SunnudagsMogginn - 27.06.2010, Page 40

40 27. júní 2010
Þ
að var ákveðinn spenningur í
okkur hjónum að koma á
Hótel Eddu í Skógum eftir
atburði vetrarins, þ.e.a.s.
eldgos og öskufall og vissum við ekki á
hverju við áttum von. Það var því
óneitanlega ansi ánægjulegt að koma í
glampandi sól og sjá hvað allt svæðið
var orðið grænt og fallegt og lítil um-
merki af gosinu, þangað til maður fór
að labba úti í náttúrunni, þá sá maður
öskuna í jarðveginum.
Sunnlendingar standa ansi vel þegar
litið er til matvælaframleiðslu, þar
hefur verið gríðarleg aukning af að-
ilum sem eru í allskonar framleiðslu
og veitingastaðir eru duglegir að
merkja afurðir sínar svæðinu, sér-
staklega á sumrin. Þetta sáum við vel
á Sveitamarkaðnum á Hvolsvelli þar
sem innan um allskyns skemmtilegt
handverk, þar sem gosaska kom víða
við sögu, voru á boðstólum agúrkur,
tómatar, paprika, sveppir, jarðarberin
frá Silfurtúni, rabarbari, rabarbar-
akaramellan og rabarbarasultan frá
Dórotheu í Löngumýri, harðfiskur og
annar fiskur frá Vestmannaeyjum og
allskyns kjötvörur, t.d. Korngrís frá
Laxárdal sem alinn er á íslensku byggi.
Fallegir bréfpokar með byggmjöli og
hveitikorn frá Þorvaldseyri vöktu at-
hygli mína og ég ákvað að kynna mér
það betur, eftir að hafa gert góð kaup
á markaðnum, en ég komst t.d. yfir
forláta bók um heimsmeistarakeppn-
ina í Mexíkó 1970 sem ég varð að
eignast þar sem þetta er fæðingarár
mitt og fótboltaáhuginn mikill og ekki
skemmdi fyrir að ég styrkti Meðferð-
arheimilið að Lækjarbakka við kaupin.
Ólafur og Guðný tóku vel á móti
okkur á Þorvaldseyri, þarna er á ferð-
inni fyrirmynd annarra bænda sem
eru í heimavinnslu, en þau hafa rækt-
að korn frá 1960 og eru full af hug-
myndum og með endalausan drifkraft.
Þau hafa verið að framleiða hveiti,
bygg og vörur úr þessum afurðum og
eins eru þau komin ansi langt með til-
raun í framleiðslu á íslenskri repju-
olíu. Þess vegna finnst mér það við
hæfi að gefa hér uppskrift að brauði
úr byggmjöli og blanda þar inn
öðrum framleiðenda af Suður-
landinu, sem er Ölvisholt
sem er eitt af skemmtileg-
ustu brugghúsum lands-
ins.
Hugmynda-
auðgi
í heimavinnslu
Gott í
grenndinni
Friðrik V.
Matur
S
uður-Afríka baðar sig í
ljóma HM í fótbolta þessa
dagana en ólíkt suður-
afríska landsliðinu í fót-
bolta þá er suður-afríska vínliðið
ekki dottið úr keppninni. Nær væri
að segja að liðið sé rétt komið inná
völlinn.
Vínframleiðslan er ein þeirra at-
vinnugreina er grætt hafa hvað mest
á því að landið losnaði úr hinni pólitísku áþján aðskilnaðarstefnunnar. Vínin urðu illa
úti þegar umheimurinn lokaði á Suður-Afríku. Um það leyti sem Ástralir byrjuðu að
sprikla fyrir alvöru var eftirspurnin hverfandi eftir suður-afrískum vínum af pólitísk-
um ástæðum. Víniðnaðurinn hafði sömuleiðis ekki aðgang að mörgu því sem gerir
nútíma vínrækt mögulega svo sem nýjum stofnum af vínvið og tækni á borð við kald-
gerjun sem gjörbreytti víngerð á síðari hluta síðustu aldar, ekki síst á heitari víngerð-
arsvæðum.
Allt breyttist þetta undir lok síðustu aldar og síðan hefur vínframleiðsla í Suður-
Afríku verið í stöðugri sókn. Gæði vína aukast ár frá ári og vinsældirnar sömuleiðis.
Hér á landi hafa vín frá Suður-Afríku verið í verulegri sókn, sala þeirra tók mikinn
kipp á árinu 2001 og jókst mikið allt fram til ársins 2004. Þá hægði aðeins á sölunni en
Suður-Afríka á nú nokkur af þeim vínum sem hvað best seljast á Íslandi.
Þótt vínræktarsvæði Suður-Afríku sé nokkuð samþjappað á svæðinu í kringum
Höfðaborg er töluverður munur á milli einstakra svæða og sömuleiðis teygist upp-
skeran yfir eina þrjá til fjóra mánuði. Fyrstu þrúgurnar eru tíndar þegar í jan-
úarmánuði og þær síðustu eru ekki teknar af runnunum fyrr en í aprílmánuði. Það
hvenær þrúgurnar eru tíndar getur því haft afgerandi áhrif á gæði og ekki síður stíl
vínanna. Þekktustu víngerðarsvæðin eru á svæðunum Stellenbosch og Paarl í um 30-
60 mínútna akstursfjarlægð austur af Höfðaborg.
