Morgunblaðið - 15.03.2011, Blaðsíða 21

MINNINGAR 21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. MARS 2011
Septemberkveldi
árið 2010 var tekið að halla þegar
glaðlegt andlit með úfnum, hvít-
um hárlubba birtist í dyragætt-
inni. Dauðvona félagi minn í
næsta rúmi hrökk upp brosandi
og Thor Vilhjálmsson var kominn
inn á stofu þar sem ég lá á Land-
spítalanum. Ég sé núna að ég hef
verið bráðheppinn að vera skor-
inn í sundur og skeyttur saman
þó ekki væri nema til að njóta
ógleymanlegrar kvöldstundar
með skáldinu.
Thor var seint á ferð miðað við
reglur, enda var honum meinilla
við reglur og nóttin var starfstím-
inn. Eiginlega var spítalinn lok-
aður þegar hann læddist inn um
kjallarann. Hann vissi óljóst hvar
ég lá en eftir að hafa rannsakað
allar hæðir og margar stofur þar
sem hann hefur eflaust verið au-
fúsugestur þá rataði hann kátur
að lokum til mín.
Svo vel vildi til að ég var ein-
mitt að ljúka við Kjarval eftir
Thor þegar hann bar að garði.
Bókin er unaðsleg aflestrar og ég
velti því oft fyrir mér hvort Thor
hefði verið að skrifa um sig þegar
hann lýsti Kjarval og ástríðu
hans. Thor – Kjarval – Thor – ég
er sannfærður um að sálgreining-
ar skáldjöfursins og hugsjónir
komu beint úr eigin hugarfylgsn-
um sem einnig hæfðu mynd-
skáldinu Kjarval. Þar játaði Thor
Íslandi og íslenskri þjóð ást sína í
gegnum meistara Kjarval. Þann-
ig gat hann afhjúpað hana á und-
urfagran hátt án nokkurrar
væmni, málað orðin jafn snilld-
arlega og vinurinn málaði sínar
játningar á striga. Hér var stór-
skáldið mætt í öllum sínum
skrúða orðgnóttar og djúphygli.
Reyndar er ómögulegt að
segja hvað er best þegar Thor
Vilhjálmsson á í hlut. Hjá okkur
var ávallt hátíð þegar fundum bar
saman og ég var ávallt þiggjand-
inn. Dáleiðslulist Thors var með
ólíkindum en þar tvinnuðust sam-
an mannkostir hans í hjartahlýju,
gleðibrosi og ótæmandi sagna-
brunni. Hann tók ávallt til vængj-
anna og flaug vítt og breitt út í
næstu umræðu og spann þráð
með viðmælanda og lék sér síðan
Thor Vilhjálmsson
✝ Thor Vil-hjálmsson
fæddist í Edinborg
í Skotlandi 12.
ágúst 1925. Hann
varð bráðkvaddur
2. mars 2011.
Thor var jarð-
sunginn frá Dóm-
kirkjunni 11. mars
2011.
með þráðinn eftir
því sem umræðan
þróaðist, lagði til
slaufur, lykkjur svo
úr varð mynd – því
Thor málaði með
orðum. Stundum
minnir hann á
vatnsdropann sem
ferðast um heiminn;
er hluti heimsins og
snýr heim á ný, vitr-
ari og reynslunni
ríkari; áfram hinn sami og þó
ekki.
Næsta kyndugt væri að kalla
Thor Vilhjálmsson „Íslandsvin“
eins og fjölmiðlafólk upphefur
suma útlendinga. Orðið dugar
ekki hér. Samt sló hjarta landsins
í brjósti Thors allar stundir –
hann var í römmu ástarsambandi
við landið sitt. Þokan og fjöllin,
mosinn og döggin og óveðrin
voru skáldinu uppsprettur anda-
giftar í takti við hans stóra hug-
arheim sem var aftur á móti
miklu stærri og frjálsari en svo
að væntumþykja á landinu fjötr-
aði hann á einhvern hátt. Mann-
vinurinn Thor var ekki aðeins af-
burða júdómaður, andlega
fjölbragðaglíman hélt utan um
allar hans listfengu og veraldlegu
athafnir af stakri drenglund.
