Morgunblaðið - 05.10.2010, Síða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. OKTÓBER 2010
Nýlega féll dómur í
Hæstarétti (HR) á þá
leið að reikna ætti svo-
kölluð gengistryggð
lán út frá lægstu vöxt-
um Seðlabanka Ís-
lands (SÍ) og féllst
dómurinn því í meg-
inatriðum á það sem
dómur héraðsdóms
gekk út frá.
Vextir á
veikum grunni
Fjallað hefur verið ítrekað um
þessi mál út frá ýmsum sjón-
arhornum, m.a. út frá því að Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn hafði bent
á hættur sem fælust í lánveitingum
og útreikningum af þeim toga sem
fjármálafyrirtæki lögðu upp með í
kröfugerðum sínum. Einnig hefur
verið fjallað um þá þætti er snúa að
fjármálastöðugleika og því að vextir
á Íslandi urðu svo háir sem raun ber
vitni vegna óreiðu. Nú hefur HR
dæmt að fara eigi eftir þeim háu
vöxtum sem SÍ ákvarðaði m.t.t.
þenslu á markaði og óreiðu. HR
dæmir nú eins og allt hafi verið í
stakasta lagi. Þetta er órökrétt og
gegn neytendavernd. Ísland hefur
aldrei innleitt mannréttindi af
sjálfsdáðum heldur oftast þurft að
flytja þau réttindi inn.
Mál sniðin að þörfum
fjármálafyrirtækja
Bent hefur verið á að við Hér-
aðsdóm Reykjavíkur var mál þetta,
sem og einhver önnur, lagt upp sem
íslenskt krónulán og bent á að því
gilti ekki hin meinta gengistrygging
sbr. ákvæði laga nr. 38/2001 um
vexti og verðtryggingu en þar er
ótvírætt tekið fram að óheimilt sé að
binda skuldbindingar í krónum við
gengi erlendra mynta. Bankarnir,
a.m.k. lengi vel, ásamt SÍ fullyrtu að
um erlend gengistryggð lán hefði
verið að ræða en fyrir einhverra
hluta sakir náðu lögmenn skuldara
að leggja málið upp sem krónulán
og vísuðu í framangreind lög.
Þetta hefur greinarhöfundur
gagnrýnt enda var um erlend lán að
ræða sem voru gengistryggð en
ekki gengistryggð íslensk krónulán.
Hins vegar, ef skuldarar sem fóru
fram með þessi lán, stóðu í þeirri
trú að hafa tekið kró-
nulán og menn hafi
sæst á að svo hafi verið
og sammála um slíkt er
ekkert óeðlilegt við
framsetningu málsins.
Hvert er hins vegar
hlutverk og hver er
ábyrgð lögmanna sem
vinna að málum og
ráðleggja lántakendum
sem hafa nú fengið úr-
skurð sinna mála?
Talsmaður neytenda
hefur m.a. bent á að
þar hafi farist fyrir að
tryggja fleiri varakröfur en lögmað-
ur viðkomandi lántakanda lagði upp
með. Hér verður að hyggja að
mörgu og m.a. umræðu á Alþingi
um frumvarp sem síðar varð að lög-
um nr. 77/1998 um lögmenn.
Réttarbót kæfð
á Alþingi Íslendinga
Í framangreindu stjórn-
arfrumvarpi, sem Þorsteinn Páls-
son, þáverandi dómsmálaráðherra,
lagði fram á þingi, var mælt fyrir
því að afnema ætti skylduaðild að
Lögmannafélagi Íslands (LÍ). Það
var kæft á Alþingi. Að auki lagði Jó-
hanna Sigurðardóttir, núverandi
forsætisráðherra, fram breytinga-
tillögu við frumvarpið þess efnis að
ráðuneyti viðskipta gæti sett reglu-
gerðir um hámark innheimtukostn-
aðar lögmanna. Bæði þessi mál voru
felld og sú réttarbót sem lagt var
upp með fyrir Ísland var algjörlega
kaffærð þar sem varað var m.a. við
að um réttarspjöll gæti verið að
ræða sem bryti í bága við mannrétt-
indarákvæði sbr. dóm Mannrétt-
indadómstóls Evrópu frá 30. júní
1993 gegn íslenska ríkinu.
