Morgunblaðið - 02.02.2010, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Þeir Guð-mundurMagnússon,
fyrrum prófessor
og rektor við Há-
skóla Íslands, og
Lars Oxelheim,
prófessor í Lundi, skrifuðu at-
hyglisverða grein í Morgun-
blaðið í gær. Þeir eru að velta
upp þeirri spurningu hvernig
Ísland geti brugðist við harðn-
andi samkeppni í heimskrepp-
unni. Þetta er rétt nálgun, því
Íslendingar mega ekki ein-
göngu horfa til þess sérstaka
vanda sem að þeim steðjar
núna. Öll framsækin stjórnvöld
í veröldinni eru að reyna að laða
til sín fjármagn, fyrirtæki og
frumkvæðismenn og því er
samkeppnin hörð. En sóknar-
færin eru þrátt fyrir það fyrir
hendi og þau þarf að nýta og
síst af öllu mega stjórnvöldin
sjálf leggja steina í götu þeirra.
Það hefur því miður verið til-
hneigingin á Íslandi síðasta ár-
ið. Fyrrnefndir greinarhöf-
undar spyrja: Hvað getur
Ísland gert í þeirri stöðu sem
það er nú í? Lykillinn er að
þeirra mati sá að skapa gott
fjárfestingarumhverfi fyrir þau
fyrirtæki sem sýna hvað mesta
framleiðni. En Ísland er ekki
eitt á ferð og aðrir eru að ná
forskoti. Og þótt lönd og ríkja-
heildir á borð við ESB séu í orði
kveðnu á móti
verndar- og
styrkjastefnu leyfa
menn á þeim bæj-
um sér meira og
meira í mótbyrn-
um. Skilgreiningar
á því hvað sé vernd og hvað
styrkur hafa í raun verið rýmk-
aðar verulega. Það er auðvitað
öfugþróun en um leið raunveru-
leiki sem íslenskir forystumenn
verða að horfast í augu við. Það
er komið af stað kapphlaup og
prófessorarnir segja: „Í þessu
kapphlaupi ætti ríkisstjórnin að
gera Ísland sýnilegt sem fjár-
festingarkost án þess að
brengla samkeppni.“ Og þótt
sparnaður og aðhald í ríkisút-
gjöldum sé skiljanlegar og
nauðsynlegar áherslur sé til
langframa ráðlegt að hlífa
rannsóknar- og nýsköpunar-
starfi, því reynslan sýni að þar
leynist arðvænlegustu innlendu
tækifærin.
Það er örugglega rétt hjá
hinum vísu greinarhöfundum
að Ísland og ríkisstjórn lands-
ins hefur allt að vinna og engu
að tapa í baráttu fyrir auknum
atvinnutækifærum. Það á við á
öllum tímum, en aldrei eins og
nú. Vandinn er þó sá að þessi
sannindi, svo einföld og auð-
skiljanleg sem þau virðast vera,
standa í núverandi stjórnvöld-
um landsins. Það er verkurinn.
Ísland verður að
halda sínu merki
á lofti. Það gerir
enginn fyrir það }
Kapphlaup um
fjárfestingu
Flestir Íslend-ingar eru
fylgjandi öflugu
samstarfi hinna
norrænu ríkja. Sú
samvinna gagnist
öllum og líklegra sé
að þekking og náin
kynni leiði til betri skilnings á
þeim vandamálum sem einstök
ríki eru að fást við. Því hefur
framganga stjórnvalda frænd-
þjóðanna í deilunni um Icesave
komið mörgum verulega á
óvart. Ólíklegt er að sú fram-
ganga sé í fullu samræmi við al-
menningsálitið í þeim löndum.
En hinu er ekki að neita að ís-
lensk stjórnvöld hafa talið af-
stöðu norrænu ríkisstjórnanna
henta sér í baráttunni fyrir því
að pína Alþingi til að samþykkja
óbærilega afarkosti. En nú er
svo komið að ýmsum kjörnum
fulltrúum hinna Norður-
landanna er farið að ofbjóða.
Þeir hafa kynnt sér málið og séð
með eigin augum hvers kyns er.
Það er fróðlegt að lesa um
breytingu á afstöðu Sósíalíska
vinstriflokksins í Noregi.
Fulltrúar úr þeirra röðum segja
beinlínis að samn-
ingar um Icesave-
skuldir séu Íslend-
ingum ofviða. Sú
niðurstaða er auð-
vitað rétt, en þess
utan hefur aldrei
verið úr því skorið
að íslenskur almenningur beri
ábyrgð á þeim skuldum sem til-
tekið einkafyrirtæki stofnaði
til. Það er lítill vafi á að önnur
ríki en Ísland með burðugri
stjórnvöld en þar eru nú hefðu
aldrei anað út í samningagerð
af þessu tagi án þess að grunn-
forsenda málsins lægi skýr fyr-
ir.
Skilningur á sjónarmiðum Ís-
lands vex nú hröðum skrefum.