Nú þegar kveðjustund er kom-
in þakka ég Thor Vilhjálmssyni
dýrmæta samfylgd af virðingu og
mikilli eftirsjá og votta Margréti,
Örnólfi, Guðmundi Andra og fjöl-
skyldum þeirra dýpstu samúð
mína og minna.
Guðmundur Páll
Ólafsson.
Thor var ógleymanlegur mað-
ur, ekki einungis vegna þeirra
mörgu listaverka sem hann færði
okkur, heldur líka vegna per-
sónuleika hans. Hann hafði stór-
mannlegt yfirbragð en bjó jafn-
framt yfir hlýju hjartaþeli og
ríkri andagift. Ég var á unglings-
árum þegar ég sá Thor fyrst, þá
kom hann og las úr verkum sín-
um í Menntaskólanum ásamt öðr-
um ungskáldum, Stefáni Herði
og Ástu Sigurðardóttur. Ég hafði
lesið fyrstu bók hans, Maðurinn
er alltaf einn, og mér fannst mik-
ill fengur að þessari óvenjulegu
bók. Textinn sem hann las okkur
kom svo í næstu bók hans, Dög-
um mannsins. Thor var fjölhæfur
menningarmaður. Skáldsögur
hans eru ótæmandi fjársjóður.
Frásögnin er ekki einungis sögð
með orðum, heldur er textinn
einnig gæddur myndlist og víða
við undirleik tónlistar. Hann rit-
aði einnig margar ritgerðir, hug-
vekjur og ádrepur. Í þeim nýtur
sín vel skarpskyggni hans og
snörp kaldhæðni. Hann var af at-
ómskáldakynslóðinni og var
lengst af í ritstjórn Birtings, sem
var einskonar málgagn módern-
ista. Thor færði okkur mikinn
bókmenntaarf, bæði frumsamin
rit og þýdd, sem komandi kyn-
slóðir munu njóta góðs af. Hann
var óvenjulega fjölhæfur. Í bók-
um hans eru margar magnaðar
ferðasögur, og má þar sérstak-
lega nefna bókina Undir gervi-
tungli. Sjálfur var hann lang-
ferðamaður og nú hefur verið
gerð kvikmynd um göngu hans á
pílagrímaleiðinni frá Frakklandi
til Spánar. Hér heima ferðaðist
Thor einnig mikið. Hann var
áhugasamur útivistarmaður og
ég á ógleymanlegar minningar af
ferðum með honum um miðhá-
lendið, á Hengilinn, til Húsafells
og víðar. Hann naut sín vel úti í
náttúrunni; öll orðræða hans á
slíkum ferðum var í samhljómi
við náttúruríkið. Hann var líka
sögumaður góður í hinni gömlu
íslensku merkingu. Eitt sinn
lentum við ásamt þriðja manni í
slagviðri austur við Núpsstaða-
skóg. Við tjölduðum á syllu í
Lómagnúpi og sögðum sögur alla
nóttina meðan regnið buldi á
þekjunni. Ég kynntist líka
hraustmenninu Thor. Eitt sinn í
fjallaferð komum við í Veiðivötn
eldsnemma morguns að sumar-
lagi og höfðum ekið alla nóttina.
Það var svalt í morgunsárið. En
náttúruinnlifun Thors var slík að
hann svipti af sér klæðum og
stakk sér til sunds í kaldasta
vatni landsins eins og ekkert
væri sjálfsagðara. Í einni fjalla-
ferð okkar spurði hann mig ræki-
lega um júdóíþróttina og sagðist
alltaf hafa haft hug á að kynnast
henni. Er ekki að orðlengja það
að Thor kom með mér á æfingu
og náði ágætum tökum á þessari
vandasömu íþrótt. Hann iðkaði
júdó af eldmóði í 40 ár, allt til
dauðadags, með ágætum árangri
og hafði þá náð gráðunni 2. dan.
