Morgunblaðið - 22.12.2009, Blaðsíða 32

32 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMBER 2009
✝ Friðjón Þórð-arson, fyrrver-
andi ráðherra og
sýslumaður, fæddist á
Breiðabólsstað á
Fellsströnd 5. febrúar
1923. Hann lést á
Landakoti 14. desem-
ber 2009, 86 ára að
aldri. Friðjón var son-
ur hjónanna Stein-
unnar Þorgilsdóttur
kennara, f. 1892, d.
1984, og Þórðar
Kristjánssonar hrepp-
stjóra, f. 1890, d.
1967. Systkini Friðjóns eru Ingi-
björg Halldóra, f. 1919, d. 1936,
Guðbjörg Helga, f. 1920, d. 2007,
Sigurbjörg Jóhanna, f. 1924, Sturla,
f. 1925, og Halldór, f. 1938. Friðjón
kvæntist 28. október 1950 Kristínu
Sigurðardóttur húsmóður, f. 30.
desember 1928, d. 19. maí 1989.
Foreldrar hennar voru Guðrún
Bárðardóttir, f. 1894, d. 1962, og
Sigurður Lýðsson, f. 1893, d. 1956.
Friðjón og Kristín eignuðust fimm
börn: 1) Sigurður Rúnar mjólk-
urbústjóri á Akureyri, f. 1950, maki
Guðborg Tryggvadóttir húsmóðir.
2) Þórður forstjóri Kauphall-
arinnar, f. 1952, maki I Þrúður Guð-
rún Haraldsdóttir, maki II Ragn-
heiður Dögg Agnarsdóttir,
framkvæmdastjóri Trygginga-
miðstöðvarinnar. 3) Helgi Þorgils
myndlistarmaður og kennari, f.
1953, maki Margrét Lísa Stein-
grímsdóttir forstöðukona. 4) Lýður
Árni fjárfestir og framkvæmda-
stjóri, f. 1956, maki I Ásta Péturs-
dóttir, maki II Renate Mikukste lög-
fræðingur. 5) Steinunn Kristín
flugfreyja og húsmóðir, f. 1960,
maki Árni Mathiesen dýralæknir og
kirkjumálaráðherra 1980 og gegndi
embættinu, ásamt því að vera sam-
starfsráðherra um norræn málefni,
til 1983. Friðjón gegndi fjölmörgum
trúnaðarstörfum í héraði og á
landsvísu. Hann var stjórn-
arformaður Sparisjóðs Dalasýslu,
sat í bankaráði Búnaðarbanka Ís-
lands í samfleytt þrjátíu og þrjú ár,
1960-1993, formaður 1969-1972. Þá
sat hann í stjórn Brunabótafélags
Íslands og síðar Vátryggingafélags
Íslands og í stjórn Sementsverk-
smiðju ríkisins. Einnig sat hann í
hreppsnefnd Stykkishólmshrepps
1966-1970. Heimabyggð Friðjóns og
kjördæmi hans voru ávallt hans
hjartans mál. Þar hóf hann feril
sinn og þar lauk honum. Naut hann
þar vinsælda sinna, bæði í héraði og
á landsvísu, en þjóðþekktur varð
hann með kvartettinum Leik-
bræðrum á sjötta áratug síðustu
aldar og í framhaldi af þátttöku
sinni í stjórnmálum. Eftir að hann
lét af opinberum störfum sneri
hann sér af miklum krafti að heima-
byggð sinni og skilaði miklu verki.
Til marks um það má nefna for-
mennsku í Breiðafjarðarnefnd og
Eiríksstaðanefnd og menningar-
starfsemi og ritstörf í tengslum við
þessi verkefni og fleiri sem miðuðu
að því að efla hag sýslunga sinna og
Vestlendinga allra. Þá gaf hann um
árabil út héraðsblöðin Snæfell og
Dalamót. Hann átti sæti í stjórn
Hollvinasamtaka Dalamanna og var
gerður heiðursborgari Dalabyggð-
ar árið 2006. Undir það síðasta
beindi hann kröftum sínum að safni
um Leif Eiríksson og um Sturlu
sagnaritara Þórðarson. Dró hann
hvergi af sér þótt aldurinn færðist
yfir.
