkar
ekki upplýstir }
Gallað fjárlagafrumvarp
Írar eru orðnirvanir því að
kjósa tvisvar um
mál sem lúta að
Evrópusambandinu.
Árið 2001 felldu
þeir Nice-samninginn en voru
látnir kjósa aftur ári síðar og þá
sagði meirihlutinn já. Í fyrra
felldu þeir Lissabon-samninginn
en voru látnir kjósa aftur. Í gær
sagði meirihluti þeirra sem
mættu á kjörstað já við þeim
samningi.
Fæst ríki Evrópusambandsins
leyfa íbúunum að kjósa um
veigamikil mál, jafnvel ekki þau
sem geta varðað stjórnskipun,
líkt og Lissabon-samningurinn.
Ef þau á annað borð leyfa kosn-
ingar og kjósendur segja nei, þá
er kosið aftur. Þeir sem segja já
fá aldrei að kjósa aftur. Þetta er
því miður það lýðræði sem íbúar
Evrópusambandsins búa við.
Líkurnar á að
Lissabon-samning-
urinn fari í gegn
hafa aukist með
samþykkt Íra, en
hann er þó ekki í
höfn. Pólverjar og Tékkar hafa
ekki samþykkt samninginn. For-
seti Póllands hefur gefið í skyn
að hann muni gera það en meiri
óvissa ríkir um forseta Tékk-
lands, sem nú bíður niðurstöðu
stjórnlagadómstóls landsins.
Ennfremur gæti skipt máli að
Íhaldsmenn í Bretlandi, sem nú
eru stærsti flokkur landsins
samkvæmt könnunum, hafa heit-
ið því að láta kjósa um samning-
inn komist þeir til valda áður en
hann verði fullgiltur. Það hlýtur
að vera umhugsunarvert að inn-
an Evrópusambandsins þurfi það
að vera pólitískt deilumál hvort
kjósa skuli um svo veigamiklar
breytingar.
Írar sögðu nei
og voru því látnir
kjósa aftur }
Enn kusu Írar aftur
S
ir George Steuart Mackenzie
skrifaði eftir Íslandsheimsókn
sína árið 1810 að „það væri
móðgun við heilbrigða skyn-
semi“ að eyða kröftunum í að
benda á fáránleikann við það að Ísland
yrði sjálfstætt ríki, þar sem það byggi
„ekki yfir neinum auðlindum“.
Þetta rifjaði Pétur Benediktsson sendi-
herra upp í grein í The Norseman árið
1943, sem bar yfirskriftina: „Sjálfstætt Ís-
land“. Þá hafði Ísland verið frjálst og full-
valda ríki í aldarfjórðung.
Það sem virðist sjálfsagt og augljóst á
hverjum tíma, eins og það sé klappað í
stein, oft molnar það undir tannhjóli sög-
unnar.
Kunn er sagan af því, þegar Zhou
Enlai, einn af leiðtogum Kína á tuttugustu öld, var
spurður um áhrif frönsku byltingarinnar árið 1789,
og svaraði: „Það er of snemmt að segja til um það.“
Nú er ár liðið frá hruninu.
Í október í fyrra fékk ég skilaboð frá vini mínum
bankamanninum: „Þetta er búið!“
Hann hafði raunar nokkrum sinnum sent mér
sömu skilaboð. Fyrstu skilaboðin um að þetta væri
búið fékk ég í nóvember 2007.
Og á föstudag bárust mér skilaboð með spurning-
unni: „Er þetta búið?“
Tannhjólið snýst og sagan endurtekur sig.
Það var merkilegt að horfa á Spaug-
stofuna á laugardagskvöld. Þá var lagt út
af hruninu og óttablandinni bið fjöl-
skyldna eftir blóðugum niðurskurði
stjórnvalda. Ár er liðið, en Spaug-
stofuþátturinn hefði vel getað verið frá
október í fyrra.
Jón Páll Eyjólfsson leikstjóri sagði í
viðtali sem ég tók við hann fyrir viku, að
hann hefði vonast til að leikritið Þú ert
hér, sem tekur á hruninu, yrði úrelt áður
en kæmi að frumsýningu – að leikararnir
myndu standa á sviðinu eins og kjánar.
En þegar leikritið var sett aftur á svið,
nú níu mánuðum síðar, kom fólk til hans
eftir sýninguna og sagði: „Þið verðið að
halda áfram að sýna það.“ Og hann hugs-
aði með sér: „Guð minn góður, það hefur
raunverulega ekkert gerst, orðræðan hefur ekkert
þokast áfram.“
Íslendingar standa ráðþrota frammi fyrir blóðugu
tannhjóli sögunnar. En andspænis því getum við
kannski sótt innblástur til Péturs Benediktssonar.
Þegar hann sat með sendiherra Kína í París barst
talið að sögu þjóðanna, að allt væri stærra, eldra og
merkilegra í Kína heldur en á Íslandi. Kínverjar
hefðu til dæmis haft löggjafarþing löngu á undan
Íslendingum. Þá sagði Pétur: „Við getum eitt sem
þið getið ekki.“
Svo hreyfði hann eyrun. pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Blóðugt tannhjól sögunnar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Samstarf vísinda og
veiða skiptir sköpum
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
S
amvinna Hafrann-
sóknastofnunar, útgerða,
sjómanna og ráðuneytis
er ekki ný af nálinni. Sér-
staklega hefur þetta ver-
ið áberandi í loðnu og síld síðustu
fimm árin. Einmitt þessir tveir
stofnar, þ.e. íslenska sumargots-
síldin og loðnan, hafa átt undir högg
að sækja og sérstök áhersla verður á
næstunni lögð á þessa stofna, auk
þess sem makríllinn bætist nú við.