Thor var stórbrotin persóna, en
hann var jafnframt ljúfmenni og
hinn besti félagi.
Eysteinn Þorvaldsson.
Það var eitthvað barnslegt við
trú Thors Vilhjálmssonar á list-
irnar. Og oft svall honum móður
þegar barátta stóð um tiltekinn
málstað og listskilning, eins og að
smekkur væri algildur. Þá féllu
stundum þung orð. Margir héldu
þetta hofmóð. Ég gat aldrei fall-
ist á það. Ég kynntist aldrei öðru
í fari hans en því viðmóti sem
helst mætti kalla alþýðleika. Og
Kristín mín vill bæta ljúf-
mennsku við. Ég átti þeirri gæfu
að fagna að ferðast með honum
ungur að árum til Parísar. Við
Andri sonur hans vorum um tví-
tugt að uppgötva veröldina í
heimsborginni, stóryrtir og yfir-
lýsingaglaðir, hann að koma aftur
eftir öll þessi ár til borgarinnar
sem hafði í svo mörgu fóstrað
listamannsferil hans. Við sóttum
saman tónleika, listsýningar og
söfn, horfðum saman á mannlífið
á kaffihúsum og hann tjáði okkur
að sig langaði svo mikið að miðla
okkur af öllu því sem hann hafði
orðið áskynja í þessari ótrúlegu
borg til að gera ferð okkar sem
ríkulegasta. Í því brást hann okk-
ur ekki – þó á mjög sérstæðan
hátt. Það hefði mátt ætla að Thor
gerði sig breiðan og reyndi að
sýna okkur borgina í baksýn hins
þroskaða listamanns. Nei, hann
gerði sjálfan sig lítinn, greip að-
eins inn í með kynni sín af borg-
inni sem uppfyllingarefni við
taumlausa innfjálgni okkar
Andra. Þeim mun meira virtist
hann taka inn af ungæðishætti
okkar. Eftir á að hyggja hugsa ég
oft um lífskraft hans, hvernig
hann virtist stöðugt geta haldið
hrifnæmi sínu og ég veit að í
þessari ferð sá ég lykilinn að
þeim lífsgaldri. Þetta einkenni-
lega sambland af hátimbraðri
baráttu fyrir heilögum málstað
og þakklæti fyrir að mega leggja
sitt lóð á vogarskálarnar af lít-
illæti – já, lítillæti. Nú er skarð
fyrir skildi og mér er til efs að
einhver geti tekið upp kyndil
hans að berjast fyrir framgangi
listanna af svo einlægri trú. Bæk-
ur Thors fjalla oftar en ekki um
þau vandkvæði að höfðingdómur
er lagður á herðar söguhetjunni,
en hann sigraðist á höfðingsefn-
inu í sjálfum sér með alþýðleik-
anum. Við Kristín vottum Mar-
gréti, Örnólfi og Andra ásamt
öllum í fjölskyldunni innilega
samúð okkar í söknuðinum eftir
þennan fyrirferðarmikla mann.
Jón Thoroddsen.
Hrópið ekki lengur.
Hættið að drepa hina dánu
hrópið ekki meira, hrópið ekki
ef þið viljið enn heyra þá
ef þið vonið að tortímast ekki.
Hvísl þeirra verður vart greint
það heyrirst ekki meira í þeim
en í grasinu sem grær
fagnandi því að þar fer enginn
maður um.
(G. Ungaretti/
ThorVilhjálms-
son)
Við þökkum þér hjartanlega
fyrir samverustundirnar hér á
jörðu, sendum þér hinstu kveðju
og óskum þér góðrar ferðar inn í
eilífðina. Við, sem eftir erum, lof-
um að hlusta varlega; þá munum
við heyra rödd þína, hvíslandi
sem morgunþulu í stráum, í grá-
mosa sem glóir.