Hverjir mæltu með að þetta yrði
fellt út? Það voru lögmennirnir
sjálfir. Eitt af því mikilvægasta sem
eytt var út úr stjórnarfrumvarpinu
var að afnema skuli skylduaðild að
LÍ. Innheimtu og kröfugleði skila-
nefnda nú, skilanefndir sem virðast
engin mál leysa og senta allt til úr-
lausna fjársveltra dómstóla, er
áhugaverð í ljósi breytingatillögu
Jóhönnu Sigurðardóttur á sínum
tíma. Þeir lögmenn sem þar sitja
virðast hafa ótakmarkaðar heimildir
til að senda óhemjuháa reikninga
fyrir þóknun sína í miðju hruni ís-
lenskra heimila. Nú ætlar lögfræð-
ingur einn, sem er ráðherra Íslend-
inga, að leggja fram frumvarp fyrir
fjármálafyrirtæki, kröfuhafa þeirra
og lögmenn skilanefndanna en gegn
almenningi. Hvert er Ísland að
fara?
Ráða lögmenn ferðinni?
Lögmenn ákváðu sjálfir að ekki
yrði sett ákvæði í lög um þá sjálfa
sem myndi hamla því að þeir gætu
samræmt aðgerðir sínar hvað hæð
innheimtu varðaði. Til að bíta höf-
uðið að skömminni samþykkti Al-
þingi breytingu sem fól í sér einræði
þessarar stéttar í eigin málum með
íhlutun stéttarinnar sjálfrar um
dóma í eigin sök. Þetta er engum
hollt og því síður Íslandi.
Sjálfstæði Alþingis
og Íslands
Var Alþingi sjálfstætt á þessum
tíma? Er Alþingi sjálfstætt í dag
eða eru það fjármálafyrirtæki og
léttadrengir þeirra og stúlkur í lög-
mannastétt sem vilja nú lög gegn
heimilum landsmanna, fólki sem býr
í sama landi, samborgurum sínum?
Hér skal undirstrikað að margir
lögmenn eru mjög siðferðislega
þroskaðir en því miður virðast þeir
ekki ráða ferð. Er Ísland sjálfstætt
og fullvalda ríki?
Aðrar leiðir og
önnur lán
Það vill svo til að það eru mál í
dómskerfinu sem hafa verið lögð
upp með öðrum hætti en HR byggir
niðurstöðu sína á í nýföllnum dómi.
Hér skal áréttað að ef miðað er við
upplegg málsins frá upphafi til enda
er dómur HR rökréttur en í honum
eru fordæmi sem vel eru nýtanleg í
öðrum málum þar sem aðilar hafa
sammælst um að hafi verið geng-
istryggð erlend lán. Þessu er ekki
lokið enda gyðjur réttlætis ekki
sáttar og dómur HR enginn Sal-
ómonsdómur.
Dómur Hæstaréttar og lögmenn
Eftir Svein Óskar
Sigurðsson »Eitt af því mikilvæg-
asta sem eytt var út
úr stjórnarfrumvarpinu
var að afnema skuli
skylduaðild að Lög-
mannafélagi Íslands.
Sveinn Óskar
Sigurðsson
Höfundur er BA í heimspeki og hag-
fræði. Viðskiptafræðingur MBA.