Friðrik J. Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri LÍÚ, segir að þetta
samstarf hafi skipt sköpum fyrir
báða aðila, tekist hafi að ná mæl-
ingum og hefja veiðar fyrr en ella.
Verulegur kostnaður hafi fylgt
þessu fyrir sjómenn og útgerðir og
þó leyfi hafi á stundum verið gefin til
einhverra veiða samhliða leit þá sé
það aðeins upp í brot af kostnaði.
Makrílleit og gulldepluveiðar
Fjögur skip halda til makrílleitar
á mánudag í samvinnu Hafrann-
sóknastofnunar og Landssambands
íslenskra útvegsmanna. Leitað verð-
ur fyrir Suðausturlandi og er meg-
intilgangurinn að afla upplýsinga um
hversu lengi makríl er að finna í ís-
lenskri lögsögu og fylgjast með
gönguleiðum hans þegar hann dreg-
ur sig til baka á vetursetustöðvar í
Norðursjó og norðan og vestan
Bretlandseyja. Komi í ljós að makríll
er enn í lögsögunni verða þær upp-
lýsingar eflaust kynntar í viðræðum
við svokallaðar strandþjóðir um
makrílveiðar í Norður-Atlantshafi á
fundum síðar í haust.
Skipin sem taka þátt í leitinni eru
Ingunn sem fer frá Vopnafirði, Hof-
fellið frá Fáskrúðsfirði og Sighvatur
Bjarnason og Kap frá Vestmanna-
eyjum verða saman með eitt troll.
Hafrannsóknastofnunin skipuleggur
leitina og hefur ákveðið 30 tog-
stöðvar. Ef makríll finnst á svæðinu
er þörf á endurtekningu um sjö til
tíu dögum eftir fyrri yfirferð.
Búist er við að fyrstu skipin haldi í
vikunni til leitar og veiða á gull-
deplu, sem var mikil búbót fyrir
uppsjávarflotann á síðasta vetri. Þá
veiddist lítilræði af fiskinum í des-
ember, en eftir að veiðarfæri höfðu
verið þróuð byrjuðu veiðar fyrir al-
vöru í janúarmánuði.
Skipstjórnarmenn telja að mögu-
legt sé að byrja veiðar á gulldeplu í
októbermánuði, en megingangan
komi inn á miðin suðaustur af land-
inu er kemur fram í nóvember. Gull-
deplan gangi síðan í vesturátt, en
göngur séu breytilegar eftir árum.
Hafrannsóknastofnun mun fylgjast
með leit og veiðum skipanna sem
fyrst halda á gulldeplumið og hyggst
þá mæla stofninn eftir því sem upp-
lýsingar berast.
Það er á áætlun hjá Hafrann-
sóknastofnun að meta íslensku sum-
argotssíldina í nóvember með tilliti
til stofnstærðar og sýkingar í stofn-
inum. Hugsanlegt er að síldveiðiskip
fari fyrr til síldarleitar í samvinnu
við Hafrannsóknastofnun. Ekki hef-
ur verið gefinn út kvóti á íslensku
síldina.
Mikil óvissa með loðnuna
Loðnan var til skamms tíma mik-
ilvægust uppsjávartegunda, en síð-
ustu tvær vertíðir hefur lítill kvóti
verið gefinn út. Það á einnig við um
komandi vertíð. Mikil óvissa er um
veiðistofn loðnu og miðað við mæl-
ingar á ungloðnu í fyrra eru ekki
miklar væntingar til veiða í vetur.
Hafrannsóknastofnun fer í fjög-
urra vikna leiðangur um miðjan nóv-
ember þar sem ungloðna verður
meðal annars mæld. Nú er unnið að
því að loðnuskip, í samvinnu við
Hafró, fari til leitar í byrjun í janúar.
Óvissa einkennir stöðu uppsjáv-
arflotans. Finnst loðnan? Bragg-
ast síldin? Gefur gulldeplan aftur
færi á sér? Til að reyna að svara
spurningum sem þessum er
framundan aukin samvinna fiski-
fræðinga og útvegsins.
SVIPTINGAR hafa verið hjá útgerð-
um uppsjávarskipa undanfarin ár.
Makríll sem áður var flækingur á Ís-
landsmiðum er nú orðinn einn mesti
nytjafiskurinn og gulldeplan bjarg-
aði miklu í vetur. Veiðar á kolmunna
og norsk-íslenskri síld hafa gengið
vel í ár, en það sama verður ekki
sagt um loðnu og sýkta íslenska
sumargotssíld.
Útflutningsverðmæti uppsjáv-
arafurða nam í fyrra tæpum 35
milljörðum, en tæplega 22 millj-
örðum árið 2007. Af loðnu veiddust
um 307 þúsund tonn árið 2007, um
149 þúsund í fyrra og aðeins 15 þús-
und tonn síðasta vetur. Útflutnings-
verðmæti loðnuafurða hefur gjarn-
an verið í kringum tólf milljarða á
ári, en þegar best hefur látið hefur
loðnan gefið um 20 milljarða.
Í ár hafa veiðst rúmlega 116 þús-
und tonn af makríl og svipað af kol-
munna. Til loka ágústmánaðar var
búið að veiða 186.300 tonn af norsk-
íslenskri síld og voru júlí og ágúst
sérlega gjöfulir. Norsk íslenska síld-
in hefur í ár nánast öll verið veidd í
íslenskri lögsögu og meira verið
unnið til manneldis í landi en áður.
B6C
B@C
B9C
BBC










 
››MILLJARÐA-TUGIR