Morgunblaðið - 22.12.2009, Page 33

Minningar 33
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMBER 2009
munaði um Friðjón eins og allir vita.
Ég varð einu sinni svo stálheppinn
að fá Friðjón sem sérlegan leiðsögu-
mann í dagsferð um Dali og vestur í
Króksfjarðarnes og líður það seint úr
minni. Hvers kyns fróðleikur um
sögu byggðarlagsins, framfaramál
þess og uppbyggingu voru hjartans-
mál Friðjóns en þó slógu lýsingar
hans á atburðum Laxdælu, tengt
staðháttum og örnefnum á leið okkar,
öllu við.
Orð mín verða ekki fleiri. Ég held
áfram veginn, ríkari minningunni um
mætan samferðamann og votta að-
standendum hans samúð mína og
fjölskyldu minnar. Læt að lokum
fljóta með vísu sem ég kvaddi Frið-
jón með, í öðrum skilningi en nú, þeg-
ar við sátum hans síðustu þingveislu
árið 1991.
Sé ég eftir söngnum þeim
sem var jafnan bestur
er kvæðamaður heldur heim
heim í Dali vestur.
Steingrímur J. Sigfússon.
Ég studdi Friðjón í kosningunum
1956, á tólfta ári, og skildi ekki af
hverju faðir minn studdi ekki frænda
sinn og þar með Sjálfstæðisflokkinn.
Friðjón varð þingmaður þetta vor og
síðan fylgdist ég með honum alltaf og
næst komumst við hvort öðrum á
ráðherrabekknum hjá Gunnari Thor-
oddsen; tveir Fellsstrendingar í rík-
isstjórn Gunnars. Það þótti sumum
skemmtilegt, ekki síst Steinunni á
Breiðabólsstað Þorgilsdóttur, móður
Friðjóns og kennara mínum þá fáu
mánuði sem ég var í skóla, frá tíu til
þrettán aldurs. Friðjón var Dalamað-
ur ekki einasta að ætt og uppruna,
heldur af lífi og sál.
Ungur réðst hann til mennta; lauk
stúdentsprófi 18 ára, lögfræðiprófi 24
ára og komst snemma til mannvirð-
inga. Var fulltrúi lögreglustjóra og
svo sýslumaður í Dalasýslu og seinna
fengu Snæfellingar að njóta þessa
Dalamanns um skeið. Hann sat á al-
þingi frá 1956, þegar hann varð 11. og
síðasti landskjörinn þingmaður eftir
harða lotu við þann höfðingja, Ásgeir
Bjarnason í Ásgarði.
Söngvinn var Friðjón með afbrigð-
um svo sem allt hans fólk; átti djúpa
og fallega bassarödd eins og heyrðist
í Leikbræðrum. Og svo var hann vel
ljóðmæltur og fór fallega með texta. Í
málflutningi var hann jafnan hægur
og enginn ofsamaður. En ákveðinn
og einbeittur. Hann var þéttur fyrir
og fylginn sér þegar hagsmunir
byggðarlagsins voru annars vegar og
þegar mikið lá við. Hann var heldur
enginn veifiskati; það sást þegar
hann þorði að vera í blóra við flokk-
inn sinn.
Við fórum þrír fyrir fáum árum í
ferð um Strandir og Saurbæ, við
frændur, með Helga nokkurn Bern-
ódusson. Helgi þarf minnst tvo stað-
kunnuga leiðsögumenn. Heimsóttum
Hvamm, Staðarfell og Stóra-Galtar-
dal, gengum á klettinn neðan við
Klofninginn og sóttum heim Steinólf í
Fagradal. Fórum um Saurbæinn og
svo suður Svínadal. Þá varð Friðjón
að Laxdælu. Ég hægði ósjálfrátt á
bílnum og við fórum löturhægt upp
brekkurnar hjá Bessatungu og fram
að Hafragili. Við vorum komnir þús-
und ár aftur í tímann, á ferð með
Kjartani Ólafssyni, fórum hægt upp
brekkuna sem er ögn á fótinn, en svo
urðu hestarnir léttstígari þegar hall-
aði undan. Bolli sér til þeirra, en þá
Kjartan bar brátt að. Og svo hefst
orrustan og að lokum situr Bolli með
Kjartan í fanginu: „Bolli settist þegar
undir herðar honum, og andaðist
Kjartan í knjám Bolla.“ Það lá við að
við sæjum tárið hrjóta af hvarmi
Bolla. Það tár er þó hvergi nefnt í
Laxdælu. En svo mundum við eftir
því að við vorum þarna staddir í allt
öðru almanaki. Þvílík frásagnarinn-
lifun. Vonandi tók einhver upp á band
það sem Friðjón sagði af Laxdælu.