Mæðgurnar Franca og
Elena Musitelli.
Hann geislaði af ferskleika og
hlýju, hann var faðmur landsins
holdi klæddur, hlaðinn gildum
náttúru og menningar Íslands, en
þó svo alþjóðlegur að hann var
fremur jörð en jarðarbúi. Tungan
sem tignin ber í sér, tær á tind-
um, titrandi við svörð, var vopn
hans, sverð og skjöldur í lífsins
leik. Thor Vilhjálmsson skáld og
víkingur var glæsimenni, spegill
af Þór aldanna, augu af stjörnum
alheimsins, yndi úr laugum lífs-
gleðinnar, brosið sem rímaði við
augun, hlýtt, bjart og hlaðið vin-
arþeli. Þá við hittumst fyrst fyrir
margt löngu urðum við vinir á
augabragði, áttuðum okkur hvor
á öðrum úr ólíku taktsviði og það
er þakkar vert að hafa fengið
tækifæri til þess að hitta þennan
magnaða persónuleika sem
spann ævintýrin með fingrum og
fasi, fjarrænni hugsun sem hann
festi á blað.
Það var alltaf hátíð að hitta
Thor á förnum vegi. Hann vakti
spurningar og hann vakti bros
með lífsgleði sinni sem geislaði af
húmor hans gerðar, stundum
eins og sólblikið á sænum, stund-
um eins og straumbönd undir-
djúpanna, óráðin en öflug. Hann
var yndislega kurteis, bæði í
blíðu og stríðu og það var bæði
gefandi og uppbyggilegt hvernig
hann talaði við fólk hvort sem
hann þekkti það vel eða ekki.
Hann hrósaði og hvatti, bar á
borð ný blóm og fersk í orðum
sínum, gladdi og gaf tón vonar-
innar. Ég man í flugvél yfir Atl-
antshafinu hvað flugfreyjunum
þótt vænt um þennan farþega
sem talaði mannamál óspar á
gullhamra svo hlýnaði um hjarta-
rætur með orðum sem skiptu
máli og var hefðarmaður af Guðs
náð. Þegar við mokuðum ösku
saman af þökum húsa í Eyjum
1973 mokaði hann með takti ræð-
ara á tólfæringum, löngum og
kraftmiklum togum, þegar við
gengum Heimaklett var hann
eins og fjallahind og þá hann kleif
Bjarnarey fyrir fáum árum með
vini sínum Páli á Húsafelli geisl-
aði af honum þrautseigjan og vilj-
inn. Það var eins og hann drykki í
sig fold og flæði. Og í sjálfu hjarta
höfuðborgarinnar varð hann fjall
í fjöldanum og gaf stundinni gildi
og gleði. Eitt sinn vorum við að
gantast saman í borginni við
Thor og Einar Bragi skáld. Ég
ætlaði að hitta þá á þriðju hæð í
húsi við Skólavörðustíg síðla
kvölds. Húsið var læst og engar
bjöllur. Ég fór í sundið bakatil,
fann langa stöng og með tilhlaupi
af geymsluskúr náði ég að sveifla
mér í gluggakarminn á skrifstof-
unni þar sem þeir voru, stakk
hausnum inn um hjaragluggann
og án þess að blikka auga sagði
Thor: „Það er ekki á hverjum
degi sem til manns kemur maður
af himnum ofan.“ Hann hafði oft
orð á þessu, honum brá aldrei
nema þegar böndin bárust að
fólki sem hafði orðið fyrir órétt-
læti. Þá gneistuðu augun og orðin
spruttu. Thors er sárt saknað.
Megi góður Guð varðveita vanda-
menn og vini Thors. Megi Ísland
meta minningu hans, metnað og
merki. Það mun geisla af fersk-
leika og hlýju í himnaranninum
þegar náttúrubarnið gengur í
garð.
Árni Johnsen.