Útför Friðjóns fer fram frá Hall-
grímskirkju í dag, þriðjudaginn 22.
desember 2009, og hefst athöfnin
kl. 13.
Meira: mbl.is/minningar
fyrrverandi ráðherra.
Seinni kona Frið-
jóns er Guðlaug Guð-
mundsdóttir hús-
móðir, f. 1936.
Foreldrar hennar
voru Ingunn Sigríður
Tómasdóttir, f. 1899,
d. 1983 og Guð-
mundur Halldór Þor-
láksson, f. 1887, d.
1958.
Friðjón lauk stúd-
entsprófi frá MR 1941
og lögfræðiprófi frá
HÍ 1947. Að loknu
lagaprófi varð hann fulltrúi borg-
ardómarans í Reykjavík og síðar
lögreglustjórans í Reykjavík á ár-
unum 1947-1955. Árið 1955 var
hann skipaður sýslumaður í Dala-
sýslu og gegndi hann því embætti til
1965 er hann flutti sig um set og
varð sýslumaður í Snæfells- og
Hnappadalssýslu um tíu ára skeið.
Hann var aftur skipaður sýslumað-
ur í heimabyggð sinni, Dalasýslu
1991 og gegndi því embætti til 1993.
Stjórnmálin settu einnig mikinn
svip á starfsferil Friðjóns. Hann var
fyrst kjörinn alþingismaður 1956
fyrir Dalasýslu og sat þá á þingi til
1959 en 1967 var hann kjörinn þing-
maður fyrir Vesturland. Sat hann á
þingi fyrir Vesturlandskjördæmi
samfleytt til 1991 og var fyrsti þing-
maður kjördæmisins frá 1983 til
1987. Alls sat hann á 30 þingum. Á
Alþingi átti hann lengi sæti í fjár-
veitinganefnd, gegndi varafor-
setastörfum í sameinuðu Alþingi ár-
in 1973-1979, var virkur í
alþjóðlegu samstarfi, m.a. í þing-
mannasamtökum NATO, Evr-
ópuráðinu, EFTA og Vestnorræna
ráðinu. Friðjón varð dóms- og
Friðjón afi var einstaklega fjölhæf-
ur og skemmtilegur maður. Það sem
einkenndi hann var vinnusemi, tón-
listar- og fótboltaáhugi og auðvitað
hinar daglegu sundferðir í Laugar-
dalslaugina. Afi átti marga góða fé-
laga og urðum við meðal annars vör
við það í Laugunum þar sem hann sat
í heita pottinum í hrókasamræðum
eftir vænan sundsprett eldsnemma
morguns. Afi var oftast mættur
fyrstur manna í Laugarnar, gerði úti-
æfingar á sundskýlunni og stakk sér í
spegilslétta laugina.
Við barnabörnin fórum fjölmargar
ferðir inn á skrifstofu til afa á Rauða-
læknum, honum ýmist til ómældrar
ánægju eða ekki. Minnumst við afa
þar sem hann sat stundum saman og
vann, hvort sem var að degi til eða
kvöldi. En afi var jafnvígur í leik og
starfi og hafði hann mikinn áhuga á
fótbolta og fór ýmist með okkur á
leiki á Skaganum eða á Framleiki á
Laugardalsvelli, okkur til mikillar
ánægju.
Auk þess að vera mikill afreksmað-
ur í vinnu var hann það einnig á sviði
tónlistar. Afi var einn af Leikbræðr-
um en það var kvartett stofnaður
1945. Ásamt því að syngja samdi
hann texta við ýmis þekkt lög og þar
má nefna, Nú ertu fjarri, en textann
samdi hann til ömmu, Kristínar Sig-
urðardóttur, áður en þau giftu sig.