Þú getur verið einn eða ein þeirra
sem þekkir fólk sem á við andlega
erfiðleika að etja. Þú getur horft á úr
fjarlægð og hugsað. Þú getur líka
verið sá eða sú sem stígur fram til
hjálpar eða leiðsagnar. Þú getur
þekkt vinnufélaga, kunningja eða
fjölskyldumeðlim, sem á í erf-
iðleikum. Við þekkjum öll einhverja
sem eiga við geðraskanir að etja því
geðraskanir eru algengar. Þær birt-
ast oft í kjölfar álags og áfalla og geta
skert starfsgetu og lífsgæði.
Forvarna- og fræðslusjóðurinn ÞÚ
GETUR! var stofnaður árið 2008 til
að styrkja þá sem eiga við geðræna
vanlíðan að stríða. Stofnandi sjóðsins
er dr. Ólafur Þór Ævarsson geðlækn-
ir og stofnstyrktaraðilar eru heil-
brigðisráðuneytið, Landsnet, For-
varnir ehf. og Actavis. Fjölmargir
einstaklingar og fyrirtæki hafa styrkt
starfið. Stór hópur tónlistarmanna
hefur veitt sjóðnum ómetanlegan
stuðning.
Markmið sjóðsins er að styrkja þá
til náms sem orðið hafa fyrir áföllum
eða hafa átt við geðræn veikindi að
stríða. Einnig að efla þjónustu við
geðsjúka á sviði fræðslu og forvarna
með því að afhenda starfsfólki sem
skarað hefur fram úr á þessum svið-
um í geðheilbrigðisþjónustu hvatn-
ingarverðlaun. Stjórn sjóðsins vill
einnig stuðla að umræðu og aðgerð-
um sem draga úr fordómum í sam-
félaginu. Nálgast má upplýsingar um
sjóðinn á Facebook undir Þú getur og
á www.thugetur.is
Geðraskanir
Umfjöllun um geðræna vanlíðan og
fordóma er afar mikilvæg á tímum
áfalla og álags. Álagstengda vanlíðan
má bæta með ýmsum ráðum og góð
meðferðarúrræði eru til gegn geð-
rænum veikindum. Að auki er
fræðsla og opin umræða mikilvægir
þættir til forvarna. Geðraskanir eru
algengar og valda þjáningum hjá ein-
staklingum og álagi á aðstandendur,
ekki síst börnin í fjölskyldunni. Þrátt
fyrir miklar framfarir í meðferð-
armöguleikum og aukna þjónustu, fé-
lagslegan stuðning og endurhæfingu,
er mikil þörf fyrir frekari sérhæfingu
og aukna möguleika til eflingar. Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunin hvetur
mjög til aukinnar fræðslu og umræðu
í samfélaginu um þessi málefni og efl-
ingu menntunar fagstétta. Er það
von okkar sem stöndum að átakinu
ÞÚ GETUR! að Ísland geti í framtíð-
inni skipað sér í fremstu röð hvað
varðar þjónustu og stuðning við þá
sem eiga við geðraskanir að etja.
Stuðningur við þennan hóp er mæli-
kvarði á gæði samfélagsins.
Þú getur
Eftir Ólaf Þór Ævarsson, Ásu
Ólafsdóttur, Siv Friðleifs-
dóttur, Pálma Matthíasson og
Sigurð Guðmundsson.
Stjórn Forvarna- og fræðslusjóðsins ÞÚ GETUR! Dr. Ólafur Þór Ævarsson,
geðlæknir, formaður, Ragnheiður Guðfinna Guðnadóttir verkefnastjóri,
Pálmi Matthíasson sóknarprestur í Bústaðasókn, meðstjórnandi, Ása Ólafs-
dóttir LLM, lektor, hrl, gjaldkeri, Sigurður Guðmundsson forseti heilbrigð-
isvísindasviðs Háskóla Íslands, meðstjórnandi og Siv Friðleifsdóttir alþing-
ismaður og f.v. heilbrigðisráðherra, ritari.
» Geðraskanir eru al-
gengar og valda
þjáningum hjá ein-
staklingum og álagi á
aðstandendur, ekki síst
börnin í fjölskyldunni.