„Það geislar af honum Thor,
það er svo gaman hjá honum,“
brostum við vinkonur hver til
annarrar á Kjarvalsstöðum um
daginn. Thor var mættur, bjart-
ur, heilsaði allt um kring af stakri
alúð og næmni, rausnarlegur á
sjálfan sig, breiddi fagnandi út
stóra arma, tryggir vinir faðm-
ast, gleði ríkir. Thor gladdist svo
yfir fólki.
Thor var sannarlega stór lista-
maður og mikill andans jöfur en
það sem ég minnist er stærð hans
í viðmóti og viðhorfi, hve mikill
hann var í ást til fólks. Hann elsk-
aði svo mikið að hann var svolítið
eins og sjálfur Guð: þó ótalmargt
væri í gangi að bjarga og sinna,
var vinnan samt smámál, mann-
eskjan sjálf, elsku fólkið hans,
var alltaf númer eitt. Auðvitað
voru ótal þyrnar í augum, blöskr-
un, sársauki, en Thor horfði á lífið
ástaraugum, það, og þar með við
öll, var harla gott.
Thor og Margrét tilheyrðu
vinaumhverfi foreldra minna en
svo kynntist ég þeim sjálf seinna,
einkum í París þar sem ég bjó um
tíma. Það var í gegnum ást Thors
á París, hann var þar eins og
heima og deildi glaður öllu með
okkur löndum sínum, sem ég fór
að skilja lýríkina hans, hið ljóð-
ræna, óslökkvandi fegurðar-
þrána, hvað hann var galopinn og
næmur, á sama tíma kröftugur,
kokhraustur ef við átti. Gleðin
hans var eins og barns, ótrúlegur
hæfileiki til að njóta, gleðjast og
drekka í sig það góða. Man eitt
sinn þegar tónverk eftir Satie var
leikið, hvað Thor varð djúpt
snortinn, himinglaður, bókstaf-
lega eitt með tónunum.
Eitt skipti á ferð með neðan-
jarðarlest Parísar þar sem við
þjótum framhjá einni lestarstöð-
inni, sé ég rétt sem snöggvast
hvar Thor situr þar á bekk háleit-
ur og geislandi eins og að hlusta
eftir einhverju. Ég brosti glað-
lega með sjálfri mér: Thor er
kominn í bæinn og er að njóta.
Thor var tryggðatröll og vin-
átta hans einstök, verð ævinlega
þakklát glöðu viðmóti hans, gef-
andi, uppörvandi, staðfestandi
orðum og brosi.
Það er ekki eins gaman í bæn-
um síðan hann fór, en ég get stað-
fest að með því að minnast hans
vel og rækilega, fyllist hjarta
manns jafnharðan á ný af gleði og
tómu þakklæti.
Ég votta Margréti og fjöl-
skyldu Thors innilega samúð
mína.
Erna María
Ragnarsdóttir.
✝ Adda SigríðurÓlafsdóttir Bar-
rows Keefe f. 27.
sept. 1921 í Reykja-
vík. Hún lést á
Sjúkrahúsi í
Weymouth Mass. 1.
mars 2011.
Foreldrar hennar
voru hjónin Hall-
dóra Bergsveins-
dóttir, f. 1889, d.
1936, og Ólafur Sæmundsson, f.
1883, d. 1949. Systkini Öddu voru
Daníel Adolf, f. 1915, d. 1920,
Elín, f. 1917, d. 1989, og Sigríð-
ur Bergþóra, f. 1917, d. 1994 (tví-
burar). Daníel Adolf, f. 1923, d.
1924, sonur Ólafs, Sæmundur, f.
1908, d. 1988. Adda ólst upp hjá
Adda giftist eftirlifandi eig-
inmanni sínum, Jack Keefe, árið
2001, hann á eina dóttur, Dody,
með fyrri konu sinni sem lést árið
2000.