Textinn er mjög rómantískur og ekki
er hægt að halda öðru fram en að afi
hafi verið mjög heillandi maður. Al-
mennt var afi ekki mikið fyrir að op-
inbera tilfinningar sínar en hann
gerði það í gegnum tónlist, sögur og
húmor.
Afi átti alltaf sterkar rætur á Vest-
urlandi, sérstaklega vestur í Dölum.
Hann keyrði okkur barnabörnin oft í
sveitina að Breiðabólsstað. Nöfn
flestra kletta, fossa, hæða og hóla eru
greypt í minni okkar enda um fátt
annað rætt en ágæti Dalanna í þess-
um ferðum. Með árunum fækkaði
ferðum á „Breiða“ en við tóku marg-
ar skemmtilegar veiðiferðir í Dalina.
Á hverju ári heimsótti afi okkur í
veiðihúsið og átti með okkur góðar
stundir, nú síðast sumarið sem leið.
Þegar við vorum krakkar þá voru
fá heimili eins góð heim að sækja og
Rauðalækurinn. Bestu dæmin um
það eru hvert stefnan var sett á reið-
hjólunum okkar úr Breiðholti ef for-
eldrum okkar þótti við ekki nógu
stillt. Amma reiddi fram heitt kakó
og kræsingar og afi sagði okkur sög-
ur á meðan beðið var eftir misánægð-
um foreldrum. Samningatækni afa
gerði það að verkum að öll fjölskyld-
an hélt glöð og sæl heim á leið og
prakkarastrikin gleymd í bili.
Það var ávallt gaman í fjölskyldu-
boðum þar sem annað hvort afi eða
amma sátu við píanóið og afi stýrði
söng. Eftir fráfall ömmu hélt afi fast í
þá hefð að fjölskyldan hittist á af-
mælisdegi hennar þann 30. desember
ár hvert. Það þótti okkur mjög vænt
um. Nú á síðari árum hefur stórfjöl-
skyldan komið sjaldnar saman, en
okkur er sérstaklega minnisstætt 80
ára afmæli afa þar sem hann söng
ásamt fjölskyldumeðlimum og lék við
hvern sinn fingur. Ljúfustu stundirn-
ar með afa og fjölskyldunni voru
fylltar af tónlist, stríðni, hlátri og
góðum sögum. Við munum öll sakna
hans, en nú erum við barnabörnin 19
talsins og langafabörnin eru orðin
sautján þegar hann kveður okkur.
Sigríður, Steinunn, Friðjón
og Haraldur Þórðarbörn.
Hér hvílast þeir, sem þreyttir göngu luku,
í þagnar brag.
Ég minnist tveggja handa, er hár mitt
struku
einn horfinn dag.
Ó, guðir, þér, sem okkur örlög vefið
svo undarleg.
Það misstu allir allt, sem þeim var gefið,
og einnig ég.
Og ég, sem drykklangt drúpi höfði yfir
dauðans ró,
hvort er ég heldur hann, sem eftir lifir,
eða hinn, sem dó?
(Steinn Steinarr.)
Okkur mun alltaf þykja ótrúlega
vænt um þig, elsku afi.
Þínar dótturdætur,
Kristín Unnur, Halla Sigrún
og Arna Steinunn.
Með fáeinum orðum langar mig að
minnast mágs míns, Friðjóns Þórð-
arsonar, fyrrverandi sýslumanns og
ráðherra. Um feril hans sem stjórn-
málamanns og embættismanns
munu áreiðanlega aðrir fjalla. Ég vil
hér minnast hans sem góðs vinar og
héraðshöfðingja hér í Dölum. Mikil
fjölskyldu og átthagatryggð einkenn-
ir fjölskylduna frá Breiðabólsstað á
Fellströnd og átti það ekki síst við
um Friðjón. Hann fylgdist grannt
með öllum ættingjum sínum gengi
þeirra og högum.