Ólafur Þór Ævarsson er geðlæknir,
Ása Ólafsdóttir LLM, lektor, hrl., Siv
Friðleifsdóttir alþingismaður og fv.
heilbrigðisráðherra, Pálmi Matthías-
son sóknarprestur í Bústaðasókn og
Sigurður Guðmundsson forseti heil-
brigðisvísindasviðs Háskóla Íslands.
Ekki fékk ég boð á
þjóðfundinn í þetta
skiptið frekar en það
fyrra. Ég sem hlakkaði
svo til að segja ein-
hverju bláókunnugu
fólki hvernig ég vildi
sjá fjölskylduna í þessu
guðsvolaða landi vera
setta á hæsta stall,
langt fyrir ofan kóks-
niffandi peningadýrk-
endur og aðra mammonsþræla. En
hvað um það, ég sest þá bara við tölv-
una og reyni að hafa áhrif á þá út-
völdu með þessum línum.
Ég held að alls staðar annars stað-
ar í heiminum en hér væri allt fyrir
löngu orðið snarvitlaust við þær að-
stæður sem við höfum búið við und-
anfarið. Aðstæður þar sem alls kyns
valdhafar s.s. rukkarar af öllu tagi,
hvort sem kröfurnar eru réttmætar
eða ekki, virðast hafa fengið ódagsett
veiðikort úhlutað og bráðin er al-
menningur. Á kortinu ábyggilega til-
greindir sem einstaklingar sem aldr-
ei standa saman í að hindra yfirgang
valdhafa, sama hvað á dynur. Sem
sagt mjög auðveld bráð. Ég tek eitt
dæmi. Við erum búin að borga í líf-
eyrissjóði í áratugi þó að það hafi
margsannast að þeir eru eingöngu
gerðir til að tryggja peningavaldið í
landinu. Og pen-
ingavaldið hefur ekki
hingað til litið á fjöl-
skyldurnar á Íslandi
öðrum augum en bóndi
lítur mjólkurkú, að því
undanskildu að bónd-
anum þykir í flestum
tilfellum vænt um kúna.
Bankar og lífeyrissjóðir
eru hvoru tveggja
stofnanir sem eiga að
þjóna okkur en við er-
um í öllum tilfellum
þrælar og ambáttir
undir þeim.
Sönn saga. Kona borgar í þrjá líf-
eyrissjóði á sinni starfsævi. Í l.s.
Sláturfélags Suðurlands borgaði hún
í mörg ár en hann fór á hausinn og
þar fékkst ekki króna. L.s. Kaup-
félagsins var ekki betri en þar fund-
ust ekki einu sinni gögn um að hún
hefði borgað í sjóðinn og af því að
hún átti ekki áratuga gamla launa-
seðla til að sanna sitt mál fékk hún
ekki krónu. Úr sjóði sem hún borgaði
smáræði í vegna aukavinnu sem hún
tók að sér við skúringar fékk hún
greitt nokkra þúsundkarla á mánuði.
Þessi kona átti að básúna óréttlætið
og við áttum að standa með henni öll
sem eitt þar til réttlætinu var full-
nægt.
Önnur sönn saga og nú skulum við
tala um tryggingafélag. Hjón á
Akranesi, minnir mig, lentu í því að
húsið þeirra var dæmt ónýtt vegna
veggjatítlu sem rústaði innviðum
hússins. Hvort sem um var að kenna
því sem stóð í tryggingaskilmálum
eða sem stóð ekki í tryggingaskil-
málum, þá fengu þau ekki krónu. Þar
með var umrætt tryggingafélag orð-
ið gróðafyrirtæki til þess gert að
færa eigendum sínum hámarksarð
en ekki til að tryggja að venjuleg
fjölskylda, sem gerði allt rétt og átti
sér enskis ills von, stæði ekki uppi
húsnæðislaus. Risnan hefur trúlega
á hverju ári hljóðað upp á hærri upp-
hæð en þá sem hjónin töpuðu vegna
ófullkominna skilmála sem nota bene
tryggingafélagið semur. „Þar sem
tryggingar snúast um fólk“ – „Ef þú
ert tryggður þá færðu það bætt“.
