Morgunblaðið - 27.10.2009, Side 12

12 FréttirVIÐSKIPTI/ATVINNULÍF
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 2009
Eftir Örn Arnarson
ornarnar@mbl.is
ÍSLENSKU viðskiptabankarnir
þurfa bæði að hækka útlánsvexti
og lækka innlánsvexti. Þetta kemur
fram í skýrslu Seðlabanka Íslands
sem kynnt var í gær, en í henni
kemur jafnframt fram að nauðsyn-
legt er að frekari samþjöppun eigi
sér stað á bankamarkaði.
Bankarnir búa við umtalsvert
gjaldeyrismisvægi þar sem þeir
fjármagna lán í erlendri mynt á
lágum vöxtum með innlánum í ís-
lenskum krónum. Þetta leiðir til
minni vaxtamunar og dregur þar
með úr arðsemi bankanna. Til að
snúa þessari þróun við þurfa inn-
lánavextir að lækka og útlánavextir
að hækka. Í skýrslunni er bent á að
hægt sé að ná þessu fram með því
að skuldbreyta erlendum lánum yf-
ir í innlend óverðtryggð lán. Útlán
bankakerfisins til íslenskra fyrir-
tækja og eignarhaldsfélaga nema
um 4.600 milljörðum króna og eru
70% þeirra gengisbundin sam-
kvæmt fjármálastöðugleikaskýrslu
Seðlabankans. Á næstu tólf mán-
uðum eru 750 milljarðar af geng-
isbundnum lánum á gjalddaga.
Samkvæmt gjaldeyrisreglum er
ekki heimilt að veita ný erlend lán
og þar af leiðandi kann skuldbreyt-
ing þeirra að koma til álita verði
þau ekki framlengd.
Seðlabankinn gerir ráð fyrir að
útlán bankanna dragist saman í ár
og á næsta ári og er búist við því
að „ný erlend lán“, eins og það er
orðað í skýrslunni, og endurfjár-
mögnun eldri erendra lána miðist
við endurheimtur. Þetta þýðir að
stór hluti endurfjármögnunar ís-
lenskra fyrirtækja á næstu miss-
erum mun verða í íslenskum krón-
um.
Í skýrslunni kemur fram að ís-
lensku bankarnir þurfi ekki ein-
göngu að draga úr gengisbundnum
lánum heldur þurfa þeir einnig að
draga úr umsvifum. Samkvæmt
Seðlabankanum stefnir í að kostn-
aðarhlutfall þeirra verði um 50%
innan fárra missera og því þurfi að
koma til frekari samþjöppunar á
bankamarkaði auk hagræðingar í
formi fækkunar starfsmanna og
útibúa og annarrar hagræðingar.
Þörf á hækkun
útlánavaxta
Seðlabanki metur fjármálastöðugleika
Morgunblaðið/Ómar
Banki Seðlabankinn kynnti skýrslu
um fjármálastöðugleika í gær.
● TAP varð á rekstri Nýherja á þriðja
fjórðungi þessa árs og nam það 107
milljónum króna, en á sama tíma í
fyrra nam tap fyrirtækisins 258 millj-
ónum.
Hagnaður fyrir skatta og fjármagns-
liði (EBIDTA) var hins vegar jákvæður
um 107 milljónir króna á þriðja árs-
fjórðungi í ár.
Unnið hefur verið að því undanfarin
misseri að draga úr kostnaði hjá fyrir-
tækinu og hefur stöðugildum t.a.m.
verið fækkað um rúm hundrað. Þrátt
fyrir það hefur launakostnaður í krón-
um talið aukist milli ára, en það skýrist
af launagreiðslum til erlendra starfs-
manna, sem hafa hækkað um 46% í
íslenskum krónum. Í tilkynningu frá
fyrirtækinu er haft eftir Þórði Sverr-
issyni forstjóra að sala á búnaði og
þjónustu hafi aukist eftir því sem liðið
hafi á tímabilið, sem gefi vísbendingar
um betri horfur. bjarni@mbl.is
Umskipti Nýherja
ÞETTA HELST ...