Breiðabólstaðarsystkinin bjuggu
að sterkum menningararfi fjölskyld-
unnar, þar sen hagmælska, söngur,
tónlist og íslensk menning var í há-
vegum höfð gegnum aldir. Friðjón
bjó yfir öllum þessum hæfileikum í
ríkum mæli, eins og aðild hans að
kvartettinum Leikbræðrum sýnir
glöggt, bæði með söng og textagerð.
Mér er einnnig ofarlega í huga öll
hans einstaka tryggð við heimahag-
ana.
Ég er ekki viss um að allir Dala-
menn geri sér grein fyrir því mikla og
óeigingjarna starfi sem hann hefur
unnið að bættum hag héraðsins á
fjölmörgum sviðum.
Alltaf stóðu Dalirnir hjarta hans
næst og allt fram til síðasta dags var
hann vakinn og sofinn yfir öllu því er
að velferð héraðsins laut. Of langt
mál yrði að telja öll þau mál er hann
lagði lið Dölunum til heilla, en minna
má á starf hans varðandi Eiríksstaði,
Leifsbúð og Sturlusafn.
Móðir Friðjóns, Steinunn Þorgils-
dóttir, gaf út fyrir mörgum árum
ljóðabók ásamt Helgu systur sinni, –.
Þar má finna þessa litlu vísu eftir
Steinunni.
Að lífið sé fegurra langt úti í heim,
vér látum oss tíðum dreyma,
en komumst um síðir að sannleika
þeim,
hið sælasta bíður heima.
Þessi orð átttu svo sannarlega við
um Friðjón, því hvergi vildi hann
frekar dvelja en vestur í Dölum og
Dalirnir áttu hug hans allan til síð-
asta dags.
Við Friðjón áttum gott samstarf í
mörgum málum og vil ég þakka
tryggð hans og vináttu á langri veg-
ferð. Minningin um sannan heiðurs-
mann og héraðshöfðingja mun lifa
um ókomin ár.
Við fjölskyldan á Sunnubraut 19
þökkum honum samfylgdina og send-
um börnum hans, fjölskyldum þeirra
og eftirlifandi eiginkonu, innilegar
samúðarkveðjur.
Þrúður Kristjánsdóttir.
Nú þegar móðurbróðir minn, Frið-
jón Þórðarson, er allur reikar hug-
urinn langt til baka og fyllist þakk-
læti, er við systkinin minnumst
langrar samfylgdar sem spannar
meira en hálfa öld. Allt eru það minn-
ingar um traustan, góðan og aðlað-
andi frænda. Hann var ein af styrku
stoðunum í frændgarði okkar, hlýr
og glettinn, og afar náinn foreldrum
mínum alla tíð. Með þeim Friðjóni og
móður minni var mjög kært enda
voru þau um margt lík, bæði stál-
minnug og sögufróð. Segja má að vin-
átta þeirra föður míns hafi verið að
mörgu leyti eins og samband bræðra
og hugðarefni þeirra og lífsviðhorf
fóru mjög saman.
Friðjón var glæsimenni og hafði
höfðinglegan svip, svo eftir var tekið.
Hann bar mikla persónu. Hið dökka
yfirbragð, sem einkennir marga
Dalamenn, hlaut hann frá báðum for-
eldrum sínum. Hann bar nafn
tveggja móðurbræðra sinna, efnis-
drengja sem létust ungir, og það
sýndi sig snemma hve mikið efni
hann var sjálfur. Um það vitna ýmis
fagurlega gerð smárit sem þau systk-
in settu saman í æsku. Ættjarðarást-
in var heit og einlæg og móðir mín
sagði oft að Friðjón hefði mest af öllu
langað til að verða bóndi. Það fór þó á
annan veg og sveitapilturinn gekk
menntaveginn. Ferill hans varð
glæstur, langur og farsæll og hann
naut hvarvetna virðingar og vin-
sælda. Rammasta taugin í honum var
þó alltaf sú sem lá til heimahaganna.
Í raun var hann líka mikill Breiðfirð-
ingur og bar hag þessa landshluta
mjög fyrir brjósti, til hinsta dags.