Hann var Laxdæla lifandi komin.
Og nú er hann allur. Eftir lætur
hann verk handa okkur hinum: Að
ljúka Leifsbúð, að ljúka Sturlustofu,
að þróa Eiríksstaði, að tengja Vest-
urheim við Dalasýslu, að gera veg
Sturlu Þórðarsonar sem mestan, að
rannsaka Guðrúnu Ósvífursdóttur og
flytja hana til nútímans og að efla
hollvinasamtökin. Svo þarf að gera
staðina vestra aðgengilega öllum
ferðalöngum svo fleiri en við félagar
gleymum okkur á Svínadal og horf-
um á Bolla með Kjartan í hnjánum.
Niðjum Friðjóns öllum og tengda-
börnum vottum við Guðrún samúð
okkar. Dalirnir allir og við sem erum
þaðan þökkum langa samfylgd.
Svavar Gestsson.
Friðjóni Þórðarsyni man ég fyrst
eftir barn að aldri, er hann kom á
bernskuheimili mitt í Norðurmýri
ásamt heitkonu sinni Kristínu Sig-
urðardóttur, er síðar varð eiginkona
hans. Erindi þeirra var að heimsækja
fósturmóður föður míns, Friðgerði
Guðmundsdóttur frá Kaldbak á
Rangárvöllum, er þá dvaldist hjá
okkur á vetrum. Faðir Kristínar, Sig-
urður Lýðsson, og faðir minn Guðni
Guðmundsson voru systkinasynir.
Minnist ég þess að heima var til þess
tekið hve glæsileg þau væru, Kristín
og Friðjón. Þar var ekkert ofsagt.
Síðar lágu leiðir okkar Friðjóns
Þórðarsonar saman á Alþingi í næst-
um fjórtán ár frá 1978, uns hann lét
af þingmennsku 1991. Á það samstarf
bar aldrei skugga. Hart var stundum
deilt á framboðsfundum í Vestur-
landskjördæmi, en fyrir kosningar
voru haldnir að jafnaði átta eða níu
framboðsfundir, en aldrei sló í alvar-
lega brýnu okkar í milli. Gilti þá einu
hvort við höfðum verið samherjar eða
mótherjar á þingi. Dalamaðurinn
Friðjón þekkti vel til manna og mál-
efna í kjördæminu eftir langa búsetu
og farsæl embættisstörf í Búðardal
og Stykkishólmi. Kom sú þekking
honum að góðum notum til dæmis við
störfin í fjárveitinganefnd þar sem
hann lengi átti sæti. Hann gætti þess
vel að hlutur Hólmara og Dalamanna
væri ekki fyrir borð borinn, en sam-
komulag í þingmannahópnum var á
þessum árum gott, þótt áherslur
manna væru ekki alveg hinar sömu.
Hvert haust ferðaðist þingmanna-
hópurinn um kjördæmið og átti fundi
með sveitarstjórnarmönnum. Þar
var Friðjón á heimavelli.
Mér fannst alltaf grunnt á lista-
manninum í Friðjóni Þórðarsyni.
Hann var snjall hagyrðingur. Þess
nutum við í þingveislum og við ýmis
tækifæri önnur. Þá var hann rómað-
ur söngmaður og lét til sín taka á því
sviði á ýmsum vettvangi. Friðjón
hafði rólegt og fágað yfirbragð, en
gat verið harður í horn að taka, þegar
honum þótti kúrsinn ekki réttur. Per-
sónulega reyndi ég hann aldrei að
öðru en drengskap og heilindum.
Minningarnar um kynnin og sam-
starfið við Friðjón Þórðarson eru á
einn veg, – góðar. Eftirlifandi eigin-
konu, börnum hans og fjölskyldum
þeirra sendum við Eygló innilegar
samúðarkveðjur.
