Norðurland - 27.04.1979, Blaðsíða 6

IMORÐURLAND
Málgagn sósíalista í Noröurlandskjördæmi eystra
Ritnefnd: Erlingur Sigurfiarson, Páll Hlöfivesson,
Gufirún Afialsteinsdóttlr og Krlstfn Á. Ólafsdóttir.
Ritstjóri: Óskar Guömundsson (ábm.).
Dreifing og auglýsingar: Tryggvl Jakobsson.
Ritstjóm, afgreiösla, auglýslngar: Eifisvallagata 18, simi 21875.
Póstfang: Box 492, 602 Akureyrl.
Offsetprentun: Prentsmiöja Björns Jónssonar.
Gefíö út af kjördæmisráöi Alþýðubandalagsins.
1. maí
sásem hörfar
finnur sig að lokum uppvið vegg
og ekkert eftir nema sókn
spurning dagsins er
hvernig við eigum að beita vopnum okkar
að þau verði lagvopn
en ekki múrskeiðar ríkjandi kerfis
til að spjót okkar beinist gegn því
þurfum við að kollvelta okkur sjálfum
og vinza burt dauðar hugmyndir
Splunkunýr dagur, Pétur Gunnarsson
Það er orðið langt síðan alþýða heimsins gerði 1. maí
að alþjóðlegum baráttudegi sínum. Ekki þar fyrir, að
framsæknum verkalýð eru allir dagar baráttudagar.
En á þessum degi setur verkafólkið upp kröfur sínar
og óskir í bráð og lengd. Og söngur hins vinnandi
manns hljómar um heimsbyggðina á ótal þjóðtung-
um: „Fúnar stoðir burt vér brjótum. . . .“
Frá því saga verkalýðshreyfingar hefst, til okkar
daga hefur mörg krafan orðið að veruleika. Sumar
óskir hafa ræst eftir langa baráttu. Það er stétta-
barátta verkalýðsins sem hefur bætt líf almennings í
efnalegum skilningi á margvíslegan hátt. Aðrar
kröfur verkalýðshreyfingarinnar hafa verið stungnar
svo og stýfðar yfir samningaborðum, að þær þekkj-
ast ekki eftir þófið. Þá er sú kröfugerðin, sem heyrir
sögunni til: þær kröfur sem einu sinni voru letraðar
skýrum stöfum en sjást nú ekki meir. Þannig er nú
orðið um sjálft jafnréttisþjóðfélagið, Sósíalismann.
Einu sinni var aðal verkalýðshreyfingar að eiga
sósíaliskt samfélag að markmiði. Við höfum mátt sjá
á eftir því og fleiru í afskiptaleysishít félaganna.
Þjóðfrelsismálin, sem verkalýðshreyfingin lét löng-
um til sín taka, heyrast ekki lengur nefnd nema á
tyllidögum ellegar sem skrúðmælgi úr forustumönn-
um á kosningafundum.
í þessum sorgarlitum er pólitík verkalýðshreyf-
ingarinnar út á við í dag. Ekki tekur betra við, þegar
skyggnst er á innra borð. Verkalýðsfélögin eru orðin
eins konar afgreiðslustofnanir, skrifstofubákn svo
langt frá félögum sínum og óaðlaðandi að á aðlafundi
mæta ekki nema brot félaga svo sem dæmin sanna.
En það er fleira en skrifræðið sem fælir fólk frá
virkni í verkalýðshreyfingunni.
Sá djöfull, sem hefur hrakið og kvalið vinnandi
fólk frá því fyrsta krónan var slegin undir íslenska
burgeisa er vinnuþrælkunin. Enda þótt verkalýðs-
hreyfingin hafi frá árdögum sínum barist fyrir stytt-
ingu vinnuvikunnar, hefur sáralítið tekist að létta
þrælkunina á borði. Það er til lítils að eiga samninga
upp á Qörutíu stunda vinnuviku, - en þurfa sjötíu til
framfærslu. Einn erki óvina vinnandi fólks, verka-
lýðshreyfingar og baráttunnar fyrir afnámi mann-
fjandsamlegs auðvaldssamfélags, - er vinnuþrælk-
unin.