En þeim sjónarmiðum hefur
ekki verið haldið á lofti fyrr en
eftir synjun ríkisábyrgðarlag-
anna. Þessi hljómgrunnur er
auðvitað fagnaðarefni, en virð-
ist ekki vera fyrir alla. Því það
er vissulega áfellisdómur mikill
þegar systurflokkur VG í Nor-
egi áttar sig á og segir upphátt
að samningurinn sem formaður
þess flokks á Íslandi hefur bar-
ist fyrir sé landinu ofviða.
Eftir synjun ríkis-
ábyrgðarlaganna
gætir vaxandi
stuðnings við mál-
stað Íslands }
Norðurlandamenn að átta sig
Þ
á er það ljóst. Kjósendur í próf-
kjörum helgarinnar hafa kveðið
upp úrskurð sinn með því að
velja fulltrúa sína í sveitarstjórnar-
kosningunum í vor. Úrslitin virðist
öðru fremur endurspegla ákall flokksmanna
um endurnýjun – um það vitnar nýr listi Sam-
fylkingarinnar í Reykjavík sem og Sjálfstæðis-
flokksins í Hafnarfirði, svo einhverjir séu
nefndir. Kemur kannski ekki á óvart eftir
það sem á undan er gengið.
Athyglisverðara er þó að rýna í vilja
þeirra sem ekki kusu í prófkjörum helgar-
innar en það er í flestum tilfellum meirihluti
kosningabærra manna. Kjörsóknin var þann-
ig aðeins 34% í téðum prófkjörum Samfylk-
ingarinnar í Reykjavík og Sjálfstæðisflokks-
ins í Hafnarfirði. Það er nokkuð merkilegt
að á sama tíma og stjórnmálamenn eru harðlega gagn-
rýndir úr öllum áttum fyrir framgöngu sína þá sjái
ekki fleiri ástæðu til að reyna að hafa áhrif á það
hverjir komast í valdasæti að loknum kosningum.
Efist einhver um að með því að taka þátt í próf-
kjörskosningum hafi menn raunveruleg áhrif, skal á
það bent að einungis munaði tveimur atkvæðum í
fyrsta sæti á efstu tveimur frambjóðendum hjá Sjálf-
stæðisflokknum í Hafnarfirði. Aðeins tvo kjósendur
þurfti til að skera úr um oddvitasætið. Áhrifarík at-
kvæði það!
En hvað veldur þessu áhugaleysi? Félagi minn vill
meina að áhugi á prófkjörum lúti svipuðum
lögmálum og áhugi á handbolta. Þegar vel
ári í boltanum flykkist menn fyrir framan
sjónvarpsskjái til að fylgjast með landsleikjum
og þegar vel gangi í pólitík séu kjósendur
áhugasamari en ella. Á sama hátt missi fólk
áhugann þegar við erum léleg í boltanum eða
pólitíkin slök.
Ég er ekki viss um að þetta sé rétt – í
öllu falli er þetta varla rökrétt. Ég hefði
einmitt haldið að aldrei væri mikilvægara að
beita áhrifum sínum en þegar mikil lægi við
í pólitíkinni – þegar halda þurfi utan um
stjórnartauma af kostgæfni. Slíkar að-
stæður eru fyrir hendi nú, þegar á ríður að
koma bæði ríki og sveitarfélögum út úr
þeim hremmingum sem þau hafa ratað í.
Getur verið að almennur doði ríki meðal
flokksfélaga? Eða hefur fólk hreinlega misst trúna á
pólitíkinni og stjórnmálamönnum til þess að leysa úr
krefjandi verkefnum samtímans? Getur verið að mönn-
um þyki litlu máli skipta hvort það er þessi eða hinn
sem velst til þess að stýra – þetta sé einfaldlega allt
sama tóbakið?
Ég vona að svo sé ekki því það jafngildir uppgjöf.
Hafi fólk trú á því að vandinn sé yfirstíganlegur hlýtur
að skipta máli hverjir fá það verkefni að takast á við
hann. Og það er á ábyrgð almennra flokksmanna að
tryggja að hæfir og góðir einstaklingar veljist til
þeirra verka. ben@mbl.is
Bergþóra Njála
Guðmundsdóttir
Pistill
Þeir sem kusu að kjósa ekki neitt
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
L
angtímaatvinnuleysi er
að verða alvarlegt
vandamál hér á landi. Af
þeim 15.329 sem voru
atvinnulausir um ára-
mót hafði 21% verið án vinnu í heilt ár
og 49% höfðu verið án vinnu í hálft ár
eða lengur. Stefán Úlfarsson, hag-
fræðingur ASÍ, segir sláandi hversu
margt fólk sem komið er yfir miðjan
aldur hafi verið án vinnu í heilt ár.
Þörf sé á að huga sérstaklega að
stöðu þessa fólks.
Um 27% þeirra sem hafa verið án
vinnu í meira en heilt ár eru eldri en
55 ára á meðan hlutfallið er 16% hjá
þeim sem eru á aldrinum 16-24 ára.
