Morgunblaðið - 15.03.2011, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. MARS 2011
Brimið fexir Sjófuglar fljúga yfir hvítfyssandi brimi úti fyrir Reykjanesi. Náttúran er stórbrotin á Reykjanesi, með fagrar strendur, kletta og svarrandi brim, auk ferskleika sjávarloftsins.
RAX
Vonleysið einkennir
þjóðarandann í dag.
Stanslaus hræðslu-
áróður um Æ-seif byl-
ur á okkur, þjóðin skal
skuldbinda sig til þess
að greiða óreiðu-
skuldir útrásar-
níðinga. Þingmenn
keppast um stundar-
athygli dagsins með
því að hóta endalaus-
um skattahækkunum á þetta hræði-
lega fólk sem hefur þokkaleg laun.
Ráðherrar rífa í sig Hæstarétt,
frekar en að standa vörð um þessa
einu stofnun sem enn nýtur trausts.
En líklega vilja þau að sú stofnun
hrapi í eins miklu áliti og þau hafa
gert í augum þjóðarinnar. Velferð-
arstjórnin getur ekki lengur falið
sig á bak við íhaldsgrýluna sem allt
skemmdi. Nú þarf hún að standa
skil á sínum vandræðagangi sjálf.
Hér stíga fram forstjórar og benda
á að Ísland njóti ekki trausts vegna
óstöðugs efnahagskerfis, vandræða-
legrar og fálmkenndrar skatta-
stefnu og nú síðast hótana um þjóð-
nýtingu auðlinda, með öðrum orðum
eiga þeir við að landið sé í raun
stjórnlaust. Sem það er!
Fjölmiðlamenn og spekúlantar
einhvern veginn túlka þetta sem
nauðsyn þess að samþykkja ríkis-
ábyrgð á skuldum einkafyrirtækis.
Er það furða að fólk hristi haus-
inn í vonleysi og spyrji sig sjálft
hvað það í ósköpunum sé að gera
hérna? Við virðumst vera stillt á
sjálfseyðingu sama hversu miklar
auðlindir okkar og tækifæri eru í
raun og veru. Við erum eins og
krakkar í nammibúð sem vilja alltaf
það sem er í efstu hillunni og
hundsa allt annað sem þeim stendur
til boða án mikillar fyrirhafnar. Til
þess að teygja okkur í efstu hilluna
trömpum við niður það sem nær
okkur býðst.
Niðurrifsofsinn í ríkisstjórninni
og óskiljanlegar aðferðir bankanna
vegna skulda fyrirtækja og ein-
staklinga eru að taka frá okkur bar-
áttuandann sem hér
ríkti stundarkorn.
Þegar við sáum fram á
að þrátt fyrir allt gæt-
um við rifið okkur upp
úr þessu. Tækifærin
væru ærin. Með
styrkri framtíðarsýn
og kjarki til þess að
taka á málum af festu
var þjóðin tilbúin til að
herða sultarólarnar í
einhvern tíma. En
núna er þjóðin dofin
og svikin, hún kaus
meira að segja trúð í borgarstjórn-
arkosningum til þess að prófa eitt-
hvað nýtt. Það gekk heldur ekki,
þegar í ljós kom að hann var leyni-
vopn annars ríkisstjórnarflokksins
og bara ekkert fyndinn lengur.
Hugsanlega er það ætlun ríkis-
stjórnarinnar að knésetja okkur
endanlega til þess að við verðum
nægilega þreytt og plöguð til þess
að skrifa hugsunarlaust undir aðild-
arsamning við ESB.
Landinn hringir inn í útvarps-
þætti og býsnast yfir því máli sem
einkennir þann daginn. Yfirleitt bú-
inn að gleyma því hvað var sagt í
gær. Alla vega fer hann ekki út til
að mótmæla! Sérstakur saksóknari
rannsakar og rannsakar. Vonandi
tekur það einhvern enda sem leiðir
til sýknu eða sakleysis þeirra ein-
staklinga sem liggja undir grun um
svik. Biðin eftir því er að koma í veg
fyrir að við höldum hér áfram. Á
meðan á biðinni stendur erum við
full af efasemdum og reiði sem ekki
hvetur til þeirra spora sem nauð-
synleg eru til þess að við komumst
af hér á þessari litlu, pínulitlu eyju,
sem við öll teljum vera nafla al-
heimsins.