Eiður Svanberg Guðnason.
Friðjón Þórðarson, fyrrum alþing-
ismaður, ráðherra og sýslumaður, er
látinn. Friðjón var gerður að heið-
ursborgara í Dalabyggð í apríl 2006
vegna „óeigingjarns starfs hans og
eljusemi í þágu samfélagsins“ eins og
segir í bókun þáverandi sveitar-
stjórnar. Það er óhætt að taka undir
þau orð því dugnaður Friðjóns og
áhugi á að vinna að alls kyns fram-
faramálum var aðdáunarverður. Ég
ætla mér ekki að reyna að telja upp
þau mál sem Friðjón vann að fyrir
Dalina en þó verður ekki hjá því kom-
ist að nefna tilgátuhúsið að Eiríks-
stöðum í Haukadal, bæ Eiríks rauða
og glæsilegar Leifshátíðir. Friðjón
vann ötullega að þessum verkefnum,
bæði stefnumótun og öflun fjár.
Sama gildir um Leifsbúð í Búðardal,
safnahús sem ber nafn Leifs Eiríks-
sonar hins heppna og auðvitað fjöl-
mörg önnur verkefni.
Þrátt fyrir að aldur færðist yfir var
Friðjón jafn óþreytandi sem fyrr
fram undir það síðasta. Hann hafði
því mörg járn í eldinum þegar hann
veiktist og honum þótti áreiðanlega
vont að þurfa að fara frá þessum
verkefnum ókláruðum. Þannig hefði
það þó alltaf orðið því ég sé það ekki
fyrir mér að hann hefði nokkru sinni
hætt afskiptum sínum af góðum mál-
um á meðan þrek var fyrir hendi.
Þegar ég fór að skipta mér af sveit-
arstjórnarmálum í Dalabyggð fyrir
nokkrum árum jukust samskipti okk-
ar Friðjóns mikið enda hafði hann
mikinn áhuga á öllum málum byggð-
arlagsins og vildi fylgjast vel með.
Við hittumst því oft til að ræða saman
og tókst með okkur ágæt vinátta sem
ég er þakklátur fyrir. Við vorum yf-
irleitt, ef ekki alltaf, sammála um
markmiðin en ekki alveg alltaf um
leiðirnar og þegar svo bar við var
Friðjón hreinskilinn og lét mig vita
um skoðun sína umbúðalaust. Okkur
Friðjóni var um svipað leyti úthlutað
lóð í sömu götu í Búðardal og ætl-
uðum við því að verða nágrannar. Á
tímabili leit reyndar út fyrir að ég og
kona mín hættum við að byggja en þá
greip Friðjón í taumana og stappaði í
okkur stálinu. Auðvitað var Friðjón
svo miklu fljótari en við að byggja og
flutti hann inn í glæsilegt nýtt íbúðar-
hús sitt í haust en við erum enn að
byggja. Því miður knúðu alvarleg
veikindi dyra svo hann fékk ekki
lengi notið hins fallega útsýnis úr
stofunni yfir Hvammsfjörðinn. Dala-
menn minnast nú allra góðra verka
Friðjóns með þakklæti. Ég votta eft-
irlifandi eiginkonu hans, börnum og
öðrum aðstandendum samúð mína.
Þórður Ingólfsson, oddviti
sveitarstjórnar Dalabyggðar.
Friðjón Þórðarson er eftirminni-
legur fyrir margra hluta sakir. Við
áttum samleið á Alþingi hvor á sínum
væng stjórnmálanna í þrettán ár og
sátum saman í ríkisstjórn á fjórða ár
undir forsæti Gunnars Thoroddsens.
Það ríkti mikil spenna við þá stjórn-
armyndun í febrúarbyrjun 1980, ekki
síst um það hvort Gunnar fengi
stuðning úr eigin flokki. Fylgismenn
hans fáeinir birtust einn af öðrum
dagana sem setið var yfir gerð mál-
efnasamnings að Laugavegi 18 og
Friðjón kom fyrst undir lokin. Á hon-
um var aldrei neinn asi og frá honum
stafaði sjaldgæf rósemi af stjórn-
málamanni að vera.
Í ríkisstjórn fór hann með dóms-
og kirkjumál, sem hann þekkti vel
sem lögfræðingur og eftir að hafa
gegnt sýslumannsembætti í tugi ára.