Stefán segir að fram að þessu hafi
vinnumarkaðsaðgerðir miðast mest
að því að hjálpa ungu fólki til að gera
það hæfara á vinnumarkaði. Lítið hafi
hins vegar verið hugað að stöðu elsta
hópsins. Hann segir að þessi hópur
búi yfir dýrmætri reynslu og sú
spurning vakni hvort menn ætli að
sætta sig við að þessi hópur komist
ekki inn á vinnumarkaðinn aftur.
10% atvinnuleysi í vetur
Allt bendir til þess að atvinnuleysi í
vetur verði meira en í fyrravetur. Í
gær voru skráðir atvinnulausir hjá
Vinnumálastofnun 17.321. Atvinnu-
leysið var mest í fyrra í lok mars og
lok apríl þegar það fór upp fyrir
18.000 manns. Tölur um atvinnuleysi
í janúar liggja ekki fyrir en það hefur
líklega verið um 9%. Um 16% þeirra
sem eru á atvinnuleysisskrá eru með
hlutavinnu.
Karl Sigurðsson hjá Vinnumála-
stofnun segir að þó að atvinnuleysið
sé vissulega mikið verði það þó lík-
lega minna í vetur en verstu spár
gerðu ráð fyrir. Menn hafi talið að
það gæti farið upp í 11-12%, en nú sé
líklegra að það verði í 10%.
Það dregur jafnan úr atvinnuleysi
þegar kemur fram á vorið og eykst
svo aftur þegar haustar. Í fyrra var
9,1% atvinnuleysi í apríl, en fór niður í
7,2% í september.
Útlitið er ekkert sérstaklega bjart
þegar horft er lengra fram í tímann.
Hagdeild ASÍ spáir 10% atvinnuleysi í
ár, 9% atvinnuleysi árið 2011 og 8%
atvinnuleysi árið 2012.
Stefán segir að þó að atvinnuleysið
sé mikið séu ljósir punktar í stöðunni.
Umsvif í ferðaþjónustu hafi verið mik-
il í fyrrasumar og verði það væntan-
lega líka í sumar. Atvinnuleysi meðal
iðnaðarmanna sé minna en reiknað
var með. Miklu skipti hvort farið verð-
ur út í stór verkefni sem hafa verið í
undirbúningi í stóriðju og byggingu
netþjónabúa. Þar virðist mál hins veg-
ar í biðstöðu og óljóst hvað gerist á
þessu ári.
Þegar fjallað er um atvinnuleysi á
Íslandi þarf að hafa í huga að vinnandi
fólki á vinnumarkaði hefur fækkað
umtalsvert á síðustu misserum. Um
4.000 færri voru á vinnumarkaði á síð-
asta ári en á árinu 2008. Þetta eru út-
lendingar sem flutt hafa til síns heima
og Íslendingar sem farið hafa úr landi
í leit að vinnu og betri lífskjörum.
Tæplega 2.000 útlendingar eru
núna skráðir atvinnulausir hér á landi,
um helmingur er Pólverjar. Karl segir
að Pólverjum á atvinnuleysiskrá hafi
heldur verið að fækka, en á móti komi
að atvinnulausum Norðurlandabúum
hafi fjölgað.
Um 7.500 hafa verið
án vinnu í hálft ár
Álver Mjög dauft hefur verið yfir mannvirkjagerð síðustu misserin og þar
er mjög mikið atvinnuleysi. Ekki eru horfur á að staðan þar sé að batna.
Langtímaatvinnuleysi er vaxandi
vandamál, en 21% þeirra sem eru
án vinnu hafa verið atvinnulausir
í heilt ár eða meira. 49% þeirra
sem eru atvinnulausir hafa verið
án vinnu í hálft ár eða lengur.
Morgunblaðið/RAX
Vinnumálastofnun verður nú í
vaxandi mæli vör við opinbera
starfsmenn á atvinnuleysis-
skrá. Þetta er fólk sem hefur
unnið hjá ríkinu eða sveitar-
félögunum en hefur misst vinn-
una vegna sparnaðaraðgerða.
Flestir sem eru án vinnu
störfuðu í mannvirkjagerð
(2.629) og verslun (2.542).
Mjög dauft hefur verið yfir
verktakageiranum síðustu
misserin og ekki eru horfur á
að ástandið batni mikið á
næstunni.
Stefán Úlfarsson, hagfræð-
ingur hjá ASÍ, segir að staðan
hjá iðnaðarmönnum sé heldur
betri en reiknað hafi verið
með. Talsvert sé að gera í við-
haldsverkum inni á heimilum
en það séu verkefni sem hafi
setið á hakanum í þenslu síð-
ustu ára. Þar skipti máli að
iðnaðarmenn bjóði nú lægra
verð en áður.
Atvinnuleysi er langmest í
hópi þeirra sem hafa aðeins
grunnskólapróf en rúmlega
helmingur atvinnulausra er ein-
ungis með slíkt próf.
Opinberir starfs-
menn missa vinnu