Þegar þingmannsferlinum lauk sneri
hann aftur vestur og helgaði átthög-
unum alla sína krafta og dró hvergi af
sér, svo einstætt má telja.
Það bjó margt í frænda. Hann átti
sterka listræna æð og þegar söng-
kvartettinn Leikbræður varð til
blómstruðu hæfileikar hans, ekki síst
þegar kom að bundnu máli. Söngljóð
hans, jafnt þýdd sem frumsamin, eru
verk hins hrifnæma unga manns.
Leikandi vel ort og sannarlega
skrautfjöðrin í hatti kvartettsins.
Þetta voru rómantískir piltar, sem
sungu af einlægni um ástina og vorið,
enda hefur þessi músík lifað. Hin
sterka náttúruást er sem rauður
þráður í ljóðum Friðjóns, líkt og birt-
ist í brag sem hann orti til vinar af
gleðilegu tilefni:
Í brekkufögrum dölunum gróa gullnir
laukar
og grænum augum lygna við hvelfdan
hlíðarbarm,
en hátt í lofti fljúga og syngja sælugaukar
um sumardagsins unað við himinsólar-
hvarm.
Á slíkri jörð er gaman og ljúft að alast
ungur
við ilm úr fósturjörðu og vorsins lindahjal,
og veganestið endist, þótt verði straumur
þungur,
ef vaggan hefur staðið í grænum fjalladal.
Nú eru tímamót í lífi margra þegar
hinn glæsilegi öldungur er kvaddur.
Það er dimmasti tími ársins og dags-
birtan hverful. En sannarlega er
bjart yfir minningu okkar kæra
frænda. Við kveðjum hann með sökn-
uði og þökkum fyrir líf hans; elsku-
semi, tryggð og vináttu. Eitt andar-
tak er eins og birtist mynd fyrir
hugskotssjónum: Svarthærður mað-
ur, lotinn í herðum, gengur yfir gró-
inn völl, hægum en ákveðnum skref-
um; það er heiður himinn og vor í lofti
og hann veifar brosandi til okkar.
Blessuð sé minning hans.
Pétur Ástvaldsson.
Skjótt hefur sól brugðið sumri,
því séð hef ég fljúga
fannhvíta svaninn úr sveitum
til sóllanda fegri.
(J.H.),
Friðjón Þórðarson er látinn, kall-
aður í burtu úr miðju verki, á 87. ald-
ursári. Hann er nú floginn til sóllanda
fegri, til dala við breiðan fjörð sem
við þekkjum ekki. Það kemur í hlut
annarra að ljúka hjartfólgnu verki
Friðjóns, að koma á fót Sturlustofu í
Búðardal og halda í heiðri Dölunum
sem vöggu Sturlunga.
Undir miðnætti á kosningadegi
1971 renndum við Þórður í hlað á
sýslumannshúsinu í Stykkishólmi.
Friðjón og Kristín tóku okkur fagn-
andi en í stofu biðu ungra hjóna heið-
urssæti við veisluborð og móttökur
með hlýju og höfðingsbrag sem ég
kynntist æ betur síðar. Það var kosn-
inganótt og fyrr en varði fylltist húsið
af vinum og stuðningsmönnum af
Vesturlandi. Eftirvæntingin sem
jafnan fylgir framboði til Alþingis var
ríkjandi í fasi viðstaddra og við úrslit-
in braust út fögnuður sem fann sér
farveg í gleði og söng sem jafnan
fyllti heimili þeirra.
Eftirminnilegast var að sjá þessi
glæsilegu hjón njóta uppskerunnar
af störfum sínum og hlusta á ummæl-
in sem gestirnir létu falla um þau.
Þar kom fram að á meðan Friðjón
sæti á þingi ættu þau sér þingmann
sem tæki hag þjóðar og kjördæmis
fram yfir eigin hag og að fáir væru
jafnokar hans í vinnusemi. Friðjón
færi í ræðustól í þinginu til að fylgja
málum eftir, en ekki til að hreykjast
af sjálfum sér, eins og sumum hætti
til. Einnig að góður hluti starfsins í
stóru kjördæminu, hvíldi í hæfum
höndum Kristínar. Mikill stuðnings-
maður fullyrti að öll kjördæmi þyrftu
að eiga þingmann eins og Friðjón,
hæfileikaríkan, ábyrgan og ósérhlíf-
inn mann, sem allir treystu.