Það hentaði Friðjóni vel að ekki voru
miklar deilur um dómsmálin þessi ár
nema fáeina daga í kringum Gervas-
oni. Á ríkisstjórnarfundum talaði
hann sjaldan en ætíð yfirvegað og vel
undirbúinn.
Pólitísk staða Friðjóns sem 1.
þingmanns Vesturlands var traust
allt til loka þingferils hans. Það sem
vakti einkum athygli mína sem þing-
manns af öðru landshorni var sú
mynd sem ég fékk af þingmannahópi
Vesturlands á þessum árum sem var
talsvert ólík því sem tíðkaðist eystra.
Á þingmannstíma Friðjóns áttu flest-
ir stjórnmálaflokkar fulltrúa í kjör-
dæminu og svo var að sjá sem þeir
fylgdust mjög grannt hver með öðr-
um. Haft var fyrir satt að ekki bæri
við jarðarför á Vesturlandi án þess
allur þingmannahópurinn væri þang-
að kominn, óháð því hvort menn
könnuðust eitthvað við hinn látna eða
hefðu átt vísan stuðning hans. Þessu
fylgdi auðvitað fjarvist frá þingfund-
um þannig að ekki fór dult á þing-
tíma. Annað var það að ekki flutti
þingmaður úr kjördæminu svo mál
að ekki þyrfti öll strollan, þinglið
kjördæmisins, að hafa skoðun á því
úr ræðustóli Alþingis. Eflaust voru
þetta óskráðar venjur en ég sá alltaf
fyrir mér Friðjón sem forystusauð-
inn sem aðrir fylgdu hljóðalaust.
Það fór ekki framhjá manni að
Friðjón vann samviskusamlega fyrir
sitt kjördæmi í stóru sem smáu.
Hann gleymdi því heldur ekki ef
stuðningur barst við áhugamál hans
úr öðrum áttum. Sem lítið dæmi um
það nefni ég jarðhitaleit í Dölum sem
ég gat lagt lið úr ráðuneyti án þess
hann hefði falast eftir því sérstak-
lega.
Nánasta samstarfið sem ég átti við
þingmanninn Friðjón var um 1990 í
stjórnskipaðri nefnd um mótun
ferðamálastefnu. Hann vann þar af
alúð þótt í stjórnarandstöðu væri og
stuðlaði að því að flokkur hans fylgdi
málinu gegnum Neðri deild. Sú mál-
efnalega samstaða dugði þó ekki til
loka enda fundust samflokksmenn
sem töldu sig þurfa að launa honum
og Pálma á Akri lambið gráa.
Eftir að Friðjón hætti opinberum
afskiptum lágu leiðir okkar helst
saman í Laugardalslaug þar sem
hann var fastur morgungestur. Alltaf
mætti manni þá sama kankvísin og
glaðværðin sem fylgdi þessu Dala-
höfðingja til loka. Slíka er gott að
hafa nærri þótt eitthvað beri á milli.
Hjörleifur Guttormsson.
Það er skarð fyrir skildi þegar
Friðjón Þórðarson er fallinn frá. Fyr-
ir nokkrum árum sagði sveitarstjóri í
nágrannasveitarfélagi Dalabyggðar
við mig að hann vildi að sitt sveitarfé-
lag ætti mann eins Friðjón Þórðar-
son. Þessi orð lýsa afar vel hvernig
lífsstarfi Friðjóns var háttað. Hann
var ódrepandi alla tíð að vinna að
framgangi og hagsmunum síns sam-
félags.
Friðjón var fæddur 5. febrúar 1923
að Breiðabólsstað á Fellsströnd í
Dalasýslu. Snemma á ævinni einsetti
hann sér að vinna heimahögum sín-
um, Dölunum og byggðunum við
Breiðafjörð heilt. Hann sótti lög-
fræðimenntun til Háskóla Íslands og
reynslu víða um land og fór svo til
starfa í sinni heimabyggð. Þrjátíu og
tveggja ára gamall 1955 varð hann
sýslumaður í Dalasýslu og ári síðar
var hann kjörinn á þing fyrir Dala-
sýslu og Sjálfstæðisflokkinn. Sat
Friðjón sviptingasöm þing fyrir Dal-
ina til 1959.