Of langur vinnutími með bónus og refsibónus sem
tilbrigði er orðin daglegt brauð þorra vinnandi fólks.
Og neysluvenjur okkar eru þéss eðlis, að menningin
er þannig að manneskjan er ekki nema þiggjanda-
hvilft og fórnardýr færibandaframleiðslu. Svo Iítið
hefur okkur sést fyrir í fórnarlund og uppgjafargeði
við skrum kapitalismans, að við eigum ekki lengur
menningu kennda við sósíalisma. Verkalýðshreyf-
ingunni og flokki hennar hefur ekki tekist að halda
svo barninginn, að sjái leiðarljós óskalandsins,
sósíalismans. Okkur hefur ekki tekist að halda uppi
því menningarlega og pólitíska andófi sem dugir til
landvinninga fyrir hugsjónir sósíalista. Auk þess er
hinn vinnandi maður jafn óra fjarri því að verða herra
vinnu sinnar og jafnan áður.
Ástandið í verkalýðshreyfingunni og flokki hennar
kallar á þátttöku og virkni vinnandi fólks. Ein megin
forsenda þess að vel lukkist í framtíðinni er að vinnu-
þrælkuninni verði raunverulega afiétt. Þá gæti komið
að því að fjöldinn tæki þátt í alvöru,l. maí og alla
aðra baráttudaga, „að byggja réttlátt þjóðfélag“
óg-
6 - NORÐURLAND
Steingrímur Eggertsson
Gamlar minningar
úr stéttabaráttunni á Akureyri
Það er dálítið einkennilegt, að
alltaf öðru hvoru er fólk að spyrja
mig, hvort ég ætli ekki að halda
áfram og skrifa fleiri greinar i
svipuðum dúr og ég skrifaði í
fyrra, en þær greinar birtust allar
í Norðurlandinu. Svör mín eru
oftast þau, að mér finnst ég hafa
svo mikið að skrifa um og frá svo
mörgu að segja, að ég geti aldrei
byrjað á neinu. Nú síðast sagði
Þórir Áskelsson, vinur minn, við
mig: Farðu nú að byrja svo
eitthvað verði komið á blað áður
en þér verður tosað suður og upp
á höfðann -.
Það væri meira en lítið skrítið,
ef ég, einn af aldamótamönn-
unum, hefði ekki frá einhverju
að segja, svo miklar hafa
breytingar verið hér á landi
síðastliðna hálfa öld, og við
höfum orðið að vera þátt-
takendur, hvort sem okkur
hefur líkað betur eða verr.
Megnið af þeim fróðleik fer í
grafirnar með aldamótafólkinu
og verður aldrei til frásagnar.
Það er ekkert frekar ómennt-
aða fólkið, eins og ég og mínir
likar, sem vilja að ég rifji
eithvað upp og festi á blað.
Steingrímur Eggertsson.
Miklu fremur hefur það verið
vel menntað fólk, sem talað
hefur að því, að ég segði eitthvað
frá samferðafólki mínu á árum
áður. Margir vilja heyra,
hvernig mál gengu fyrir sig fyrir
þess minni. En ef maður fer að
segja frá mönnum og málefn-
um, þá á maður nærri víst, að
afkomendurnir verða óánægðir
og rísa upp og trúa ekki því, sem
maður segir frá, þó það sé alger
sannleikur. Það er svo oft
ótrúlegt, hvað var sagt og hvað
var gert. Gott dæmi um þetta er
þegar sex „rosknir og góðir
Eyfirðingar“, sem allir voru
aldir upp á „betri bæjunum“ í
firðinum, ruku til og gáfu út
yfirlýsingu í Degi um það, sem
Tryggvi Emilsson sagði í bók-
inni sinni, Fátækt fólk, um
bernsku sína í firðinum, væri
„ósannindi og rugl“. En nú er
Tryggvi búinn að fá svo góða
viðurkenningu fyrir bókina, að
ekki verður á mikið betra kosið.