● ÁVÖXTUNARKRAFA á íbúðabréfum
og ríkisskuldabréfum hækkaði lítillega í
viðskiptum gærdagsins, mest á stystu
íbúðabréfunum, þar sem hún hækkaði
um 0,08 prósentustig. Krafan lækkaði
reyndar á lengsta íbúðabréfaflokknum,
en aðeins um 0,02 prósentustig. Velta
á skuldabréfamarkaði nam 10,7 millj-
örðum króna í gær. bjarni@mbl.is
Rólegt í Kauphöllinni
HAMBORGARAR McDonald’s
munu ekki fást hér á landi frá og
með næstu mánaðamótum, en Lyst
ehf. mun þá hætta samstarfi við
McDonald’s skyndibitakeðjuna.
Lyst rekur þrjá veitingastaði hér
á landi samkvæmt sérleyfi frá
McDonald’s. Rekstri staðanna verð-
ur haldið áfram undir nafninu
Metro og matseðillinn svipaður því
sem verið hefur, að því er kemur
fram í tilkynningu.
Segir þar að ástæðan fyrir breyt-
ingunni sé erfitt efnahagsumhverfi
hér á landi. Þar ráði hrun gengis ís-
lensku krónunnar mestu. Lyst ehf.
hafi undanfarin ár keypt mest hrá-
efni í McDonald’s réttina, kjöt, ost,
grænmeti og önnur aðföng af er-
lendum birgjum samkvæmt kröfum
og stöðlum McDonald’s.
Gengishrunið, ásamt háum toll-
um á innfluttar búvörur, hafi tvö-
faldað hráefniskostnað fyrirtæk-
isins og gert afkomuna erfiða.
Aðilar hafi ekki trú á að efnahags-
aðstæður hér batni nægilega til að
rekstur veitingastaða undir merkj-
um McDonald’s verði arðbær til
lengri tíma. bjarni@mbl.is
McDonald’s fórnarlamb
kreppu og veiks gengis
Metro Svona mun Metro staðurinn við
Suðurlandsbraut líta út eftir breytingu.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Bjarna Ólafsson
bjarni@mbl.is
ÁKVÆÐI í Icesave-samkomulag-
inu við Breta og Hollendinga þýða að
hvað gengi krónunnar varðar eru Ís-
lendingar í ákveðinni sjálfheldu.
Veikist krónan mun höfuðstóll er-
lendu lánanna hækka og þar með
vaxtabyrðin. Styrkist krónan hins
vegar mun greiðslubyrðin aukast
vegna ákvæða um þak á greiðslum.
Í stað þess að uppsöfnuð greiðslu-
byrði Tryggingasjóðs innstæðueig-
enda, og þar með ríkisins, taki mið af
uppsöfnuðum hagvexti á samnings-
tímanum mun greiðslubyrði hvers
árs fyrir sig eftir 2015 taka mið af
þessum uppsafnaða hagvexti. Er
þetta umtalsverð breyting frá þeim
fyrirvara, sem Alþingi hafði áður
sett og getur aukið greiðslubyrðina
verulega.
Þegar hugsanleg greiðslubyrði
hvers árs er reiknuð er annars vegar
skoðuð landsframleiðsla árið 2008 og
hins vegar landsframleiðsla á
greiðslutíma hverju sinni. Mismun-
urinn, reiknaður í evrum eða pund-
um, ræður því hve háa fjárhæð Ís-
lendingar þurfa að greiða.
Uppreiknaður hagvöxtur
Í þjóðhagsspá fjármálaráðuneyt-
isins er gert ráð fyrir því að uppsafn-
aður hagvöxtur árin 2009-2015 verði
á bilinu 8-14 prósent.
Gefum okkur að bjartsýnni spáin
rætist og að uppsafnaður hagvöxtur
til ársins 2015 verði 14 prósent, en að
hagvöxtur verði hins vegar enginn
næstu fimm árin á eftir. Breytir það
engu um útreiknaða greiðslubyrði,
heldur mun hún ávallt taka mið af
þeim 14 prósenta mun sem er á
landsframleiðslu árið 2008 og þeirri
landsframleiðslu sem er á hverjum
greiðsludegi fyrir sig eftir árið 2015.