Vegsemd Friðjóns óx jafnt og þétt
á pólítíska sviðinu og samtímis óx
fjölskyldan. Þegar Friðjón hætti sem
sýslumaður var ráðist í að gera upp
gamalt eyðibýli á Fellsströnd. Aldrei
var lognmolla þegar þessi samhenti
hópur dreif hlutina áfram. Strákarnir
hömuðust utandyra og kvenfólkið
innandyra. Þegar einangrun var rifin
frá komu eldgömul dagblöð í ljós og
Friðjón komst í sagnaham. Á kvöldin
nutum við samveru við glens og gam-
an og heyrðum af uppvaxtarárum
Friðjóns á næsta bæ. Frásögnin bar
með sér sterkar taugar hans til
æskuslóðanna og óskir um að hagur
byggðarlagsins yrði sem mestur. Í
gestabókum á Hafursstöðum er að
finna fjölda ljóða og lýsinga sem
geyma tilfinningar hans til heima-
haganna og þangað beindi hann
kröftum sínum þegar opinberum
störfum hans lauk.
Friðjón var einstaklega hæfileika-
ríkur og fróður, var manna skemmti-
legastur og bjó yfir frásagnargáfu
sem birtist ýmist í líflegum sögum,
ljóðum eða söng. Hann var orðvar
maður, flíkaði ekki tilfinningum sín-
um en hlýja og umhyggja birtist í
handtaki, góðlátlegri stríðni og
klappi á herðar. Við mikið vinnuálag
varð hann fjarlægur og fann sér skjól
á skrifstofunni sinni þegar fjölskyld-
an naut tíðra samverustunda á
Rauðalæknum og þangað læddust
stundum lítil lúin börn með bók og
lásu þegjandi í stólnum gegnt afa.
Með einlægum þökkum fyrir sam-
fylgdina.
Þrúður G. Haraldsdóttir.
Með því að Friðjón Þórðarson
fyrrverandi alþingismaður og ráð-
herra er genginn á vit feðra sinna
hverfur enn einn þeirra höfðingja af
sjónarsviðinu sem settu sterkan svip
á hið pólitíska samfélag sem ég gekk
inn í, ungur að árum, fyrir meira en
aldarfjórðungi. Vorið 1983 var Frið-
jón að láta af ráðherraembætti í hinni
sögufrægu ríkisstjórn Gunnars
Thoroddsen og sat eftir það á virðu-
legum friðarstóli sinna síðustu þing-
mennskuára. Þar hófust kynni okkar
og héldust góð eftir það.
Friðjón Þórðarson var góður í allri
viðkynningu. Prúðmennskulegt fas-
ið, blandað kímni og fjörlegur áhugi
hans á öllu því sem stóð hjarta hans
næst, einkenndu hann. Friðjón lét
dags daglega ekki mikið fyrir sér
fara, en það sem frá honum kom var
alltaf áhugavert og alltaf ekta. Stutt-
ar og hnitmiðaðar ræður hvort sem
heldur var um menningar- eða
byggðatengd mál, svo ekki sé nú
minnst á það sem tendraði hann mest
upp, hans kæra Vesturlandskjör-
dæmi og Dalirnir.
Í þingveislum naut hann sín manna
best. Vísurnar frá honum voru ekki
margar, kannski ein eða tvær, en þær
voru ljóðrænar og vandaðar og svo
gott sem sungu sig sjálfar. Þegar á
leið samkvæmin, eins og þau voru á
dögum Friðjóns á þingi, var söngur-
inn sjálfur ekki forsmáður, heldur
farið út á gólfið og tekið lagið og þar
Friðjón Þórðarson