Segja má að í Stellenbosch sé hjarta suður-afrískrar vínframleiðslu að finna. Þetta er
fallegur bær umlukinn tignarlegum fjöllum og í dalnum má finna flest af þekktustu
víngerðarhúsum Suður-Afríku. Undirsvæðin eru nokkur, s.s. Papagaiiberg, Sim-
onsberg og Jonkershoek. Þarna er Cabernet Sauvignon í essinu sínu jafnt sem Pino-
tage en einnig í vaxandi mæli Shiraz. Og þótt rauðvin séu stolt Stellenbosch má finna
mörg afbragðs hvítvín af þessum slóðum.
Það er heitt á sléttunum í Stellenbosch þar sem þær eru að mestu leyti verndaðar frá
köldu sjávarloftinu. Um sumt minna aðstæður á Kaliforníu þar sem maður getur
vaknað upp í ískaldri San Francisco og orðið að klæða sig í flíspeysu þó svo að í tæp-
lega klukkutíma fjarlægð í Napa eða Sonoma sé um fjörutíu stiga hiti. Hafið hefur
mikil áhrif á loftslag á Höfðasvæðinu og sjávargolan í Höfðaborg getur verið ansi svöl á
kvöldin. Það þarf hins vegar ekki að keyra langt inn í land til að komast í allt annað
loftslag. Það hvernig vínræktarsvæðin liggja við vindum af hafi ræður því úrslitum um
aðstæður.
Eitt af svalari svæðunum er t.d. Durbanville Hills skammt norður af Höfðaborg.
Dalurinn liggur frá vestri til austurs og á því hafsgolan greiða leið inn dalinn. Þar eru
því kjöraðstæður til ræktunar á þrúgum er þurfa ögn svalara loftslag – og enn og aftur
verðum við að hafa hugfast að hugtakið svalt loftslag hefur nokkuð aðra merkinu á
syðsta odda Afríku en á Íslandi. Það mætti halda áfram að telja upp svæðin – Con-
stantia suður af Höfðaborg þar sem fyrstu þrúgurnar voru ræktaðar upp úr 1630, Olif-
ants River og Swartland norður af Durbanville eða þá Karoo, Worcester og Robertson,
heit svæði austur af Stellenbosch þar sem rauðvínið nær ágætum hæðum.
Suður-Afríka flokkast yfirleitt í daglegu tali til Nýja heimsins þegar víngerð er ann-
ars vegar. Það má hins vegar færa sterk rök fyrir því að eðli vínræktar í Suður-Afríku
eigi meira sameiginlegt með gamla heiminum í Evrópu en „nýju“ svæðunum í Chile,
Ástralíu og víðar.
Ekki einungis vegna þess að þarna er að finna órofna vínræktarhefð er nær tæpar
fjórar aldir aftur í tímann heldur ekki síður vegna þess hvernig vínframleiðsla hefur
þróast á Höfðasvæðinu á suðurodda Afríku. Ólíkt því sem gerist í Ástralíu og Chile eru
það ekki risavaxin vörumerki sem draga vagninn heldur litlir og meðalstórir fram-
leiðendur. Á toppnum tróna gömlu vínbúgarðarnir Wine Estates sem líkja má við
frönsku Chateau-in og eiga sér margir margra alda sögu. Vissulega er að finna stór
vínsölufyrirtæki í Suður-Afríku, s.s. Distell sem hefur um þriðjung framleiðslu gæða-
vína á sinni könnu. Sá þriðjungur samanstendur hins vegar ekki af 2-3 stórum vöru-
merkjum heldur fjölmörgum stórum sem litlum víngerðarhúsum er hvert hefur sína
sérstöðu í stíl og sögu.
Það má segja að Suður-Afríka standi á ákveðnum tímamótum og að enn eigi eftir að
ráðast nákvæmlega hvert landið muni halda í víngerðinni. Verður haldið í hefðirnar
og áhersla lögð á vínbúgarðana og önnur „evrópskari“ sérkenni suður-afrískrar vín-
gerðar? Með því að veðja á þrúgur á borð við Chenin Blanc og Pinotage í bland við þær
alþjóðlegu. Eða mun Suður-Afríka – eins og nú virðist líklegt – í auknum mæli feta
sömu leið og Chile og Ástralía gerðu með dæmigerðari „Nýjaheims-vínum“, fram-
leiddum úr alþjóðlegum þrúgum, tæknilega fullkomnum en án merkjanlegs uppruna.
Næst: Chile
Afríka blandar
sér í leikinn
Vín 101
fjórtándi hluti
Steingrímur
Sigurgeirsson
F
öðuramma mín Elínborg
Ágústsdóttir fór í heim-
sókn á næsta bæ í sinni
sveit ásamt móður sinni á
sumardaginn fyrsta árið 1927. Þá
var hún 5 ára gömul en á bænum
var blindur, aldraður maður Jón að
nafni meðal heimilismanna og tók
hann ömmu mín tali og spjölluðu
þau vel og lengi. Þegar þær mæðg-
ur hugðust halda heim á leið lagði
gamli blindi maðurinn silfurpen-
ing í lófa hennar, bað hana að njóta
vel, kyssti á handarbak hennar og
sagði svo; Skorti þig aldrei neitt
meðan þú eða þínir eiga þennan
pening, láttu hann aldrei úr eigu
þinni nema til þess afkomanda
þíns er þú ákveður.“ Svo
segir Elín Snorradóttir frá
lukkupeningi sem fylgt
hefur fjölskyldu hennar
alla tíð síðan.
Engar peningaáhyggjur
Elín segir að amma sín hafi sagt að
allar gjafir sem gefnar séu með góðu
hugarfari væru manni kærar eins og
Sannkall-
aður lukku-
peningur
Gæfa og lukka
Elín Snorra-
dóttir heldur
upp á silf-
urpening sem
amma hennar
fékk gefins ár-
ið 1927.
Saga hlutanna