Eftir Karen
Elísabetu
Halldórsdóttur
» Velferðarstjórnin
getur ekki lengur
falið sig á bak við
íhaldsgrýluna sem
allt skemmdi.
Karen Elísabet
Halldórsdóttir
Höfundur er varabæjarfulltrúi, MS í
mannauðsstjórnun og BA í sálfræði.
Sjálfseyðingar-
hnappur þjóðar
Fyrsta atlaga Breta
að íslenskum efnahag á
lýðveldistímanum var
árið 1952 þegar sett var
löndunarbann á íslensk
skip. Þar með lokaðist
stærsti markaður sjáv-
arútvegsins og efna-
hagshrun blasti við.
Rússar komu þá til
bjargar og gerðu um-
fangsmikinn viðskipta-
samning. Viðskiptin við
Bandaríkin björguðu líka efnahag
landsins. Árið 1958 var landhelgin
færð út í 12 mílur og sendi Breta-
stjórn þá herskip gegn íslenskum
varðskipum inn á Íslandsmið. Þetta
endurtók sig árið 1973 og enn aftur
árið 1976.
Bretar virkja alþjóðastofnanir
og Evrópubandalagið
Bretar höfðu góð ítök í alþjóða-
stofnunum og Evrópubandalaginu og
notuðu það í atlögunum gegn Íslandi.
Á Alþjóðahafréttarráðstefnunni í
Genf árið 1960 reyndu Bretar að setja
bann við landhelgisútfærslu Íslands í
12 mílur. Það var fellt með eins at-
kvæðis mun. Alþjóðadómstóllinn í
Haag í Hollandi var virkjaður gegn
Íslandi. Árið 1972 úrskurðaði hann 50
mílna landhelgi Íslands ólögmæta.
Bretar virkjuðu Evrópubandalagið í
baráttunni: Árið 1972 neitaði það að
skrifa undir samning um fríverslun
víð Ísland nema deilan við Breta yrði
leyst.
Atlagan 2008
Áttunda atlaga Breta var svo gerð
haustið 2008. Ríkisstjórn Íslands og
stofnanir hennar fengu stöðu hryðju-
verkasamtaka. Eignir íslenska rík-
isins voru kyrrsettar og fyrirtæki í
ýmsum greinum elt uppi. Íslenskir
peningar sem fóru í gegnum London,
fjármálamiðstöðina sem íslenskar
fjármálastofnanir notuðu, voru teknir
haldi og greiðslur festust víða um
lönd sem notuðu London í banka-
viðskiptum. Þá urðu Bandaríkin aftur
bjargvættur; banki vestanhafs tók að
sér miðlun gjaldeyrisviðskipta Ís-
lands og forðaði frá öngþveiti. Liður í
atlögunni var óhróð-
ursherferð ráðherra
Bretastjórnar. Enn
einn liður var að Breta-
stjórn krafðist ólög-
legrar ríkisábyrgðar á
innlánsreikningum
Landsbankans, Ice-
save.
Bretar virkja al-
þjóðastofnun og
Evrópusambandið
Bretar reyndu að
virkja Alþjóðagjaldeyr-
issjóðinn og varð það til að tefja af-
greiðslu hans. Evrópusambandið var
virkjað, þ.m.t. Evrópski fjárfest-
ingabankinn. ESA, sem hefur eftirlit
með að Ísland hlýði tilskipunum ESB
vegna EES-samningsins, gaf út í
fyrravor, byggt á geðþóttatúlkun á
reglugerð, að Ríkissjóður Íslands eigi
að ábyrgjast Icesave. ESA gæti vísað
málinu til EFTA-dómstólsins sem
einnig hefur það verkefni að sjá til
þess að Ísland gegni ESB. Hlýði Ís-
land ekki úrskurði EFTA-dómstóls-
ins gæti Íslandi verið hótað með upp-
sögn EES-samningsins og höfnun
ESB-aðildarumsóknar. En það eru
frekar gylliboð en hótanir, andstæðar
hagsmunum ESB, og ekki sannfær-
andi.