Eftir 10 ár í Búðardal varð Friðjón
sýslumaður í Snæfellsnes- og
Hnappadalssýslu og gegndi hann því
embætti í önnur tíu ár. Leið Friðjóns
lá svo aftur á þing 1967 fyrir Vest-
urlandskjördæmi og sat hann síðan
samfleytt á Alþingi til 1991. Frá 1978
leiddi hann lista Sjálfstæðisflokksins
í kjördæminu og eftir ríkisstjórnar-
setu Friðjóns í ríkisstjórn Gunnars
Thoroddsens vann flokkurinn í fyrsta
skipti fyrsta þingsæti kjördæmisins.
Þegar Friðjón lét af þingmennsku lá
leiðin aftur í Dalina þannig að segja
má að þannig hafi Friðjón lokað
hringnum á embættis- og stjórnmál-
ferli sínum. Þetta voru tímar mikilla
breytinga og átaka. Friðjón tók sæti í
ríkisstjórn á tímum sem engum voru
auðveldir. Það duldist hins vegar
ekki þrátt fyrir átökin að það var fag-
maður í dóms- og kirkjumálaráðneyt-
inu með reynslu af málaflokknum
sem fáir á þeim stóli hafa haft. Kom
það enda skýrt fram í verkum Frið-
jóns.
Á stjórnmála- og embættisferli
sínum naut Friðjón ómetanlegs
stuðnings glæsilegrar eiginkonu
sinnar Kristínar Sigurðardóttur, en
Friðjón kvæntist Kristínu 28. októ-
ber 1950. Þau fluttu heimili sitt í Búð-
ardal 1955 og þar tók fjölskylda
þeirra á sig endanlega mynd en þau
eignuðust fimm börn, fjóra syni og
eina dóttur. Þau fluttu síðan í Stykk-
ishólm en um árabil héldu þau tvö
heimili eins tíðkast hjá alþingismönn-
um af landsbyggðinni. Það þarf
styrka hönd til að stýra tveimur
stórum og gestkvæmum heimilum
sem jafnframt eru starfsstöðvar
embættis- og stjórnmálastarfa ann-
ars hjónanna. Kristín lést fyrir aldur
fram 1989, aðeins sextíu ára að aldri.
Fráfall Kristínar er án efa mesta
áfall sem Friðjón varð fyrir á ævi
sinni. Friðjón lagði alltaf mikla
áherslu á að skila ást sinni á Dölun-
um áfram til afkomenda sinna. Það
var ekki erfitt verk fyrir hann sem
var hafsjór af fróðleik um sögu
heimabyggðarinnar. Friðjón var afar
skemmtilegur sögu- og leiðsögumað-
ur og þegar áhugasamir afkomendur
voru með í för varð ferðin vel heppn-
uð. Síðast var slík ferð farin í júlí sið-
ast liðnum. Var engu öðru líkara en
Dalirnir vildu þakka Friðjóni fyrir
sig og skarta sínu fegursta í síðustu
ferð Friðjóns með afkomendur sína
um heimabyggðina.
Árni M. Mathiesen.
Þeir sem kynntust Friðjóni Þórð-
arsyni og áttu samstarf við hann
vissu að hann lagði sig allan fram við
að hlúa að byggðinni í Dalasýslu. Þar
voru rætur hans og hugurinn allur
fram til síðasta dags. Hann fylgdi
fast eftir áhugamálum sínum á sviði
samfélagsmála. Embættismenn,
þingmenn og ráðherrar fundu fyrir
elju hans við að tryggja hagsmuni
kjördæmisins.
Friðjón átti farsælan feril sem
sýslumaður og sem stjórnmálamað-
ur. Fyrstu skref hans í stjórnmálun-
um voru stigin í Dalasýslu en þá var
sýslan sérstakt kjördæmi. Þar var
hann landskjörinn þingmaður 1956
og sat á þingi til 1959 og var jafn-
framt sýslumaður. Síðar lá leið hans í
framboð í Vesturlandskjördæmi eftir
kjördæmabreytingu og var hann
kjörinn árið 1967 og sat til ársins
1991. Leiðir okkar Friðjóns lágu
saman á vettvangi stjórnmálanna eft-
ir að ég tók við starfi bæjarstjóra í
Stykkishólmi og enn frekar þegar við
vorum frambjóðendur í Alþingis-
kosningunum 1983 og 1987.