Innantómt orðagjálfur, því miður.
Og hvað gerðum við, ég og þú, til að
styðja þessa fjölskyldu? Ekkert. Að
sjálfsögðu áttum við að hópast niður í
umrætt tryggingafélag og hóta að
segja upp öllum okkar tryggingum.
Standa saman. Það verður vaðið yfir
okkur endalaust ef við stöndum ekki
saman og segjum ekki neitt. Ég skal
sanna það með eftirfarandi dæmi. Ef
þú, lesandi góður, ferð í buxnavasa
minn í biðröð úti í búð, tekur pening
úr vasa mínum og ég geri enga at-
hugasemd við það, þá gerir þú það að
sjálfsögðu aftur, og aftur, og aftur.
Ég geri þér að vísu upp að þú sért
siðblindur, en það teljast mannkostir
í dag, ekki satt?
Verðtrygging og okurvextir á Ís-
landi viðgangast vegna þess að
stjórnmálamennirnir sem eiga að
halda þessum hlutum í lagi eru ekki
að vinna fyrir almenning í landinu
heldur eru þau opinberi geirinn af
því peningavaldi sem fer aftur og aft-
ur ofan í vasa okkar og sækir þangað
með góðu eða illu allt sem þar er og
öllum er þeim slétt sama hvort við
eigum fyrir mat á eftir eða ekki.
Þetta fólk sér þá sem í fjöl-
skylduhjálpina leita í hverri viku sem
vel heppnað verkefni.
Ég ætla ekki að hafa þetta lengra
en niðurstaðan er ekki flókin. Pen-
ingarnir sem áttu að vera til að ein-
falda okkur þau daglegu vöruskipti
sem við þurfum að hafa okkar á milli
á degi hverjum eru orðnir að skrímsli
sem við erum flest okkar að puða fyr-
ir á meðan lyklabörnin okkar eru ein
heima að horfa á teiknimynd, fulla af
ofbeldi.
Eftir Magnús
Vigni Árnason »Ég vildi sjá fjöl-
skylduna í þessu
guðsvolaða landi vera
setta á hæsta stall, langt
fyrir ofan kóksniffandi
peningadýrkendur og
aðra mammonsþræla.
Magnús Vignir Árnason
Höfundur er bifreiðasali.
Íslendingar í hnotskurnMóttaka
aðsendra
greina
Morgunblaðið birtir alla útgáfu-
daga aðsendar umræðugreinar frá
lesendum. Blaðið áskilur sér rétt til
að hafna greinum, stytta texta í sam-
ráði við höfunda og ákveða hvort
grein birtist í umræðunni, í bréfum til
blaðsins eða á vefnum mbl.is. Blaðið
birtir ekki greinar, sem eru skrifaðar
fyrst og fremst til að kynna starfsemi
einstakra stofnana, fyrirtækja eða
samtaka eða til að kynna viðburði,
svo sem fundi og ráðstefnur.
Þeir sem þurfa að senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins.
Formið er undir liðnum „Senda inn
efni“ ofarlega á forsíðu mbl.is. Einnig
er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við greinum
sem sendar eru í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er notað
þarf notandinn að nýskrá sig inn í
kerfið, en næst þegar kerfið er notað
er nóg að slá inn netfang og lykilorð
og er þá notandasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri
grein en sem nemur þeirri hámarks-
lengd sem gefin er upp fyrir hvern
efnisþátt en boðið er upp á birtingu
lengri greina á vefnum.
Nánari upplýsingar gefur starfs-
fólk greinadeildar.