Einn af afkomendum þessara
sex Eyfirðinga, Guðmundur
Hjaltason, Grenivöllum 14,
sagði við mig um það, sem ég hef
skrifað: „Þetta er allt ósköp
ómerkilegt, sem þú hefur skrif-
að, og þú getur ekkert af þessu
sannað". Svo er nú það. Það er
erfitt að fá vottorð frá samferða-
fólkinu frá þeim árum, þegar
flest af því er komið í kirkju-
garðinn á Akureyri eða aðra
kirkjugarða. Ein elskuleg og
indæl hjón hér á Akureyri urðu
mjög óánægð með, hvernig ég
sagði frá kolasölunni hér á
árunum, þegar hún var sem
mest. Þó sagði ég ekkert nema
það sem ég tók þátt í og vann að
ár eftir ár.
Vor í verum
Það eru rúm tuttugu ár síðan
bókin Vor í verum, eftir Jón
Rafnsson, kom út, og hefur mig
öll árin síðan langað mjög mikið
til að skrifa um hana og gera
athugasemdir við nokkur atriði
í henni.
Það er sérstaklega Novu-
deilan, sem ég er ekki sáttur við
hvernig er sagt frá á nokkrum
stöðum í bókinni. Ég tók þátt í
Novuslagnum frá upphafi og
flestum öðrum þessháttar átök-
um hér á þeim árum, og það
gekk það nærri mér og mörgum
fleirum, að það týnist ekki svo
glatt úr huganum. í bókinnierá
nokkrum stöðum sagt rangt frá
gangi mála, svo og sagt frá
mönnum, sem hvergi komu
nærri, og öðrum sleppt, sem
mikinn þátt tóku í átökunum.
En atburðarásin var hröð og
ekki hægt að fylgjast nákvæm-
lega með öllu, sem gerðist. Ég tel
missagnirnar að miklu leyti
sprottnar af misminni og kölk-
un vissrar manneskju, sem Jón
leitaði upplýsinga hjá, sér til
halds, þegar hann gerði alvöru
úr að fara að skrifa bókina, og
svo hafði sú manneskja líka
dálítið misgott álit á fólkinu,
viðurkenndi helst ekki suma,
sem kannski lögðu nokkuð
góðan hlut fram.
Nú vil ég taka fram, að Jón
Rafnsson og Þóroddur Guð-
mundsson komu hingað til að
vera okkur til halds og trausts í
átökunum.
Ólafur með manillureipið
Á blaðsíðu 163 í bókinni
stendur: „Að vörmu spori má
sjá, að yfir þvera bryggjuna all-
framarlega hefur myndast fylk-
ing og hefur hún fyrir sér
strengdan kaðal.“ Mér finnst
mætti fylgja með, hver var for-
ingi kaðalmanna. Það var Olaf-
ur Magnússon sundkennari,
síðast búandi í Laxagötu 4.
Hann sótti með leyfi Vilhjálms
Þór splunkunýja skipamanillu í
Kornvöruhús KEA til þessara
hluta. Ég var mjög vel kunnug-
ur í Kornvöruhúsinu. Þar var
afgreiðslumaður Þorsteinn Þor-
steinsson, foringi róttækra
verkamanna um mörg ár. Þegar
ég var drengur á þrettánda ári
lifði ég undir sama þaki sem
Þorsteinn í moldarhrúgu, sem
var nefnd bær, á Neðstalandi í
Öxnadal, og við vorum góðir
vinir meðan hann lifði. Ég fékk
oft vik að vinna við vörur í
Kornvöruhúsinu hjá Þorsteini.