Adda vann í mörg ár í sjálf-
boðavinnu fyrir Rauða krossinn
bæði á Cape Cod er hún bjó þar og
síðan á South Shore Hospital með
endurhæfingarhóp fyrir hjarta-
sjúklinga og þar var hún kölluð
„Sunshine“. Einnig starfaði Adda
með stuðningshópi fyrir aðstand-
endur alzheimersjúklinga ásamt
eftirlifandi manni sínum, Jack
Keefe, en bæði misstu þau fyrri
maka sína úr þeim sjúkdómi.
Útför Öddu fór fram 7. mars
2011. Hún var jarðsett í Holy Fam-
ily-kirkjugarði í Rockland Mass.
foreldrum sínum í
Oddgeirsbæ (Fram-
nesvegi 7) í Reykja-
vík.
Adda giftist John
Barrows árið 1942 og
flutti til Bandaríkj-
anna sama ár. Dætur
þeirra eru a) Elín Sig-
ríður, f. 1944, gift
Richard Lindsay, þau
skildu. Börn þeirra
Christofer, f. 1965, og Jennifer, f.
1969, síðari maður Elínar er Alan
Kemp. b) Halldora Natalie, f. 1947,
gift Ronald Fitch. Börn þeirra Bri-
an Matthew, f. 1968, d. 1998, og
Stephanie, f. 1970. John lést árið
2000. Adda og John eiga átta
barnabörn.
Elsku kæra móðursystir mín
Adda hefur kvatt 89 ára gömul.
Hún var alltaf hlý og yndisleg eins
og mín eigin móðir og fósturmóðir
voru. Adda flutti frá Íslandi aðeins
tvítug að aldri og oft sagði hún við
mig: „Ég kvaddi hann pabba minn
í hinsta sinn á bryggjunni á leið til
Bandaríkjanna.“
Hún giftist John Barrows sem
starfaði fyrir bandaríska ríkið og
bjuggu þau víða vegna starfa
hans, t.d. á Spáni, Þýskalandi og á
Azoreyjum, einnig á Íslandi. Þau
eignuðust tvær dætur, Elínu og
Dórulie. Alltaf var Adda í miklu
sambandi við okkur hér heima og
gaman var er hún kom í heimsókn
með frænkur mínar frá Ameríku.
Hún missti mann sinn John í jan-
úar 2000.
Hún átti því láni að fagna að
kynnast góðum manni, Jack
Keefe, sem var ekkjumaður. Þau
giftu sig í maí árið 2001 og hún þá
80 ára þessi elska. Ferðirnar hing-
að urðu þrjár eftir það og sú sein-
asta í október í haust. Mikið var
gaman að spjalla við Öddu og
margt gat hún sagt mér frá
bernsku sinni og ævi. Ég heim-
sótti hana og Jack líka oft og fór
með þeim í ferðalög á húsbíl að
heimsækja dóttir Öddu sem býr í
Norður-Karólínu. Frænka mín
var dugnaðarforkur og glæsileg
kona. Ég og Árni sonur minn og
hans fjölskylda munum ávalt
minnast hennar með söknuði og
hlýhug.
Megi gæfan þig geyma,
megi Guð þér færa sigurlag.
Megi sól lýsa þína leið,
megi ljós þér skína sérhvern dag.
Og bænar bið ég þér,
að ávallt geymi þig
Guð í hendi sér.
(Þýð. Bjarni Stefán Konráðsson)
Hafðu þökk fyrir allt elsku
frænka okkar.
Halldóra Árnadóttir.
Adda Sigríður Ólafsdóttir
Barrows Keefe
ELDRI BORGARA FERÐIR
um fornar byggðir á Suður-Grænlandi.
Fjögurra daga ferð 9. – 12. júlí 2011. Allt innifalið.
Allar upplýsingar veitir Emil Guðmundsson í síma 898 9776.
Einnig hægt að senda tölvupóst á emil@flugfelag.is
eða hopadeild@flugfelag.is
flugfelag.is
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/F
L
U
53
28
6
01
.2
01
1
GRÆNLAND
Nuuk
IIulissat
Kulusuk
Narsarsuaq
Reykjavík
Ittoqqortoormiit