Fyrirvarinn, sem Alþingi hafði áð-
ur sett í lög, fól í sér að tekið var tillit
til hugsanlegra stöðnunartímabila.
Nú er staðan hins vegar sú að svo
lengi sem einhver uppsafnaður hag-
vöxtur er til staðar þá gætu Íslend-
ingar þurft að greiða af láninu.
Eins og áður segir er við útreikn-
inginn ekki miðað við krónur, heldur
evrur og pund og er grunngengið
128,4 krónur á evru og 160,6 krónur
á pund. Miðað við óbreytt gengi og
hagvaxtarspá fjármálaráðuneytis
reiknast því hagvöxtur frá árinu
2008 til ársins 2015 enn neikvæður
og ekki kemur til greiðslu. Styrkist
krónan hins vegar á samningstíman-
um eykst umreiknuð landsfram-
leiðsla Íslands og þar með greiðslu-
byrðin. Í tilviki breska lánsins þarf
krónan ekki að styrkjast mikið til að
það gerist, eða um 10 prósent.
Með öðrum orðum hækkar
greiðslubyrðin því meiri sem upp-
safnaður hagvöxtur er og því meiri
sem styrking krónunnar verður.
Eins og áður hefur verið bent á í
Morgunblaðinu hækkar greiðslu-
byrði af höfuðstól lánsins hins vegar
með lækkandi gengi krónunnar og
þar með greiðslubyrðin sömuleiðis.
Stafar það af því að krafa Trygg-
ingasjóðs innstæðueigenda í þrotabú
Landsbankans er í íslenskum krón-
um, en skuldir hans eru í erlendri
mynt.
Íslendingar í sjálfheldu gengis
 Við útreikning á „þaki“ á greiðslum til Hollendinga og Breta er miðað við uppsafnaðan hagvöxt á
lánstímanum, en ekki hagvöxt á hverju ári  Getur þetta þýtt ójafna dreifingu greiðslna milli ára
Styrkist krónan má segja að þak
á greiðslum vegna Icesave hækki
og greiðslubyrðin aukist þar af
leiðandi.
Eftir Þórð Gunnarsson
thg@mbl.is
SÍFELLT algengara er að smásöluverslanir bjóði fram
sína eigin vöruflokka til að keppa við gamalgróna
framleiðendur. Thomas Queck, einn helsti sérfræð-
ingur Norðurlanda á sviði neytendahegðunar og smá-
sölufræða, segir að framleiðendur eigi í verulegum
vanda, því smásalar færi sig sífellt upp á skaftið í því að
bjóða upp á eigin framleiðslulínur í samkeppni við upp-
runalegar vörur – og það á lægra verði. Queck segir að
á Íslandi sé samheitaframleiðsla matvöruverslana kom-
in nokkuð langt. Hann segir þó að matvöruverslanir er-
lendis séu komnar enn lengra í þessum málum, til að
mynda bjóði breska keðjan Tesco jafnan upp á fjölda
mismunandi gæðaflokka af eigin framleiðsluvörum.
Queck segir mikinn vöxt á þessu sviði, raunar svo
mikinn að smásöluverslanir veiti í dag hefðbundnum
framleiðendum mikla samkeppni. „Smásalar geta jafn-
an boðið upp á vöru sem er 20-25% ódýrari en vara hins
upprunalega framleiðanda. Í mörgum tilfellum er líka
ódýrara fyrir þá að framleiða sínar vörur,“ segir hann í
samtali við Morgunblaðið. „Hefðbundnir framleið-
endur eru að tapa bardaganum, enda ráða smásalarnir
alfarið ferðinni.
Stóra spurningin er sú hvort neytendur muni tapa á
þessari þróun til langs tíma,“ segir Queck. „Ekki er víst
að jafn öflug vöruþróun muni eiga sér stað ef smásalar
stýra í auknum mæli vöruframleiðslu, þar sem þeirra
framleiðsla líkir eftir öðrum.“
Smásöluverslanir selja
frekar vörur undir eigin nafni