Ólafur sótti, með hjálp ein-
hverra KEA-verkamanna, sem
ég man nú ekki hverjir voru,
mjög stóra rúllu áf strámanillu,
báru þeir hana niður á bryggju-
enda og röktu þar í sundur. Svo
smátíndust andstæðingar okkar
fram til Ólafs og röðuðu sér á
kaðalinn, og hugðust sópa rauð-
liðum upp af bryggjunni og
hreinsa hana þannig svo að upp-
skipun úr Novu gæti hafist.
Það var mikil fásinna af þeim.
Við komum strax á móti og vor-
um miklu fjölmennari, og svo
fylgdi fast á eftir okkur nokkur
hundruð manna, sem voru að
mestum hluta okkar fólk, en
kannski margir líka, sem komu
af forvitni einni og vildu af engu
missa. Þegarfylkingarnarmætt-
ust varð fyrst mikið hnoð. Ekki
sá ég neinn reiða hnefa eða berja
frá sér, en orðbragðið var það
róttækasta, sem íslensk tunga á
til.
Skorið á síðustu stundu
Þetta var blýþung skriða, sem
skall á kaðalmönnum, og þeir
hröktust undan henni eins og fis
út á bryggjuenda, og við hefðum
hrakið þá í sjóinn, hvort sem
okkur hefði líkað betur eða ver
vegna þrýstings aftan á okkur,
hefði kaðallinn ekki allt í einu
verið skorinn í sundur. Jón seg-
ir, að það hafi gert Adolf Krist-
jánsson skipstjóri, og það má
vel vera að sé rétt, en ég horfði á
Magnús Gíslason múrarameist-
ara taka úr pússi sínu einn gríð-
arlegan skeiðarhníf og skera í
sundur kaðalinn. Ég man svo
vel, hvað Magnús lenti í miklum
vandræðum með hnífrnn, hann
var stórhættulegt vopn, og að
koma honum aftur í hulstrið var
illmögulegt í þeirri þröng, sem
þarna var. Það var varla hægt að
róta sér í þvögunni. Það var
stórt lán, að Ólafur og félagar
tóku ekki vírmanillu til að
hreinsa bryggjuna með. Hún
var líka til í Kornvöruhúsi
KEA. Það hefði enginn skorið
hana sundur með skeiðarhníf,
og þá hefðu áreiðanlega margir
hrakist fram af bryggjunni og
fengið kalt bað-----.
Ljósmyndarinn fundinn
Það er svo skrítið, að einn af
þeim snauðustu í rauðliðahópn-
um átti þá myndavél, vafalítið
sú eina í þeirri sveit. Hann
klifraði upp á stýrishús á einu
skipinu í dokkinni og náði
nokkrum myndum af átökun-
um, myndum sem sýna mjög vel
ástandið á þeim augnablikum,
þegar hann smellti af. Hann var
heilsuveill, fyrrverandi berkla-
sjúklingur, og hefði ekki verið
fær um að fara í slaginn, þar sem
mátti búast við öllu mögulegu.
En mér finnst hans hlutur ekki
minnstur, því myndir eru alltaf
Stoingrímur Jóneson..
SyelumaBur Eyjafjaröarsýslu.
Bœjarfógeti AkureyrarkaupstaBar.
Kunngjörir: í tilofnn. af uppþoti því er varB 14. þ.m.
á TorfUnofsbryggju cg samkvæmt tilmælum bæjarstjómar Akureyrar, _
eruB þjer herra C/ .eí*?fYyyyy.. £vf‘TYYyyy/. . e. ftT~ff7YTy'.*-'*
hjermeB skipaBur aÐstoBarlögreglumaBur hjer í kaupstaBnum fyrst
um sinn og eftir því som þörf*krefur
Til staBfestti nafn mitt og ombættisstimpill.
5krifstofu EyjafjarBarsýslu og AkureyrarkaupstaBar,
17. marts Í933.-

r/kfp..
Skipunayby j ef -fyrirK .......................
til aB Vera aBstoBarlögreglumaBur í AkureyrarkaupstaB--