Friðjón var fastur fyrir í stjórn-
málunum og átti öfluga stuðnings-
menn sem hvöttu hann til forustu-
starfa fyrir kjördæmið. Hann gat því
ekki undan því vikist að keppa við
samherja sína eins og vill verða þeg-
ar kom að framboði og við hverjar
einustu Alþingiskosningar var kallað
út stuðningsmannalið til þess að
tryggja stöðu hans til forustu. Fram-
ganga Friðjóns í stjórnmálunum ein-
kenndist af hinni eðlislægu hógværð
og kurteisi sem hann var þekktur
fyrir. En djarfasta skrefið sem hann
steig sem stjórnmálamaður var þeg-
ar hann settist í ríkisstjórn gegn vilja
meirihluta þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins. Hann var farsæll í störfum
sínum sem dóms- og kirkjumálaráð-
herra enda þekkti hann þau málefni
vel og naut þess að takast á við þau
mál sem undir það ráðuneyti heyrðu.
Og það var ekki ónýtt fyrir kjördæm-
ið að hafa hann í ríkisstjórn til sóknar
og varnar.
Í kosningunum 1983 fór ég um
kjördæmið með Friðjóni sem þá var
ráðherra. Lagði hann rækt við að
fara um sveitirnar og heyra viðhorf
fólksins. Sérstaklega er mér minnis-
stæð ferð okkar um Dalasýslu þar
sem hann þekkti hvern mann. Og
hann þreyttist ekki á því að rifja upp
Laxdælu þegar farið var um Dalina
með sögustaði við hvert fótmál. Í því
hlutverki naut hann sín og miðlaði af
þekkingu sinni. Eftirminnilegust er
mér heimsókn okkar að Breiðabóls-
stað, en þar bjó móðir hans rúmlega
níræð. Umræðuefni þeirra lýsti þeim
báðum vel. Stjórnmálin voru ekki
rædd. Það var óþarfi og engin hvíld
fólgin í því þá stund sem dvalið var á
heimaslóð ráðherrans. Þau ræddu
um skáldskap og það sem var efst á
baugi á þeim vettvangi. Steinunn
vildi fá álit sonarins á ljóðum og
skáldum sem þá voru að koma fram á
sjónarsviðið. Ég hef ætíð minnst
þessarar stundar með virðingu þegar
ég varð vitni að einstakri heimkomu
stjórnmálamanns sem átti öruggt
skjól á æskuheimili sínu og gat rætt
um önnur hugðarefni en stjórnmálin.
Síðan var kvatt af þeirri hógværð
sem Friðjóni hafða fengið í vöggugjöf
og nýttist honum vel við að vinna fyr-
ir fólkið í kjördæminu.
Blessuð sé minning Friðjóns Þórð-
arsonar.
Sturla Böðvarsson.
Kveðja frá
Sýslumannafélagi Íslands
Friðjón Þórðarson fyrrverandi
sýslumaður og ráðherra er látinn.
Sýslumenn þakka Friðjóni samfylgd
í gegnum tíðina. Hann var óbilandi að
hvetja sýslumenn áfram í störfum
sínum, þannig að þjóna mætti lands-
mönnum sem best og skilvirkast.
Friðjón var glæsilegur fulltrúi stétt-
arinnar, vel máli farinn, skarpgreind-
ur, mannlegur, fylginn sér og mynd-
arlegur á velli. Hann var sýslumaður
af gamla skólanum þegar sýslumenn
og sýslunefndir réðu mörgum málum
til lykta heima í héraði, sem voru til
framfara og bóta í samfélaginu, s.s.
samgöngu- og menningarmálum.
Eftir að störfum hans lauk á vett-
vangi stjórnmála og stjórnsýslu sneri
hann sér að ýmsum slíkum framfara-
málum og var drjúgur liðsmaður ým-
issa þarfra verkefna. Í þeim störfum
átti heimasveit hans, Dalirnir og
Breiðafjörður, huga hans allan.
Megi Guð blessa minningu Frið-
jóns Þórðarsonar.
Anna Birna Þráinsdóttir
formaður.
 Fleiri minningargreinar um Frið-
jón Þórðarson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.