Sjálfstæð þjóð getur varist
Íslendingar stóðu gegn aðgerðum
Breta í þorskastríðunum. Það tímabil
varð samt eitt mesta uppbygging-
arskeið Íslandssögunnar. Íslendingar
tóku ekki mark á Alþjóðadómstólnum
í Hollandi á sínum tíma. Ekki heldur
á hótunum Breta og Evrópu-
bandalagsins. Stjórnvöld stóðu fast á
rétti landsins og varð hann almennt
viðurkenndur þegar á leið deilurnar.
Það sama hefur þegar gerst í Ice-
save-deilunni. Stjórnvöld Íslands
hafa ekki ennþá lagt drög að því að fá
bætur fyrir brot Breta á EES-
samningnum í árásinni 2008. Úr-
skurðir EFTA-dómstólsins um Ice-
save verða ekki bindandi fyrir Ísland.
Sjálfstæð og fullvalda ríki eru ekki
nauðbeygð að fara eftir úrskurðum
erlendra dómstóla enda viðurkenna
þau ekki lögsögu þeirra. Endanlegur
dómur í Icesave-málinu getur ekki
fallið neins staðar annars staðar en
hjá íslenskum dómstól sem dæmir að
íslenskum lögum. En verði Icesave
III samþykkt verður lögsögu afsalað
til Englands og Hollands og þá gætu
ýmsar flækjur risið.
Samskipti ríkja
Það tók nærri 25 ár að ná fram
rétti Íslands í fyrri Bretaárásum. Það
hafa farið 2½ ár í að verjast árásinni
2008. Þó Bretar komi ekki fram við
neina „vinaþjóð“ eins og Íslendinga
eru hótanir og málarekstur þættir í
hagsmunagæslu ríkja. Hótanir Breta
hafa hangið yfir Íslandi í 27 af þeim
67 árum sem landið hefur verið sjálf-
stætt, með hléum. Ríki reka ágrein-
ingsmál gegn öðrum ríkjum vegna
t.d. verslunarmála og ríki reka mál
gegn fyrirtækjum hvert annars. Það
hefur takmörkuð áhrif á önnur við-
skipti. Útflutningsatvinnuvegir Ís-
lands og samskipti við flest lönd hafa
gengið vel eftir að Ísland hafnaði Ice-
save þann 6. mars í fyrra.
Hvað næst?
Gat einhver ímyndað sér fyrir
nokkrum árum að Ríkisstjórn Íslands
yrði meðhöndluð sem hryðjuverka-
samtök hjá vinaþjóð? Að Bretar
legðu hald á íslenska peninga og úti-
lokuðu Íslendinga frá viðskiptum?
Icesave-málið snýst um grundvall-
aratriði: Rétt Íslands í alþjóða-
samfélaginu. Íslendingar hafa hingað
til sjáfir getað staðið á sínum rétti
eins og sjálfstæð þjóð. Að játast undir
ólögmætar kröfur, auk þess að þegja
þunnu hljóði þegar gerð er fjand-
samleg efnahagsárás á landið, gæti
orðið dýrkeypt til framtíðar. Þjóðir
sem láta traðka á sínum rétti missa
sjálfsvirðingu, síðan virðingu annarra
og að lokum tökin á samskiptum sín-
um við aðrar þjóðir.
Eftir Friðrik
Daníelsson »Hótanir Breta hafa
hangið yfir Íslandi í
27 af þeim 67 árum sem
landið hefur verið sjálf-
stætt, með hléum.
Friðrik Daníelsson
Höfundur er verkfræðingur.
Atlögur Breta og
eðlileg samskipti þjóða